Συχνά έχουν χρησιμοποιηθεί σε ταινίες ιστορίες από τη Αγία Γραφή. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι παραγωγοί ταινιών στρέφονται στην Αγία Γραφή ως πηγή για το υλικό τους. Κατ' αρχάς, οι ιστορίες αυτές είναι ήδη οικείες στο ευρύτερο κοινό. Επίσης, συχνά περιέχουν συναρπαστικές, αλλά σχετικά απλές, αφηγήσεις στις οποίες το καλό μάχεται ενάντια στο κακό και περιλαμβάνουν θεαματικά στοιχεία, όπως ξιφομαχίες, φυσικές καταστροφές και θαύματα.
Ιστορία
Η αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία γυρίζει ταινίες βασισμένες σε ιστορίες της Αγίας Γραφής από το 1897: η ταινία The Horitz Passion Play (1897) ήταν η πρώτη τέτοια ταινία που προβλήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες.[1] Μία από τις πρώτες βιβλικές ταινίες ήταν η παραγωγή του 1903 με τίτλο Samson et Dalila (Σαμψών και Δαλιδά), σε παραγωγή της γαλλικής εταιρείας Pathé. Μια άλλη πρώιμη ταινία από το Βιβλίο της Γένεσης ήταν η γαλλική ταινία του 1904 Joseph vendu par ses frères (Η πώληση του Ιωσήφ από τα αδέλφια του).
Η εποχή ακμής στην παραγωγή βιβλικών ταινιών ξεκίνησε γύρω στο 1910. Ο Μάθιου Πέιτζ επισημαίνει ότι «από το 1909 έως το 1911 κυκλοφόρησαν περισσότερες βιβλικές ταινίες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή». Το ιταλικό έπος Κβο βάντις (1913) του Ενρίκο Γκουατσόνι θεωρείται συχνά η πρώτη επιτυχημένη ταινία μεγάλου μήκους και μία από τις πρώτες ταινίες με διάρκεια πάνω από δύο ώρες. Ο Σέσιλ Ντε Μιλ ειδικεύτηκε στα θεαματικά έπη σε μια καριέρα που διήρκεσε τόσο την εποχή του βωβού όσο και του ομιλούντος κινηματογράφου. Το 1923 η βουβή ταινία Αι δέκα εντολαί (1923) περιλάμβανε θεαματικά ειδικά εφέ στην σκηνή του χωρισμού στα δύο της Ερυθράς Θάλασσας. Ο Ντε Μιλ γύρισε το 1927 την ταινία Ο βασιλεύς των βασιλέων, μια πλούσια παραγωγή για τη ζωή του Χριστού με μια κορυφαία έγχρωμη σκηνή της Ανάστασης. Ο βασιλεύς των βασιλέων επανακυκλοφόρησε το 1931 με συγχρονισμένο σάουντρακ.[2]
Η βωβή ταινία της MGMΜπεν Χουρ (1925), με πρωταγωνιστή τον Ραμόν Νοβάρο, ήταν η πιο ακριβή ταινία της εποχής της. Περιελάμβανε δύο θεαματικές σκηνές: μια ναυμαχία με γαλέρες και πειρατές και τη διάσημη αρματοδρομία. Μια άλλη ταινία χλαμύδας της δεκαετίας του 1920 ήταν Η κιβωτός του Νώε (1928), που συνδύαζε τις κάρτες τίτλων με τον προφορικό διάλογο.
Τα μεγάλα στούντιο γύρισαν λιγότερες επικές ταινίες κατά τη δεκαετία του 1940, εν μέρει λόγω έλλειψης πόρων εν καιρώ πολέμου. Μετά τον πόλεμο, μερικές από τις ταινίες με τις μεγαλύτερες εισπράξεις του Χόλιγουντ ήταν θρησκευτικά έπη που χρησιμοποιήθηκαν ως οχήματα για τους μεγαλύτερους αστέρες του.[3] Το Σαμψών και Δαλιδά του Ντε Μιλ με τη Χέντι Λαμάρ ήταν η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία του 1949 και θεωρείται η ταινία που πυροδότησε τη βιβλική-επική κινηματογραφική τρέλα της δεκαετίας του 1950.[4] Ακολούθησαν δύο από τις μεγαλύτερες εισπρακτικές επιτυχίες του 1951, τα Κβο βάντις με τους Ρόμπερτ Τέιλορ, Ντέμπορα Κερ και Πίτερ Ουστίνοφ και Δαυίδ και Βησθαβεέ με τους Γκρέγκορι Πεκ και Σούζαν Χέιγουορντ. Ο Τσάρλτον Ίστον πρωταγωνίστησε στις Δέκα Εντολές του Σέσιλ Ντε Μιλ και στο Μπεν Χουρ του Γουίλιαμ Γουάιλερ.
