Η κοιλάδα του Ροδανού στη Γαλλία (γαλλικά: Vallée du Rhône) αναφέρεται στην περιοχή εκατέρωθεν του ποταμού Ροδανού, από τη Λυών έως τη Μεσόγειο θάλασσα, στη νοτιοανατολική Γαλλία.
Είναι μία μεγάλη στενή και επιμήκης κοιλάδα που εκτείνεται κατά μήκος από τη Λυών έως τη Μεσόγειο και κατά πλάτος από τις Άλπεις έως το Μασίφ Σαντράλ. Έχει μεγάλη οικονομική σημασία, κυρίως ως επικοινωνιακός άξονας με σιδηροδρομικές γραμμές, εθνικές οδούς, αυτοκινητόδρομους, γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, τον αγωγό της Νότιας Ευρώπης καθώς και τον ποταμό Ροδανό, που κατέστη πλωτός μετά από πολλά έργα.
Μετά από ροή 260 χιλιομέτρων στην Ελβετία, ο Ροδανός[1] εισέρχεται στη Γαλλία και ρέει μεταξύ των Άλπεων στα νότια και της οροσειράς του Ιούρα προς τα βόρεια. Από τη Λιόν στρέφεται νότια και ρέει από βορρά προς νότο προς τη Μεσόγειο θάλασσα. Από τη Ντονζέρ, η κοιλάδα διευρύνεται σε ένα τρίγωνο και ο ποταμός σχηματίζει το δέλτα του με τα υλικά που εναποθέτει σε αυτή την επίπεδη επιφάνεια.
Στο διάστημα της πορείας του, ο Ροδανός δέχεται τους παραποτάμους Ιζέρ, Ντρομ, Αιγκ και Ντυράνς από αριστερά και Αρντές, Σεζ και Γκαρ από δεξιά. Οι μεγαλύτεροι από αυτούς είναι οι παραπόταμοι Ιζέρ με μήκος 290 χλμ., από τα οποία τα 160 είναι πλωτά, και Ντυράνς με μήκος 324 χλμ., που, παρότι δεν είναι πλωτός, η κοιλάδα του αντιπροσωπεύει μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές οδούς της αλπικής Προβηγκίας.
Μια ολόκληρη σειρά πόλεων, καρπός πολύ παλιάς εγκατάστασης, απλώνεται και στις δύο όχθες του Ροδανού κατάντη της Λυών, στη νοτιοανατολική Γαλλία. Πρόκειται κυρίως για μικρές πόλεις, με εξαίρεση τις 4 μεσαίες πόλεις Αβινιόν, Βαλάνς, Μοντελιμάρ και Βιέν.
Οι αμπελώνες της κοιλάδας παράγουν παγκοσμίου φήμης κρασιά με ονομασία προέλευσης στη δεξιά και την αριστερή όχθη του ποταμού, από τη Βιέν έως την Αβινιόν.
Αστική ανάπτυξη
Αναπαράσταση κατοικίας της Νεολιθικής εποχής στην κοιλάδα του ΡοδανούΗ ρωμαϊκή Πον ντυ ΓκαρΜεσαιωνική γέφυρα ανάμεσα στο Λαμότ-συρ-Ρον και Πον-Σαιν-Εσπρί
Η περιοχή κατοικήθηκε από πολύ παλαιά, όπως μαρτυρούν οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα φαράγγια Νεσκ στα όρη του Βωκλύζ, όπου σημειώνεται παρουσία του ανθρώπου του Νεάντερταλ[2] και στα σπήλαια της περιοχής, όπως το σπήλαιο Σωβέ, με κατοίκηση από την Παλαιολιθική εποχή. Πριν τη ρωμαϊκή κατάκτηση, η περιοχή κατοικούνταν από γαλατικές φυλές, που είχαν αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με λαούς της Μεσογείου, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα. Η οχυρωμένη γαλατική πόλη (oppidum) Σαιν-Μαρσέλ στο νομό Ντρομ, ήταν ένα Εμπορείο (ελληνικό εμπορικό κέντρο) που είχε σχέσεις με τη Μασσαλία από τον 6ο αιώνα π.Χ. έως το έτος 49 μ.Χ. Είναι αξιοσημείωτη για τα διάφορα ψευτο-Ιωνικά κεραμικά που βρέθηκαν, δηλώνοντας ένα σημαντικό εμπόριο κρασιών μεταξύ των Φοινίκων και των γαλατικών φυλών της κοιλάδας του Ροδανού.[3]
Κατά την εκστρατεία του Αννίβα κατά της Ρώμης το 218 π.Χ., οι γαλατικές φυλές με κυριότερες τους Αλλόβρογες και τους Βοκόντιους [4], προσπάθησαν, ανεπιτυχώς όμως, να του ανακόψουν την πορεία, στη μάχη του Ροδανού, όπως αναφέρεται από τον Πολύβιο.
