Ο όρος νέος αθεϊσμός (αγγλικά: new atheism) περιγράφει μια τάση αθεϊσμού που εμφανίστηκε στα τέλη του 20ού και αρχές 21ου αιώνα, με κύρια χαρακτηριστικά τη δριμεία κριτική στη θρησκεία και την επίδραση της στην πολιτική και τη δημόσια σφαίρα. Κύριοι εκπρόσωποι αυτού του κύματος είναι οι Σαμ Χάρρις (Sam Harris), Ρίτσαρντ Ντόκινς, (Richard Dawkins), Ντάνιελ Ντένετ (Daniel Dennett), και Κρίστοφερ Χίτσενς (Christopher Hitchens), ονομαζόμενοι και «τέσσερις καβαλάρηδες του Νέου Αθεϊσμού». Οι Νέοι Άθεοι μοιράζονται την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει καμία υπερφυσική ή θεϊκή πραγματικότητα και κάθε η θρησκευτική πίστη είναι παράλογη, και πως η θρησκεία δεν είναι μόνο λάθος, αλλά είναι και επικίνδυνη. Είναι επικίνδυνη διότι είναι λάθος και παρά ταύτα δίνει εντολές που επιδιώκουν να ρυθμίσουν την ιδιωτική και δημόσια σφαίρα.[2] Επιπλέον, ισχυρίζονται πως υπάρχει ένα αντικειμενικό κοσμικό ηθικό πρότυπο. [3]
«Ο[νεκρός σύνδεσμος] καλύτερος ορισμός για τους Νέους Άθεους που άκουσα, είναι ότι οι Νέοι Άθεοι μοιάζουν με τους παλιότερους μόνο που η Εκκλησία δεν μπορεί να τους ρίξει στη φωτιά» O PZ Myers είναι καθηγητής βιολογίας στο University of Minnesota Morris.[4]
Οι Νέοι Άθεϊστές έχουν δεχτεί τα βέλη της κριτικής τόσο από την Εκκλησία για χρήση υβριστικής γλώσσας και έλλειψη ανοχής, όσο και από άλλους άθεους οι οποίοι κατέκριναν στη ρητορική των τεσσάρων καβαλάρηδων αυτό που ονομάζουν έλλειψη ανεκτικότητας, ρατσισμό και ισλαμοφοβία .[5]
Ορολογία
Νέος Αθεϊσμός
Ο όρος Νέοι Αθεϊστές χρησιμοποιήθηκε από τους αντιπάλους του Αθεϊσμού, με σκοπό να υποβαθμίσουν και να υποτιμήσουν τις αθεϊστικές ιδέες. Ο όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε άρθρο του περιοδικού Wired το 2006, με τίτλο «η Εκκλησία των Απίστων»[6],από τον Gary Wolf. Λίγο αργότερα, εμφανίστηκε άλλο άρθρο στο CNN.com, με τίτλο «Η άνοδος των Νέων Αθεϊστών»[7]. Απο τότε ο όρος άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως.[8]
Τέσσερις Καβαλάρηδες
Το 2008, οι τέσσερις πιο γνωστοί συγγραφείς του «Νέου Αθεϊσμού» (Ρίτσαρντ Ντόκινς, Ντάνιελ Ντένετ, Σαμ Χάρις και Κρίστοφερ Χίτσενς) οργάνωσαν μια συζήτηση μεταξύ τους, η οποία εκδόθηκε σε DVD του οποίου ο τίτλος ήταν «Οι τέσσερις καβαλάρηδες» (με αναφορά στους τέσσερις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης) και από τότε, αποκαλούνται ως τέτοιοι.[4]
Απόψεις
Οι νέοι αθεϊστές κάνουν εκτεταμένη χρήση των θετικών επιστημών τόσο στις κρίσεις τους για τη θρησκεία όσο και για τις εξηγήσεις στην προέλευση της ζωής και την εξέλιξή της. Ισχυρίζονται ότι η εμπειρική επιστήμη είναι η μόνη (ή τουλάχιστον η καλύτερη) βάση για γνήσια γνώση και επιμένουν ότι μια πεποίθηση μπορεί να δικαιολογηθεί επιστημολογικά μόνο αν βασίζεται σε επαρκή αποδεικτικά στοιχεία. Επιπλέον, το ότι η επιστήμη αδυνατεί να αποδείξει ότι υπάρχει Θεός σημαίνει ότι πιθανότατα δεν υπάρχει κανένας. Η πίστη, ισχυρίζονται, μπορεί να εξηγηθεί ως προϊόν της βιολογικής εξέλιξης. Τέλος, πιστεύουν ότι είναι δυνατόν να ζήσει ο άνθρωπος μια ικανοποιητική μη θρησκευτική ζωή με βάση την κοσμική ηθική.[3]
