Θέμα Σάμου

Το Θέμα Σάμου ήταν θέμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (πολιτική και στρατιωτική επαρχία) το οποίο βρισκόταν στα ανατολικά του Αιγαίου Πελάγους και το οποίο δημιουργήθηκε στα τέλη του 9ου αιώνα. Ως ένα από τα τρία ναυτικά θέματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (μαζί με τα θέματα των Κιβυρραιωτών και του Αιγαίου Πελάγους), χρησίμευε κυρίως για τον εξοπλισμό και την προμήθεια του βυζαντινού ναυτικού με πλοία και στρατό.

Ιστορία

Τα βυζαντινά θέματα στην Μικρά Ασία κατά το 950 με το ηπειρωτικό τμήμα του θέματος της Σάμου στα δυτικά.

Οι ημερομηνίες της ίδρυσης και της εδαφικής επέκτασης των διαφορετικών βυζαντινών ναυτικών διοικήσεων κατά τον 7ο και τον 9ο αιώνα είναι σχετικά άγνωστες. Αφότου η ναυτική διοίκηση των Καραβισιάνων διαιρέθηκε στις αρχές του 8ου αιώνα, τοπικές ναυτικές διοικήσεις δημιουργήθηκαν. Η πρώτη εξ αυτών που έγινε γνωστή και η πλέον σημαντικότερη ήταν αυτή των Κιβυρραιωτών[1]. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας κατά τον 10ο αιώνα, Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος, ανέφερε ότι την εποχή κατά την οποία η αυτοκρατορία ήταν χωρισμένη σε θέματα, η Σάμος αποτελούσε την έδρα του « θέματος των πλοϊζομένων ». Η ακριβής σημασία αυτού του αποσπάσματος παραμένει αμφισβητούμενη[2]. Σύμφωνα με τον ιστορικό Γουόρεν Τρίντγκολντ, αυτό σήμαινε ότι το θέμα της Σάμου αποτελούσε την έδρα του στόλου των Καραβισιάνων έως και την διάλυσή του κατά το 727[3]. Μία άλλη εξήγηση είναι ότι η ναυτική διοίκηση αυτή αποτελούσε τμήμα των Καραβισιάνων και ότι καταργήθηκε μαζί με το σώμα αυτό ή ότι διετέλεσε διάδοχη κατάστασή του για σύντομο χρονικό διάστημα, πιθανώς παρόμοια αυτής των Κιβυρραιωτών. Η ύπαρξη ενός στρατηγού της Σάμου κατά τον 8ο αιώνα είναι χάρη στην σφραγίδα ενός στρατηγού με το όνομα Θεόδωρος[2]. Στα τέλη του 8ου αιώνα, το Νότιο Αιγαίο φαίνεται να βρισκόταν υπό την δικαιοδοσία ενός δρουγγάριου των Δωδεκανήσων, τον οποίο ορισμένοι ιστορικοί αναφέρουν ως τον δρουγγάριο της Κως ή τον δρουγγάριο του Κόλπου, αργότερα, κάτι που αναφέρεται και στο Τακτικόν Ουσπένσκι στα μέσα του 9ου αιώνα. Η ναυτική διοίκηση αυτή ή, απλώς, το ανατολικό της τμήμα εξελίχθηκε, μετέπειτα, στο θέμα της Σάμου[4].

Το θέμα της Σάμου, καθώς και ο στρατηγός που ήταν επικεφαλής του, αναφέρονται για πρώτη φορά στο Κλητηρολόγιον του 899. Το θέμα περιελάμβανε τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, καθώς και την δυτική ακτογραμμή της Μικράς Ασίας μεταξύ του Αδραμυττίου και της Εφέσου (επίσης γνωστή ως Θεολόγος κατά την εποχή εκείνη). Η έδρα του θέματος αυτού βρισκόταν στην Σμύρνη, ενώ οι υφιστάμενοι τουρμάρχες (οι αντιναύαρχοι) είχαν την έδρα τους στο Αδραμύττιο και την Έφεσο[5][6]. Η επιθεώρηση των στρατευμάτων κατά την εκστρατεία του 911 ενάντια της Κρήτης, η οποία αναφέρεται στο De Ceremoniis (653), καταδεικνύει ότι την εποχή εκείνη το θέμα διέθετε 22 πολεμικά πλοία και 4.680 ναυτικούς (600 στρατιώτες ναυτικού και 3.980 κωπηλάτες)[6][7]. Ωστόσο, το ηπειρωτικό τμήμα του θέματος αναφέρεται ρητά ότι αποτελούσε τμήμα του θέματος των Θρακησίων με ειδικό τουρμάρχη υπεύθυνο για την άμυνα των ακτών. Η πληροφορία αυτή σε συνδυασμό με την απουσία αναφορών για πολιτικούς αξιωματούχους που σχετίζονταν με το ναυτικό Θέμα της Σάμου, πιθανώς να καταδεικνύει ένα διοικητικό διαχωρισμό. Ο στρατηγός της Σάμου και οι υφιστάμενοί του ήσαν υπεύθυνοι για την προετοιμασία και τον εξοπλισμό των πλοίων και των πληρωμάτων του θεματικού στόλου, καθώς και για την άμυνα των νησιών. Όσον αφορά τα ηπειρωτικά παράλια, οι πόλεις και ο πληθυσμός της περιοχής τελούσε υπό τον έλεγχο του στρατηγού του Θέματος των Θρακησίων και των υφισταμένων του, οι οποίοι ήσαν υπεύθυνοι για την φορολόγηση και την άμυνα του τόπου[8][9]. Η Σάμος φαίνεται να διατηρήθηκε ως μια καθαρά στρατιωτική επαρχία έως τα τέλη του 11ου αιώνα, όταν και ο στόλος της διαλύθηκε και μετατράπηκε σε ένα κανονικό θέμα με δικούς του πολιτικούς αξιωματούχους[6].

Παραπομπές

  1. ↑ Nesbitt & Oikonomidès 1994, σελ. 110
  2. ↑ 2,0 2,1 Nesbitt & Oikonomidès 1994, σελ. 110, 134
  3. ↑ Treadgold 1995, σελ. 27, 73
  4. ↑ Ahrweiler 1966, σελ. 79-81, 108
  5. ↑ Kazhdan 1991, σελ. 1836
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Nesbitt & Oikonomidès 1994, σελ. 131
  7. ↑ Treadgold 1995, σελ. 67, 76
  8. ↑ Nesbitt & Oikonomidès 1994, σελ. 109, 131
  9. ↑ Ahrweiler 1966, σελ. 402

Βιβλιογραφία

  • Ahrweiler, Hélène (1966). Byzance et la mer. La marine de guerre, la politique et les institutions maritimes de Byzance aux VIIe–XVe siècles. Paris: PUF. 
  • Kazhdan, Alexander (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (στα Αγγλικά). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. .
  • Nesbitt, John W.· Oikonomidès, Nicolas (1994). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, vol. 2 : South of the Balkans, the Islands, South of Asia Minor (στα Αγγλικά). Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-226-9. .
  • Treadgold, Warren (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081 (στα Αγγλικά). Stanford University Press. ISBN 978-0804731638. 
  • Malamut, Elisabeth (1988). Les îles de l'Empire byzantin (VIIIe-XIIe siècles). Paris.