Σύμφωνα με την Νταϊάν Απόστολος-Καπαντόνα, κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, την εποχή εφαρμογής του Κώδικας Χέιζ, «η πιο αποδεκτή κινηματογραφική διαδρομή για την ενσωμάτωση σεξ και βίας σε ταινίες ήταν το βιβλικό έπος». Το γεγονός ότι μια ταινία είχε βασιστεί στην Αγία Γραφή της επέτρεψε να είναι πιο τολμηρή από ό,τι ήταν συνήθως αποδεκτό. Φιγούρες όπως η Εύα, η Δαλιδά, η Ιεζάβελ και η Ιουδίθ μπορούσαν να απεικονιστούν ως σαγηνευτικοί πειρασμοί. Σε ιστορίες όπως Σόδομα και Γόμορρα και Σαμψών και Δαλιδά, οι εξωτικές αμαρτίες μπορούσαν να απεικονιστούν αφειδώς στην οθόνη. Στην αυτοβιογραφία του, ο Ντε Μιλ έγραψε: "Ενίοτε κατηγορούμαι ότι διάνθισα τη Βίβλο με μεγάλες και πολυτελείς δόσεις σεξ και βίας. Αναρωτιέμαι αν οι κατήγοροί μου έχουν ποτέ διαβάσει κάποια κομμάτια της Βίβλου".[5]
Τη δεκαετία του 1950, οι ταινίες αναγκάστηκαν να ανταγωνίζονται την τηλεόραση και έγιναν πιο πολύχρωμες και μεγαλύτερες σε διάρκεια. Το 1953, εμφανίστηκε το σινεμασκόπ στην ταινία Ο χιτών. Το 1956 ο Ντε Μιλ ξαναγύρισε την ταινία του 1923 Οι δέκα εντολές. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κινηματογραφική επιτυχία του 1956, που προτάθηκε για επτά βραβεία Όσκαρ και κέρδισε ένα για ειδικά εφέ.[4]
Ο καθηγητής Ντρου Κάσπερ, ιστορικός κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, λέει ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 αρκετές βιβλικές ταινίες επικού στιλ απέτυχαν και κατηγορήθηκαν εν μέρει για τα οικονομικά προβλήματα της κινηματογραφικής βιομηχανίας εκείνη την εποχή. Δύο μεγάλες προσπάθειες να γυριστεί μια ταινία για τη ζωή του Χριστού στη διάρκεια αυτής της περιόδου, Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου και Ο βασιλεύς των βασιλέων, ήταν εμπορικές αποτυχίες. Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου (1965) κόστισε 20 και έβγαλε μόνο 1,2 εκατομμύρια δολάρια.[3] Με το κοινωνικό κλίμα να μεταβάλλεται, η επική ταινία με βιβλική θεματολογία γνώρισε την παρακμή.
Το αμφιλεγόμενο Τα πάθη του Χριστού (2004) του Μελ Γκίμπσον, μια εκδοχή των τελευταίων 12 ωρών στη ζωή του Χριστού, ήταν εξαιρετικά επικερδές, με εισπράξεις 370 εκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ. Λόγω της ύπαρξης διαλόγων στα εβραϊκά και στα αραμαϊκά, Τα πάθη του Χριστού υποτιτλίστηκαν. Η ταινία έσπασε το ρεκόρ ανεξάρτητης ταινίας με τις υψηλότερες εισπράξεις όλων των εποχών.[6]
Οι ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης έχουν αποδειχθεί κατάλληλες για επικές ταινίες, καθώς έχουν γιριστεί περισσότερες από 100 ταινίες βασισμένες στην Παλαιά Διαθήκη. Αυτές οι ταινίες, που πάτησαν πάνω στην παράδοση των επιτυχμένων ταινιών χλαμύδας, γυρίστηκαν τόσο στο Χόλιγουντ όσο και στην ιταλική κινηματογραφική βιομηχανία, ενώ πολλές ήταν κοινές ιταλοαμερικανικές παραγωγές. Εκείνη την εποχή, μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη οι περισσότερες κύριες ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης. Έπη όπως Σόδομα και Γόμορα, Η ιστορία της Ρουθ, Δαυίδ και ο Γολιάθ, Ο Σολομών και η βασίλισσα του Σαβά, και Η Εσθήρ και ο βασιλιάς κυριάρχησαν στις εισπράξεις.