Χρήση επιστήμης για απάντηση θρησκευτικών ζητημάτων
Αρκετοί σύγχρονοι άθεοι χρησιμοποιούν την επιστημονική μεθοδολογία. Αντιθέτως με πιο προηγούμενους αθεϊστές οι οποίοι όταν ασχολούνταν με τον Θεό, χρησιμοποιούσα φιλοσοφική προσέγγιση, οι Νέοι Αθεϊστές ισχυρίζονται πως το αν υπάρχει Θεός είναι μια επιστημονική ερώτηση,[9] αφού επιδρά πάνω στον φυσικό κόσμο, άρα μπορεί να ερευνηθεί με όρους επιστημονικής μεθοδολογίας και διαψευσιμότητας. Παρόλο που αναγνωρίζουν τις αδυναμίες μιας τέτοιας πρότασης,[10] ισχυρίζονται ότι η φυσιοκρατία είναι αρκετή για να εξηγήσουμε τα πάντα που παρατηρούμε στο Σύμπαν, από τους πιο μακρινούς γαλαξίες έως την έναρξη της ζωής στη Γης και τη συνείδηση του ανθρώπου. Πουθενά, δεν χρειάζεται να εισάγουμε την έννοια του Θεού ή το υπερφυσικό για να εξηγηθεί οτιδήποτε
Λογικά Επιχειρήματα
Ο Stenger στο βιβλίο του God: The Failed Hypothesis, ισχυρίζεται πως ο πολυδύναμος, πανάγαθος και πάνσοφος Θεός δεν μπορεί λογικά να υπάρχει.[11] Μια παρόμοια στάση λαμβάνουν και οι Michael Martin και Ricki Monnier's στο βιβλίο The Impossibility of God,[12] όπως επίσης και ο Theodore M. Drange στο άρθρο «Incompatible-Properties Arguments».[13]
Οι πολιτικές του Νέου Αθεϊσμού
Ο νέος Αθεϊσμός έχει εμπλακεί στην πολιτική με πολλούς τρόπους. Αυτοί συνοψίζονται σε εκστρατείες ώστε να μειωθεί η επίδραση της Θρησκείας στη δημόσια σφαίρα και να προωθηθεί πολιτισμική αλλαγή, κυρίως με το θέμα της αθεϊστικής ταυτότητας. Όμως σε αυτά τα θέματα υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ τους, κυρίως όσον αφορά στα φυλετικά ζητήματα και τα ζητήματα φύλου.[14]
Ηθική
Οι Νέοι Άθεοι, κυρίως ο Σαμ Χάρις, έχουν γράψει για το θέμα της ηθικής και τάσσονται υπερ της άποψης πως υπάρχουν πανανθρώπινες ηθικες αξίες, οι οποίες έχουν προκύψει δια μέσω της εξελικτικής πορείας της ανθρωπότητας. [15]
Κριτική στον Νέο Αθεϊσμό
Η κριτική στο κύμα του Νέου Αθεϊσμού προέρχεται και από τους θεϊστές, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους, και από παραδοσιακούς Άθεους. Το συντηρητικό αφήγημα των Νέων Άθεων περί ανωτερότητας του Δυτικού πολιτισμού θεωρείται ότι αποκλείει ανθρωπιστικές προσεγγίσεις[16], ενώ έχουν δώσει δημοφιλία[ασαφές] ανάμεσα σε δεξιούς φιλελεύθερους (libertarians), τους έχουν αποκόψει από νεαρούς ακτιβιστές που συνδυάζουν τον αθεϊσμό με ιδέες κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας[17]
Ισλαμοφοβία
«Όλες οι θρησκείες είναι εξίσου κακές, αλλά το Ισλάμ είναι πιο κακό»[18], είναι μια άποψη η οποία έχει προκαλέσει επικρίσεις κατά των Νέων Αθεϊστών, για διαφοροποίηση της στάσης τους απέναντι στον Μουσουλμανισμό, σε σχέση με τις υπόλοιπες θρησκείες.
