Ο Ευμένης A΄ (... - 241 π.Χ.) ήταν ηγεμόνας της Περγάμου στη Μικρά Ασία από το 263 π.Χ. έως το θάνατό του το 241 π.Χ.. Ήταν μέλος της δυναστείας των Ατταλιδών. Αποτέλεσε τον πρώτο ηγεμόνα της χώρας που ουσιαστικά αυτονομήθηκε από την κυριαρχία των Σελευκιδών, ενσωματώνοντας στην επικράτειά του τις γειτονικές προς την Πέργαμο εκτάσεις. Παρόλο που ποτέ δεν αυτοανακηρύχθηκε «βασιλιάς», ο Ευμένης υπήρξε τυπικά τέτοιος. Μιμούμενος τους άλλους ελληνιστές ηγεμόνες, μια σειρά εορτασμών προς τιμήν του, τα «Ευμένεια», καθιερώθηκαν στην Πέργαμο.
Βιογραφικά στοιχεία
Νόμισμα της εποχής του Ευμένη Α΄ που απεικονίζει το Φιλέταιρο.
Ο Ευμένης ήταν γιος του Ευμένη, αδερφού του Φιλέταιρου, ιδρυτή της δυναστείας και προκατόχου του στο θρόνο, και της Σατύρας, κόρης του Ποσειδώνιου. Όντας άτεκνος, ο Φιλέταιρος υιοθέτησε τον Ευμένη κληροδοτώντας του την ηγεμονία της Περγάμου μετά το θάνατό του, το 263 π.Χ.[1]
Υπό τον Φιλέταιρο το κράτος βρισκόταν τυπικά υπό την εξουσία των Σελευκιδών, με τους οποίους είχαν διατηρηθεί άριστες σχέσεις. Ουσιαστικά όμως η Πέργαμος απολάμβανε αυτονομία, ενώ είχε αρχίσει να επεκτείνει με ανώδυνους τρόπους την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή. Ο Ευμένης αποφάσισε πως είχε πλέον τη δύναμη να προσαρτήσει στην επικράτειά του τα γειτονικά προς την Πέργαμο εδάφη, ερχόμενος σε ρήξη με τον ηγεμόνα των Σελευκιδών, Αντίοχο Α', του οποίου η θέση ήταν επισφαλής. Τελικά, πέτυχε μια σημαντική νίκη κατά του Αντίοχου κοντά στην πρωτεύουσα της Λυδίας, τις Σάρδεις, το 261 π.Χ.[1] Πρακτικά έτσι έκανε ανεξάρτητη την Πέργαμο και επέκτεινε τα εδάφη που ήλεγχε. Επιδεικνύοντας την ανεξαρτησία της πόλης του, έκοψε νόμισμα με το πρόσωπο του Φιλέταιρου, ο οποίος κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του απεικόνιζε στα νομίσματά του το Σέλευκο Α΄ το Νικάτορα.[2]
Πέραν από την επανάσταση αυτή, δεν υπάρχουν αρχαιολογικές ενδείξεις εχθροπραξιών με την εμπλοκή της Περγάμου κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ευμένη. Το πολιτικό κλίμα της εποχής συνέχισε ωστόσο να χαρακτηρίζεται από τις διαμάχες ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Πτολεμαίους, αλλά και από την αυξανόμενη απειλή των Γαλατών που συνεχώς λεηλατούσαν διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας. Είναι πιθανόν η Πέργαμος να γλύτωσε την οδυνηρή αυτή μοίρα, επειδή ο Ευμένης προσέφερε λύτρα στους Γαλάτες.[α]
Δεν είναι γνωστό αν απέκτησε παιδιά. Κάποιος «Φιλέταιρος γιος του Ευμένη» αναφέρεται σε μια επιγραφή στις Θεσπιές, πόλη της Βοιωτίας. Κάποιοι μελετητές πιθανολογούν πως πρόκειται για παιδί του Ευμένη, το οποίο ίσως να μην επέζησε μέχρι το θάνατο του πατέρα του. Το 241 π.Χ. έχοντας κυβερνήσει για είκοσι δύο χρόνια ο Ευμένης παρέδωσε τον θρόνο του στον γιο του πρώτου εξαδέρφου του, ο ξάδερφος του ήταν ο Άτταλος του Φιλέταιρου και ο γιος του ο επίσης Άτταλος, γνωστός και ως Άτταλος Α΄ της Περγάμου.[1][3] Ο Αθήναιος υποστηρίζει πως ο θάνατός του επήλθε σαν επιπλοκή άκρατης οινοποσίας.[4]
Γενεαλογικό δέντρο
Οι ηγεμόνες εμφανίζονται με κίτρινη σκίαση. Η διακεκομμένη γραμμή δηλώνει υιοθεσία.[5][6]
α.^ Στο συμπέρασμα ότι η Πέργαμος πλήρωσε λύτρα καταλήγουμε από το εδάφιο του Τίτου Λίβιου 38.16, ότι οι Γαλάτες "… μάζευαν λύτρα από το σύνολο της Ασίας δυτικά του Ταύρου, … τέτοιός ήταν ο τρόμος που έσπερνε το όνομά τους και η αύξηση του αριθμού τους που τελικά ούτε οι βασιλείς της Συρίας δεν τολμούσαν να αρνηθούν την καταβολή χρημάτων" και πως ο Άτταλος Α', ο διάδοχος του Ευμένη, ήταν ο πρώτος που αρνήθηκε να καταβάλει λύτρα.
Χρονολόγιο
Έτος
Γεγονός
Γέννηση του Ευμένη, γιου του Ευμένη και της Σατύρας.
Υιοθεσία του Ευμένη από το θείο του και ηγεμόνα της Περγάμου, Φιλέταιρο.
263 π.Χ.
Ο Φιλέταιρος πεθαίνει κληροδοτώντας τα εδάφη της Περγάμου στον Ευμένη.
Ο Ευμένης έρχεται σε ρήξη με τον ηγεμόνα των Σελευκιδών, Αντίοχο Α' το Σωτήρα, με στόχο την πλήρη ανεξαρτησία του βασιλείου του.
261 π.Χ.
Η Πέργαμος πετυχαίνει το στόχο της υποχρεώνοντας σε ήττα τον Αντίοχο στις Σάρδεις της Λυδίας. Στο νέο βασίλειο προσαρτώνται και οι γειτονικές προς την πόλη περιοχές.
Elizabeth Kosmetatou (2003) [1971]. The Attalids of Pergamon. Cornell University Press.στην έκδοση του: Andrew Erskine, επιμ. (2003). A Companion to the Hellenistic World. Oxford: Wiley. σελίδες 159–174. ISBN1-4051-3278-7.
Jona Lendering (2006). «Eumenes I». Articles on Ancient History. Livius.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2010.
