Ο Γέροντας Παστίτσιος είναι σατιρική διαδικτυακή περσόνα με τη μορφή ενός μοναχού η οποία εμφανίστηκε ως χιουμοριστική σελίδα στο κοινωνικό δίκτυο Facebook[1] που σατίριζε τη θρησκοληψία γύρω από έναν αγιορείτημοναχό, τον Άγιο γέροντα Παΐσιο.
Μετά από ερώτηση στη Βουλή από τον βουλευτή της Χρυσής Αυγής, Χρήστο Παππά η σελίδα έκλεισε όταν στις 21 Σεπτεμβρίου του 2012 συνελήφθη ο ιδιοκτήτης της σελίδας με την κατηγορία της βλασφημίας,[2][3] ο οποίος τον Ιανουάριο 2014 τελικά κρίθηκε ένοχος για εξύβριση θρησκεύματος κατ' εξακολούθηση και καταδικάστηκε σε 10 μήνες φυλάκιση με αναστολή[4]. Κατά την έφεσή του στις 2017-03-02 απαλλάχθηκε λόγω εξάλειψης αξιοποίνου.[5][6]
Η σύλληψη και στη συνέχεια καταδίκη, αλλά και η απαλλαγή [7][8][9] σχολιάστηκαν αρνητικά από μέσα κοινωνικής δικτύωσης, νομικούς και μέσα μαζικής ενημέρωσης της Ελλάδος αλλά και του εξωτερικού[10] ενώ παράλληλα άνοιξε κι ένας μεγάλος διάλογος γύρω από τον νόμο περί βλασφημίας που πιθανόν να οδηγήσει στην κατάργηση του νόμου.[11]
Ο Άγιος Παΐσιος ήταν Έλληνας μοναχός στο Άγιο Όρος ο οποίος απεβίωσε το 1994. Μετά τον θάνατό του δημοσιεύτηκαν βιβλία, τα οποία παρουσιάζουν την ζωή του, προφητείες, θεωρίες για το τέλος του κόσμου, διατροφικές συμβουλές και άλλα.[13] Κυκλοφόρησε φημολογούμενη κατηγορία ότι το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην περιοχή της Σουρωτής έξω από τη Θεσσαλονίκη, εκμεταλλευόμενο τον θάνατο του Άγιο Παϊσίου, μετονομάστηκε σε «Μοναστήρι Σουρωτής - Γ. Παΐσιος» και τα δημοσιεύματα για τα θαύματα και τις προφητείες χρησιμοποιήθηκαν για να φέρνουν έσοδα από τάματα και δωρεές πιστών.[14][15] Υπάρχουν εκδότες που εκδίδουν παραθρησκευτικά βιβλία με τους βίους και τις διδαχές «σύγχρονων αγίων» και έχουν κυκλοφορήσει αντίστοιχα βιβλία για τον Άγιο Παΐσιο. Στα βιβλία αυτά ο Άγιος Παΐσιος παρουσιάζεται να προφητεύει πολέμους και αιματοχυσίες, π.χ. κατά των Τούρκων.[16][17][18] Ο καθηγητής θεολογίας Κωνσταντίνος Κορναράκης χαρακτηρίζει τέτοιου είδους δημοσιεύματα ως «ιδιωτικές θεολογίες» (private theologies) και θεωρεί ότι παρουσιάζουν μια προσωπική αντίληψη της πίστης βασισμένη σε υποκειμενική εκτίμηση του θρησκευτικού φαινομένου.[19]
Τρολάρισμα
Το υποτιθέμενο «θαύμα» του Άγιου Παΐσιου (που επινοήθηκε και δημοσιεύτηκε από τον Φίλιππο Λοΐζο) γίνεται πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα Ελεύθερη Ώρα στις 10 Αυγούστου 2012.