Ο Σαμ Χάρις, στο έργο του «The End of Faith», ισχυρίζεται πως το Ισλάμ, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία, έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας απόλυτης θρησκείας θανάτου και παρακάτω, ενώ υπερασπίζεται τον Πόλεμο του Κόλπου ως ανθρωπιστικό, ισχυρίζεται πως «δεν είμαστε σε πόλεμο με την τρομοκρατία, είμαστε σε πόλεμο με το Ισλάμ».[18]
Παρόλο που ο Σαμ Χάρις δαιμονοποίησε συστηματικά το Ισλάμ, και άλλοι καβαλάρηδες έχουν χρησιμοποιήσει την ίδια αφήγηση. Σε συνέντευξη του 2007, ο Χίτσενς υποστήριξε «Αν αναρωτηθεί κανείς ποιο είναι το πρόβλημα με το Ισλάμ, αφού κάνει τα ίδια λάθη με τις άλλες θρησκείες. Όμως κάνει ακόμη και ένα άλλο σφάλμα το οποίο δεν αλλάζει. Έχετε προσέξει πως οι φιλελεύθεροι (liberals) λένε συνεχώς πως το Ισλάμ χρειάζεται τον δικό του Διαφωτισμό. Ε, δεν μπορεί να έχει ένα. Το λέει ότι δεν μπορεί. Με αυτό τον τρόπο, ο Ισλαμισμός είναι πολύ επικίνδυνος.» Μερικοί κριτικοί λένε πως η σοβινιστική άποψη του Χίτσενς δεν λαμβάνει υπόψιν ότι ο ισλαμικός φονταμενταλισμός έχει δυναμική σήμερα, όχι επειδή δεν αλλάζει αλλά αντιθέτως, επειδή αποδέχεται πτυχές του μοντερνισμού. Ομοίως και ο Ντόκινς έχει δηλώσει πως «ο Iσλαμισμός είναι η μεγαλύτερη δύναμη του κακού σήμερα», ενώ σε τουίτ του δήλωσε πως ο δημοσιογράφος Mehdi Hassan δεν μπορεί να είναι δημοσιογράφος επειδή είναι Mουσουλμάνος.[18]
Κατηγορίες για ρατσισμό
Μια άλλη παρόμοια κατηγορία για τον Νέο αθεϊσμό είναι πως αντηχεί απόψεις της Νεοφασιστικής Δεξιάς.[18]
Ο Σαμ Χάρις έχει δηλώσει τις ανησυχίες του για τον ρυθμό γεννήσεων των Ευρωπαίων μουσουλμάνων. Η εντύπωση του είναι ότι αποτελούν δημογραφικό πρόβλημα στη Δύση. Η θεωρία όμως αυτή έχει στατιστικά αποδειχτεί πως δεν ισχύει[19]. Στο «Γράμμα σε χριστιανικό έθνος» ο Χάρις εκφράζει τη συμπάθειά του σε όλους τους τολμηρούς που ανησυχούν για την απειλή της Ευρώπης στη Δύση και οι ευρωπαϊκές κοινωνίες τους βλέπουν ως φασίστες".[18] Έχει υποστηρίξει την κατοχή της Παλαιστίνης από το Ισραήλ[20] και το "racial profiling" στα αεροδρόμια.[21]
Ο Ντόκινς υποστήριξε ενθουσιωδώς τον ακροδεξιό Ολλανδό πολιτικό Geert Wilders, ο οποίος κάλεσε για απαγόρευση του Κορανίου, μαζί με κλείσιμο τζαμιών και της μετανάστευσης από μουσουλμανικές χώρες.
Οι Χάρις, Χίτσενς και Ντόκινς έχουν απορρίψει την κατηγορία ότι αυτές οι θέσεις είναι ρατσιστικές, λέγοντας πως το Ισλάμ δεν είναι ράτσα ή φυλή.[18]
Κατηγορίες για αποδοχή του Ιμπεριαλισμού της Δύσης
Μια κύρια γραμμή της αφήγησης των τεσσάρων καβαλάρηδων είναι πως ο κόσμος είναι διπολικός με την πολιτισμένη, κοσμική Δύση στον ένα πόλο και την βάρβαρη, μονολιθική και αντιδραστική Ανατολή στο άλλο. Σε αυτό το πλαίσιο υποστήριξαν τους πολέμους κατά της τρομοκρατίας από τη Δύση στη Μέση Ανατολή. [22]Ο Χάρις υποστήριξε επίσης και τη χρήση μεθόδων βασανισμού, ενώ ο Χίτσενς, την δοκίμασε ο ίδιος στον εαυτό του και την απέρριψε. Ο Χάρις επίσης, υπερασπίστηκε την πιθανότητα να βομβαρδίσουν με πυρηνικά, προληπτικά, χώρες της Μέσης Ανατολής σε περίπτωση που έχουν πυρηνικά όπλα, ενώ πρόσθεσε πως κάποιου είδους καλοήθους τυραννίας ίσως να είναι απαραίτητη για τους Άραβες. Ξεκαθάρισε πως η τυραννία πρέπει να έρχεται απ' έξω. Ο Χίτσενς υπερασπίστηκε τους πολέμους στον Κόλπο και στο Αφγανιστάν καθώς και τη χρήση των απαγορευμένων βομβών διασποράς (cluster bombs), οι οποίες τραυματίζουν αδιακρίτως μάχιμους και αμάχους, επειδή «τα σφαιρίδια θα σκοτώνουν κόσμο δεξιά και αριστερά και, αν αυτοί έχουν το Κοράνι στην καρδιά τους, θα σκίσει και το Κοράνι».[18][4]