Η κατοίκηση ήταν αδιάλειπτη έως τη ρωμαϊκή περίοδο, κατά την οποία η κοιλάδα του Ροδανού αποτέλεσε ιδιαίτερο πόλο εποικισμού. Τότε κτίσθηκαν πολλές ακμάζουσες πόλεις στις όχθες του Ροδανού, ο ποταμός έγινε σπουδαία πλωτή αρτηρία, κατασκευάστηκαν γέφυρες και η κοιλάδα του κατέστη σημαντικό πέρασμα προς τη Γαλατία και τις δυτικές επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Αργότερα, γύρω από το Ροδανό και με ακραία σημεία τη Λυών και τη Μασσαλία διαμορφώθηκαν σταδιακά, από τον 12ο έως 14ο αιώνα, οι επαρχίες που αποτελούν τη νοτιοδυτική Γαλλία. Προβηγκία, Λανγκεντόκ, Ντωφινέ, Μπυζέ, Μπρες. Αναπτύχθηκε δίκτυο μεγάλων οικονομικών δραστηριοτήτων, κυρίως γεωργικών και μεταποιητικών, υφαντουργία στη Λυών, ανθρακωρυχεία στο Σαιντ-Ετιέν και στα Σεβέν, μονάδες επεξεργασίας πρώτων υλών που έφθαναν στη Μασσαλία κ.α. [5]
Μεταξύ του 1814 και 1830, η ετήσια διακίνηση εμπορευμάτων στον ποταμό, χάρη στις προόδους της τεχνολογίας της εποχής έφθανε τους 250. 000 τόνους, δηλαδή το ένα τέταρτο της ποσότητας ποτάμιων μεταφορών στη Γαλλία. Το 1840 ανήλθε σε 370.000 τόνους [6] και έφθασε τους 630.000 τόνους το 1855, αλλά αργότερα και μέχρι τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο την περιοχή έπληξε κρίση. Οι λόγοι ήταν πολλοί: Η άφιξη του σιδηροδρόμου στην περιοχή και η χρήση του ως μέσου διακίνησης προϊόντων, οι δυσκολίες στην ποταμοπλοΐα, η υποβάθμιση της τοπικής οικονομίας λόγω της μεγάλης βιομηχανικής επανάστασης που συντελούνταν στα βόρεια και στα ανατολικά της Γαλλίας και η απομόνωση της περιοχής σε σχέση με τη βορειοδυτική Ευρώπη, που την εποχή εκείνη ήταν το επίκεντρο της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1950, οι πόλεις αναπτύχθηκαν «κατά μήκος του σιδηροδρομικού και οδικού άξονα και όχι στις όχθες του ποταμού». [6]Η επαναδραστηριοποίηση του Ροδανού απαίτησε την ολοκληρωτική διευθέτησή του.[5]
Φράγματα-έργα βελτίωσης
Υδροηλεκτρικό φράγμα Ντονζέρ-Μοντραγκόν
Η διευθέτηση του Ροδανού υπήρξε μακροχρόνιο επιχείρημα που είχε σκοπό να αντιμετωπίσει όλα τα προβλήματα συγχρόνως και περιλάμβανε μεγάλα τεχνικά έργα για την εξυπηρέτηση της ποταμοπλοΐας, της άρδευσης, της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, της αναδιάρθρωσης της γεωργίας, των παραποτάμιων χερσαίων μεταφορών και της τοπικής βιομηχανίας. Το 1921 εκδόθηκε ο σχετικός γαλλικός νόμος και από το 1934, η Εθνική Εταιρεία για τον Ροδανό (Compagnie Nationale du Rhône) ανέλαβε τα έργα και αποδείχθηκε πολύ αποτελεσματική.
Για να εξασφαλιστούν οι πόροι για τη χρηματοδότηση των υπολοίπων έργων, αρχικά κατασκευάστηκαν τα πιο αποδοτικά έργα. Έτσι οι εργασίες για το φράγμα Ζενισιά-Σεσέλ ολοκληρώθηκαν μεταξύ 1936 και 1948, τα έργα στον μέσο ρου μεταξύ 1952 και 1968 και με τα έργα του 1968-1978 ο Ροδανός διευθετήθηκε ολοκληρωτικά. Το νερό που εξοικονομείται από τα φράγματα είναι άφθονο και διατίθεται για άρδευση είτε απευθείας είτε μέσω της διώρυγας του Κάτω Ροδανού. Η αφθονία νερού, το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και για την ψύξη των πυρηνικών αντιδραστήρων έχει καταστήσει τον Ροδανό «ηλεκτροπυρηνική αρτηρία».[5]
Από τις αρχές του 21ου αιώνα, προτάθηκε ένας «επαναπροσδιορισμός του αστικού ρόλου του ποταμού», που θα του επιτρέψει να γίνει πραγματικό πλεονέκτημα για «την περιβαλλοντική ανάπτυξη, την πολιτιστική κληρονομιά και την αναψυχή».[6]
Η κοιλάδα του Ροδανού αποτελεί επικοινωνιακό άξονα που συνδέει τη Μεσόγειο με τη βόρεια και βορειοδυτική Ευρώπη. Τη διασχίζουν σιδηροδρομικές γραμμές, εθνικές οδοί, αυτοκινητόδρομοι, γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ο αγωγός της Νότιας Ευρώπης καθώς και ο ποταμός Ροδανός, που κατέστη πλωτός μετά από πολλά έργα από την Εθνική Εταιρεία του Ροδανού. Η κοιλάδα του Ροδανού έχει 48 αεροδρόμια και ελικοδρόμια.