Ο διαχειριστής της σελίδας του «Γέροντα Παστίτσιου», παίρνοντας λαβή από δημοσιεύματα (μπλογκ και έντυπα) για θαύματα και προφητείες του Αγίου Παΐσιου, δημοσίευσε ως φάρσα ένα υποτιθέμενο «νέο θαύμα» του Γέροντα Παΐσιου και στη συνέχεια διέσπειρε το δημοσίευμα στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης. Τέτοιες πρακτικές που έχουν σκοπό την πρόκληση διαταραχής στη διαδικτυακή κοινότητα είναι γνωστές στη γλώσσα του διαδικτύου ως «τρολάρισμα».[20][21]
Στη φάρσα ο Άγιος Παΐσιος παρουσιάζεται ως ο θεραπευτής ενός δεκαοκτάχρονου χρήστη ναρκωτικών ο οποίος μετά από τροχαίο ατύχημα βρισκόταν στην εντατική. Στην πλαστή ιστορία η μάνα του άρρωστου παίρνει χώμα από τον τάφο του Αγίου Παΐσιου, το τοποθετεί κάτω από το μαξιλάρι του αρρώστου και εκείνος στην συνέχεια αναρρώνει.[22] Το συγκεκριμένο «θαύμα» άρχισε να αναδημοσιεύεται σε μπλογκ και σελίδες θρησκευτικού περιεχομένου, μέχρι που δημοσιεύτηκε και ως πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα πανελλήνιας κυκλοφορίας Ελεύθερη ώρα στις 10 Αυγούστου 2012.[23][24]
Η σελίδα «Γέροντας Παστίτσιος» αποκάλυψε το τρολάρισμα στις 26 Ιουλίου 2012.[25]
Σύλληψη
Ο βουλευτής της Χρυσής ΑυγήςΧρήστος Παππάς έκανε ερώτηση στη Βουλή αναφέροντας ότι ο ο δημιουργός της σελίδας «Γέροντας Παστίτσιος», «υβρίζει, ειρωνεύεται και προσπαθεί να ευτελίσει την ιερή μορφή της Ελληνορθοδοξίας, τον Γέροντα Παΐσιο».[26] Η ερώτηση αυτή οδήγησε στην άρση του απορρήτου των τηλεπικοινωνιών και στις 2012-09-21 έγινε η σύλληψη του Φίλιππου Λοΐζου ως διαχειριστή της σελίδας με την κατηγορία της βλασφημίας.
Ωστόσο η Αστυνομία, σε επίσημη ανακοίνωσή της[27] ισχυρίστηκε ότι γνώριζε ήδη για τη σελίδα γιατί «έγινε αποδέκτης χιλιάδων ηλεκτρονικών καταγγελιών, που προέρχονταν από κατοίκους διάφορων χωρών σε όλο τον κόσμο». Η δικογραφία όμως περιείχε μόνο δύο επώνυμες καταγγελίες.[28] Στο βιβλίο «Ο Θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα» (με υπότιτλο «Εκκλησία, Βλασφημία, και Χρυσή Αυγή») η Ελληνική Αστυνομία έλαβε αρνητική κριτική για την άμεση ποινική δίωξη του ιδιοκτήτη της σελίδας και παραλληλίζεται με την αντίδρασή της στα γεγονότα στο Χυτήριο όπου ματαιώθηκε η παράσταση Corpus Christi.[29]
Ο Φίλιππος Λοΐζος είπε σε μια τηλεοπτική συνέντευξη[30] ότι τα στοιχεία του δόθηκαν στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος από το Facebook. Αμέσως μετά, ο πανευρωπαϊκός διευθυντής επικοινωνιών του Facebook, Iain Mackenzie, δήλωσε ότι όντως το Facebook αποκάλυψε τα στοιχεία του χρήστη έπειτα από ένταλμα των ελληνικών αρχών, χωρίς όμως να γνωρίζει ποια ήταν η κατηγορία.[13][31]
Αντιδράσεις και κινητοποιήσεις
