Lilum chalcedonicum (Λείριον το χαλκηδονικό) Linnaeus, 1753
Ο Κόκκινος κρίνος (Lilium chalcedonicum) είναι ευρωπαϊκό είδος κρίνουLiriotypus, ενδημικό της περιοχής των Βαλκανίων και ιδιαίτερα της Αλβανίας και της Ελλάδας.
Συστηματική ταξινόμηση
Το είδος περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Κάρολο Λινναίο το 1753 στο όρος Χαλκηδόνιο της Θεσσαλίας, υπό την σημερινή του ονομασία.[1] Κατά καιρούς, εκτός από την ομώνυμη φυλή, αναγνωρίζονταν και οι ποικιλίες Lilium chalcedonicum var. maculatum, διότι έφερε πιο πυκνά άνθη, και Lilium chalcedonicum var. heldreichii, διότι κάνει πάντα μόνο ένα άνθος, φύλλα βάσης πλατύτερα και ανώτερα φύλλα πολύ μικρά,[2] σχεδόν άτριχο.[3] Ωστόσο, οι δυο αυτές ποικιλίες δεν αναγνωρίζονται πλέον.[4]
Το είδος αυτό υβριδίζει με τον κρίνο της Παναγίας (Lilium candidum), δημιουργώντας το φυσικό υβρίδιοLilium x testaceum.[3]
Περιγραφή
Άνθος κόκκινου κρίνου
Ο κόκκινος κρίνος είναι πολυετές, ποώδες φυτό, το οποίο μπορεί να φτάσει συνήθως σε ύψος τα 35-70 εκατοστά,[4] αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και το 1,5 μέτρο. Ο βολβός είναι κιτρινόλευκος και πλατύς. Ο βλαστός είναι πράσινος και καλύπτεται ολόκληρος από λογχοειδή-γραμμοειδή φύλλα, λίγο συνεστραμμένα. Τα κατώτερα φύλλα είναι οριζόντια με μήκος 5-15 εκ. και πλάτος 4-8 εκ. Τα ανώτερα είναι μικρότερα, μάλλον όρθια, και καλύπτουν τον βλαστό.[5]
Τα άνθη είναι κόκκινα, μήκους έως και 10 εκ. που βγαίνουν όλα μαζί, από 1 έως 6 (πολύ σπάνια 12) στην κορυφή του βλαστού. Είναι στραμμένα προς τα κάτω και τα πέταλα γυρίζουν και στρέφονται προς τα πίσω. Φέρουν βαρύ άρωμα, πορτοκαλί γύρη και στήμονες που προεξέχουν από το περιγόνιο.
Είναι ενδημικό είδος της περιοχής των Βαλκανίων, που εξαπλώνεται από τη νότια Αλβανία στη Βόρεια, Κεντρική και Νότια Ελλάδα, μέχρι τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα, αλλά επίσης και στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου. Ευδοκιμεί σε δροσερές περιοχές, κυρίως σε ξέφωτα ανοιχτών δασών φυλλοβόλων και πυξών της ορεινής ζώνης και λιβάδια σε ασβεστολιθικά, βραχώδη εδάφη σε υψόμετρο 600-1700 μέτρων.[4][5]
Κουλτούρα
Η τοιχογραφία της Άνοιξης, όπου διακρίνονται οι κόκκινοι κρίνοι, εποχή του Χαλκού, 1600 π.Χ.
Η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση ενός κόκκινου κρίνου είναι στη τοιχογραφία της Άνοιξης. Πρόκειται για μινωική τοιχογραφία που χρονολογείται πριν από 3.500 χρόνια στην εποχή του Χαλκού, που ανακαλύφθηκε στην ακτή του Αιγαίου στο νησί της Σαντορίνης, το οποίο με τη Μινωική έκρηξη θάφτηκε από ένα ηφαίστειο.[6]
Λόγω της εντυπωσιακής εμφάνισής τους καλλιεργείται τουλάχιστον από το 16ο αιώνα.[4] Υποθέτεται ότι εισήχθη στην Ευρώπη από τον Master Harbran από την Κωνσταντινούπολη το 1597.[3]
Άλλες ονομασίες
Στον ελλαδικό χώρο, ο Κόκκινος κρίνος απαντά και με τις ονομασίες Τουρκάκι, Τουρκοπούλα και Φαναράκι. Πρόκειται επίσης και για το Κρίνον το πορφυρούν, που αναφέρει ο Θεόφραστος.[1]