Το 1966, η εταιρεία 20th Century Studios και ο Ιταλός παραγωγός Ντίνο Ντε Λαουρέντις έκαναν την πρώτη προσπάθεια παραγωγής μιας σειράς από ταινίες βασισμένες σε ολόκληρη την Αγία Γραφή, από τη Γένεση έως την Αποκάλυψη. Η Βίβλος, βασισμένη σε μεγάλο βαθμό στο βιβλίο της Γένεσης, θα γινόταν η πρώτη από αυτές τις ταινίες, αλλά τα οικονομικά προβλήματα ακύρωσαν την παραγωγή άλλων ταινιών. Σαράντα επτά χρόνια αργότερα, η Hearst Corporation επανασχεδίασε την ιστορία μέσω μιας τηλεοπτικής μίνι σειράς με τίτλο Η Βίβλος (2013) εκπληρώνοντας έτσι τελικά το αρχικό όραμα που είχε Ντε Λαουτέντις το 1966.
Ο Βασιλιάς Δαυίδ κυκλοφόρησε το 1985 αλλά σημείωσε εισπρακτική αποτυχία.
Πιο πρόσφατα, η αμερικανική υπερπαραγωγή Νώε (2014) του Ντάρεν Αρονόφσκι με τον Ράσελ Κρόου αποτέλεσε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, αποφέροντας παγκοσμίως 359,2 εκατομμύρια δολάρια.[8]
Η Καινή Διαθήκη απεικονίστηκε λιγότερο συχνά σε μεγάλες κινηματογραφικές ταινίες. Σε αντίθεση με την Παλαιά Διαθήκη, η Καινή Διαθήκη περιέχει λιγότερες σκηνές δράσης και λιγότερο ερωτισμό. Τη δεκαετία του 1950, οι περισσότερες από τις ταινίες που αφηγούνται τη ζωή του Χριστού χρηματοδοτήθηκαν από εκκλησιαστικές οργανώσεις και προβλήθηκαν σε εκκλησίες. Εκείνη την εποχή, γυρίστηκαν κάποιες επιτυχημένες ταινίες με θέμα τον Χριστό, αλλά τον κρατούσαν σε απόσταση από τους κεντρικούς χαρακτήρες και βασίζονταν σε μυθιστορήματα και όχι στην Αγία Γραφή. Κάποιες από αυτές ήταν η συνέχεια της ταινίας Ο χιτών, με τίτλο Ο Δημήτριος και οι μονομάχοι (1954), και η νέα ταινία Μπεν Χουρ του 1959.
Την ίδια εποχή γυρίστηκαν και πιο συντηρητικές ταινίες, αλλά συχνά εμφανίζονταν ως τηλεοπτικές μίνι σειρές ή κυκλοφορούσαν απευθείας σε βίντεο. Η επιτυχία του έργου Τα πάθη του Χριστού οδήγησε στην παραγγελία νέων ταινιών από την Αγία Γραφή, όπως Mary (2005) του Άμπελ Φερέιρα με τη Ζιλιέτ ΜπινόςSon of Man (2006), Color of the Cross (2006), Οι δέκα εντολές (2006) και Η ιστορία της γέννησης (2006).
Στα χρόνια που ακολουθούν, η γερμανική ταινία του Ντίτριχ Μπρίγκεμαν Οι σταθμοί του σταυρού (2014), το σεμάριο της οποίας βραβεύτηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου, χωρίζεται σε 14 τμήματα, κατ' αναλογία με τις αντίστοιχες στάσεις της σταύρωσης του Χριστού.[9] Την ίδια χρονιά, κυκλοφόρησε και Ο Υιός του Θεού, μια συρραφή από σκηνές της μίνι σειράς Η Βίβλος (2013) του History Channel.[10]