Ο διαχειριστής της ιστοσελίδας, Φίλιππος Λοΐζος, ανέφερε ότι αρχικά έλαβε πολλά σχόλια και μηνύματα στην ιστοσελίδα του, τα περισσότερα των οποίων ήταν αντίθετα σε αυτό που προσπαθούσε να κάνει και περιείχαν απειλές και ύβρεις, ενώ υπήρχαν και μερικοί που του έλεγαν «Μπράβο, είμαστε μαζί σου».[32] Δεχόταν επίσης πολλά μηνύματα που τον ευχαριστούσαν για όσα έκανε.[33] Η σελίδα γρήγορα έγινε εξαιρετικά δημοφιλής με πολλές χιλιάδες μέλη[34] φτάνοντας σχεδόν τα 23.000 μέλη κατά το κλείσιμό της. Μετά τη σύλληψή του ο Φίλιππος Λοΐζος αναφέρει ότι είχε κυρίως μηνύματα συμπαράστασης και στήριξη από παντού, από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό.[35]
Μετά την σύλληψη του διαχειριστή, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου τάχθηκε κατά του αδικήματος της βλασφημίας ανακοινώνοντας ότι «Η Ελλάδα τοποθετεί τον εαυτό της στα θεοκρατικά καθεστώτα».
Η Ένωση Άθεων άνοιξε τραπεζικό λογαριασμό για την κάλυψη των νομικών εξόδων Φίλιππου Λοΐζου και προκάλεσε κινητοποίηση χρηστών στα κοινωνικά δίκτυα.[36] Στην δίκη ο Δημήτρης Χριστόπουλος (καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου ο οποίος διδάσκει το μάθημα «Τέχνη, ελευθερία και λογοκρισία»[37]) παραστάθηκε ως βασικός μάρτυρας υπεράσπισης.[38]
Ο συνταγματολόγος Γιώργος Κατρούγκαλος υποστήριξε επίσης την ελεύθερη έκφραση καταδικάζοντας την σύλληψη του Λοΐζου.[13]
Με αφορμή την σύλληψη του Φίλιππου Λοΐζου η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έκανε εκδήλωση στις 16 Οκτωβρίου 2012 με θέμα «Ο Θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα».[3] Επίσης εκδόθηκε το ομώνυμο βιβλίο «Ο Θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα».[39]
Απολογία
Ο δημιουργός του «Γέροντα Παστίτσιου» δήλωσε κατ' επανάληψη πως σκοπός του δεν ήταν να χλευάσει τον ίδιο τον Άγιο Παΐσιο αλλά να καυτηριάσει την παραμόρφωση των διδαχών του από τρίτους που εκμεταλλεύονταν τον λόγο του για ιδιοτελείς σκοπούς, πολλές φορές αντίθετους με τη διδασκαλία του γέροντα.[26]
Καταδίκη
Ο Φίλιππος Λοΐζος καταδικάστηκε με 10 μήνες φυλάκιση για εξύβριση θρησκεύματος κατ' εξακολούθηση, απόφαση η οποία δέχτηκε πολλές αρνητικές κριτικές (χαρακτηρίστηκε ως περιορισμός της ελευθερίας του λόγου) στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.[10][40] Το σκεπτικό της καταδίκης είναι δημοσιευμένο από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι
Η Διεθνής Αμνηστία καταδίκασε την σύλληψη/καταδίκη του Φίλιππου Λοΐζου τονίζοντας ότι «η νομοθεσία για τη βλασφημία δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για να εμποδίζεται ή να τιμωρείται η θεμιτή κριτική σε θρησκευτικούς ηγέτες ή ο αιτιολογημένος σχολιασμός δογμάτων πίστης». Επίσης χαρακτήρισε την νομοθεσία περί βλασφημίας (νόμος του 1951) αναχρονιστική καλώντας την Ελλάδα να την καταργήσει.[10][41]
Έφεση
Στις 2017-03-02 εκδικάστηκε η έφεση που είχε ασκήσει ο Φίλιππος Λοΐζος.[42] Το Τριμελές Πλημεμλειοδικείο Αθηνών έπαυσε την ποινική δίωξη λόγω της υφ' όρων παραγραφής του αδικήματος με βάση τον Ν. 4411/2016, που στόχευε στην ελάφρυνση των πινακίων με αφαίρεση από αυτά μικρών αδικημάτων.[5].
Η επικείμενη δίκη είχε δημιουργήσει νέο κύκλο αντιδράσεων. Τον Ιούλιο του 2016 περισσότερες από 50 διεθνείς και εθνικές οργανώσεις άθεων ζήτησαν από την Ελλάδα την απόσυρση του νόμου περί βλασφημίας.[43] Τον Ιανουάριο του 2017 διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως η Διεθνής Ουμανιστική και Ηθική Ένωση και η Ευρωπαϊκή Ουμανιστική Ομοσπονδία ζητούν από τη Γενική Γραμματέα Διαφάνειας και Ανθρωπίνων ΔικαιωμάτωνΜαρία Γιαννακάκη την κατάργηση του νόμου περί βλασφημίας πριν την εκδίκαση της υπόθεσης, σύμφωνα με τη δέσμευση της κυβέρνησης.[44] Η ίδια η Μαρία Γιαννακάκη, η οποία στις 6 Σεπτεμβρίου 2012 ως βουλευτής της ΔΗΜΑΡ είχε καταθέσει ερώτηση προς τον τότε Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Αντώνη Ρουπακιώτη για το θέμα της βλασφημίας[45], συνεχίζει και σήμερα ως Γενική Γραμματέας να τάσσεται υπέρ της κατάργησης του νόμου περί βλασφημίας, υπογραμμίζοντας ότι «τα εγκλήματα της κακόβουλης βλασφημίας και της καθύβρισης θρησκευμάτων αναφέρονται σε πράξεις και αδικήματα που εδώ και πολλά έτη έχουν απολέσει την όποια κοινωνική αξία είχαν κατά την εποχή που νομοθετήθηκαν (1950)».[46]
Το εφετείο, ωστόσο, έπαυσε την ποινική δίωξη του Φίλιππου Λοΐζου βάσει του άρθρου 8 του νόμου 4411/2016, που εξαλείφει το αξιόποινο πλημμελημάτων και πταισμάτων που είχαν τελεστεί μέχρι 31/3/2016 και απειλούνται με ποινή φυλάκισης μέχρι 2 χρόνια.[5][6]
Τρίτες γνώμες
Ο Στρατής Μπουρνάζος με κείμενό του με τίτλο «Ο «Παστίτσιος», το «Χυτήριο» και η Χρυσή Αυγή» στο βιβλίο Ο Θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα θεωρεί ως πρόθεση του Λοΐζου τη διακωμώδηση της δεισιδαιμονίας με σκοπό, μαζί με τα υπόλοιπα αστεία, τον διαφωτισμό.[22] Στο ίδιο βιβλίο τα «αστεία» του Λοΐζου χαρακτηρίζονται ως συγκρατημένα σε σχέση με τη σάτιρα που έχει γίνει στο παρελθόν από τον Χάρρυ Κλυνν ή τον Τζίμη Πανούση.[22]
Ο συγγραφέας και ιατρός Νίκος Τσάμης, ο οποίος δηλώνει εξαρχής αντίθετος με την καταδίκη του Φίλιππου Λοΐζου, γράφει ωστόσο ότι από πλευράς κοινωνικής ψυχολογίας, η εν λόγω σατιρική ενέργεια είναι κακόγουστη και ασεβής που συνιστά ισχυρότατο κλονισμό της υπόστασης του Άλλου, χτυπά τον πυρήνα του νοήματος της ζωής και αποτελεί στάση ολοκληρωτικής βίας. Θεωρεί ότι δεν πρόκειται για ελευθερία αλλά για «ελευθεριότητα» της έκφρασης. Ως ουσία της ελευθερίας θεωρεί τον αυτοπεριορισμό, έτσι ώστε στο δημόσιο χώρο να περιλαμβάνει και τους άλλους. «Η μη συμπερίληψη των άλλων υποδηλώνει έναν ναρκισσισμό, ο οποίος είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός στο επίπεδο της προσωπικότητας» σχολιάζει, με αφορμή το περιστατικό.[47]
Νομικό πλαίσιο
Βλασφημία
Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες έξι χώρες της ΕΕ (το 2012) υπήρχαν νόμοι περί βλασφημίας, ενώ συνολικά σε 13 χώρες της ΕΕ υπήρχαν νόμοι περί προσβολής θρησκεύματος.[48]
Σύμφωνα με το άρθρο 199/1951 του Ποινικού Κώδικα περί καθύβρισης θρησκευμάτων μπορεί κάποιος να καταδικαστεί σε φυλάκιση μέχρι και δύο χρόνια.[13][49]
Άρθρο 199 Π.Κ.
Όποιος δημόσια και κακόβουλα καθυβρίζει με οποιονδήποτε τρόπο την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού ή άλλη θρησκεία ανεκτή στην Ελλάδα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.
Παρόμοιες διώξεις χρησιμοποιώντας τον νόμο περί καθύβρισης θρησκείας έχουν ξαναγίνει[50] και πολλοί δημοσιογράφοι παρομοίασαν τις παθιασμένες θρησκευτικές αντιδράσεις με αντίστοιχες του ισλαμικού κόσμου και τις αντιπαρέβαλαν με το τρομοκρατικό χτύπημα φανατικών μουσουλμάνων εναντίον του σατιρικού γαλλικού περιοδικού Charlie Hebdo.[33][35][36][51][52][53]
Τo 2011 η Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. δημοσίευσε το Γενικό Σχόλιο αρ. 34,[54][55] που ορίζει το περιεχόμενο της ελευθερίας της έκφρασης και των περιορισμών της, κατά το Διεθνές Σύμφωνο των Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων,[56] με έμφαση στους ανεκτούς περιορισμούς στο Διαδίκτυο. Σύμφωνα με την παράγραφο 48 οι παραπάνω διατάξεις για τα θρησκεύματα δεν θα έπρεπε να υπάρχουν στον Ποινικό Κώδικα, με εξαίρεση την περίπτωση «εθνικού, φυλετικού ή θρησκευτικού μίσους, που απoτελεί υποκίνηση διακρίσεων, εχθρότητας ή βίας» (άρθρο 20 παρ 2 του Διεθνούς Συμφώνου).[57]
48. Οι απαγορεύσεις στις δηλώσεις ασέβειας για μια θρησκεία ή για ένα άλλο σύστημα πίστεως, όπως οι νόμοι περί βλασφημίας, είναι ασύμβατοι με το Σύμφωνο, εκτός από τις ειδικές περιστάσεις που περιγράφονται στο άρθρο 20 παράγραφος 20 το Συμφώνου. Τέτοιοι περιοιρσμοί πρέπει επίσης να τηρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις του άρθρου 19 παραγραφος 3, όπως κι αυτές των άρθρων 2,5,17,18 και 26. Έτσι, για παράδειγμα, δεν θα ήταν επιτρεπτό αυτοί οι νόμοι να επιβάλλουν διακρίσεις υπέρ ή εναντίον άλλης θρησκείας ή συστήματος πίστεως ή στους πιστούς έναντι των μη-πιστών. Ούτε θα ήταν επιτρεπτό τέτοιες απαγορεύσεις να χρησιμοποιούνται για να αποτραπεί ή να τιμωρηθούν οι επικρίσεις θρησκευτικών ηγετών ή ο σχολιασμός στο θρησκευτικό δόγμα ή δόγματα.
Τον Αύγουστο του 2016, η Επιτροπή του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων (CERD) στις καταληκτικές παρατηρήσεις της για την Ελλάδα συνιστά την κατάργηση των άρθρων 198 και 199 περί βλασφημίας:[44][58]
Νομοθεσία περί βλασφημίας
18. Η Επιτροπή ανησυχεί σχετικά με τη συνεχιζόμενη ύπαρξη νομικών διατάξεων περί βλασφημίας και τον κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν με τρόπο που εισαγάγει διακρίσεις, κάτι που απαγορεύεται από τις διατάξεις της Σύμβασης (άρθρο. 5 (d) (vii)).
19. Η Επιτροπή συνιστά το Συμβαλλόμενο Κράτος να καταργήσει τα άρθρα 198 και 199 περί βλασφημίας από τον Ποινικό Κώδικα.
Ωστόσο, σύμφωνα με ανάλυση των όρων της Συνθήκης και ειδικά των άρθρων 19 και 20 περί ελευθερίας της έκφρασης, επιτρέπεται στα κράτη να επιβάλλουν περιορισμούς σ' αυτή την ελευθερία όταν αυτό «προβλέπεται από το νόμο». Στα πλαίσια του ΟΗΕ υπήρξε μακρά αντιπαράθεση για το αν η Συνθήκη επιτρέπει περιορισμούς της ελευθερίας του λόγου σε περίπτωση βλασφημίας. Η αντιπαράθεση υπήρξε κυρίως μεταξύ των Δυτικών και των Ισλαμικών κρατών. Σε αναφορά του Ανώτατου Αρμοστή του ΟΗΕ που εξέτασε το θέμα, διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχει στη διεθνή νομοθεσία ομοφωνία (consensus) ως προς το θέμα αυτό. Μετά από πρωτοβουλίες ισλαμικών κρατών, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ ενέκρινε την απόφαση 13/16 Για την καταπολέμηση της δυσφήμισης των θρησκειών. Εκεί αναγνωρίζει την πιθανή σχέση μεταξύ της δυσφήμισης των θρησκειών και της εμφάνισης επιθετικότητας, μίσους και μη-ανεκτικότητας (άρθρο 1). Στο άρθρο 10 καταδικάζει τη χρήση του τύπου και ηλεκτρονικών ή άλλων μέσων για τη στόχευση θρησκευτικών συμβόλων και ιερών προσώπων. Με την απόφαση αυτή, καλούνται τα κράτη, όχι να επιβάλλουν απαγορεύσεις, αλλά να καταδικάζουν δημοσίως εκφράσεις που προσβάλλουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Σχετική ανάλυση εκτιμά ότι η εφαρμογή αυτών των μέτρων «είναι το κριτήριο που προσδιορίζει αν οι κυβερνήσεις έχουν σοβαρή πολιτική για να προάγουν την ανεκτικότητα».[59][60] Σημειώνεται, επίσης, ότι η Ελλάδα έχει προσυπογράψει την ανωτέρω συνθήκη του ΟΗΕ διατυπώνοντας επιφυλάξεις, μεταξύ των οποίων και η διαπίστωση ότι μετά τις ερμηνείες και επιφυλάξεις ορισμένων ισλαμικών κρατών, η συνθήκη καθίσταται μονομερής (δηλαδή δεν δεσμεύει όλα τα συμβαλλόμενα κράτη). Παρόμοια άποψη πρόσθεσαν υπό μορφή επιφύλαξης και άλλα κράτη.[61]
Σε σχέση με τις διαφορετικές αντιλήψεις περί βλασφημίας ή προσβολής θρησκευτικών προσώπων που επικρατούν στην Ευρώπη, έχει εκδοθεί κοινή δήλωση της ΕΕ και του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC), της Αραβικής Ένωσης και της Επιτροπής της Αφρικανικής Ένωσης όπου αναφέρεται ότι "Ενώ αναγνωρίζεται πλήρως η ελευθερία της έκφρασης, πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να γίνονται σεβαστοί όλοι οι προφήτες, ανεξάρτητα από τη θρησκεία στην οποία ανήκουν".[62]
Σύμφωνα με τον νομικό σύμβουλο του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι Χρήστο Γραμματίδη, που παρέστη ως δικηγόρος του Φίλιππου Λοΐζου, σήμερα «υπάρχει αντιρατσιστικός νόμος που προστατεύει από την προσβολή κάποιου λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Άρα τα άρθρα αυτά (περί βλασφημίας) είναι άνευ ουσίας και στην ουσία το μόνο που κάνουν είναι να περιορίζουν την ελευθερία της έκφρασης και της τέχνης, λειτουργώντας αποτρεπτικά για κάποιον που θέλει να κάνει κάτι αντίστοιχο».[8]
Αποποινικοποίηση
Τον Ιούλιο του 2016 το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αποποινικοποιήσει τη βλασφημία, θέτοντας το θέμα στη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή της Βουλής για την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα, με την ακόλουθη αιτιολόγηση:[11][63]
Κατά το Ποινικό Δίκαιο η ποινή προϋποθέτει την τέλεση πράξης.
Ο προσδιορισμός της τελευταίας χωρεί με στάθμιση των εμπειρικών – αποδείξιμων αποτελεσμάτων της. Ωστόσο, στην περίπτωση της βλασφημίας λείπει οποιαδήποτε αποδείξιμη ενώπιον δικαστηρίου βλαπτική συνέπεια της πράξης. Επομένως, η έννοια του εγκλήματος δεν διακρίνεται.
Περιύβριση νεκρών
Το Άρθρο 201 του Ποινικού Κώδικα περί «περιύβρισης νεκρών» ορίζει τα εξής:
Όποιος αφαιρεί αυθαίρετα νεκρό ή μέλη του ή την τέφρα του, από εκείνους που έχουν δικαίωμα να τα φυλάξουν ή ενεργεί πράξεις υβριστικά ανάρμοστες σχετικές με αυτά ή με τάφο τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.[49]
Ο Μιχάλης Σταθόπουλος, ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών χαρακτήρισε την σύλληψη παράνομη υπό την εκτίμηση ότι έγκληση για το συγκεκριμένο αδίκημα θα μπορούσαν να υποβάλουν μόνο συγγενείς του νεκρού.[36]
Απόρρητο των επικοινωνιών
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, το απόρρητο των επικοινωνιών είναι απαραβίαστο και μπορεί να αρθεί μόνο για «ιδιαίτερα σοβαρά εγκλήματα».[64]
Άρθρο 19
1. Το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο. Νόμος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων.
Επειδή ο Ποινικός Κώδικας κατατάσσει τα αδικήματα της «κακόβουλης βλασφημίας», της «καθύβρισης θρησκευμάτων» και της «εξύβρισης νεκρού» στα πλημμελήματα[49] εκφράστηκε η άποψη πως, καθώς στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν επρόκειτο για «ιδιαίτερα σοβαρό έγκλημα», δεν έπρεπε να είχε αρθεί το απόρρητο των επικοινωνιών.[31]
↑Σαραντάκος, Νίκος (27 Ιανουαρίου 2017). «Και πάλι για τον γέροντα Παστίτσιο». Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2017.
↑Committee on the Elimination of Racial Discrimination (3 Οκτωβρίου 2016). «Concluding observations on the twentieth to twenty-second periodic reports of Greece». UN Treaty Body Database (στα Αγγλικά). ΟΗΕ. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2017. Blasphemy laws 18.The Committee is concerned about the continuing existence of legal provisions concerning blasphemy and the risk that they may be used in a discriminatory manner that is prohibited under the provisions of the Convention (art. 5 (d) (vii)). 19. The Committee recommends that the State party abolish articles 198 and 199 on blasphemy from its Criminal Code.
.jpg)
