Ο Τσιτσάνης γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 18 Ιανουαρίου 1915 από Ηπειρώτες γονείς οι οποίοι κατέβηκαν από τα Άγραφα.
Από μικρή ηλικία ήτανε αυτοδίδακτος στην μουσική και έμαθε να παίζει μόνος του έγχορδα της εποχής μαντολίνο και μπουζούκι.
Σε ηλικία 25 χρονών το 1940 ο Τσιτσάνης κατέβηκε στην Αθήνα για μια καλύτερη ζωή.
Ο Τσιτσάνης αργότερα κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου για ένα διάστημα τεσσάρων ετών (1944–1946) είχε δικό του μαγαζί, το «Ουζερί ο Τσιτσάνης» στην οδό Παύλου Μελά 22[3], που έγινε διάσημο. Εκεί έγραψε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του, τα οποία ηχογραφήθηκαν μετά τη λήξη του πολέμου, όπως τη «Συννεφιασμένη Κυριακή».
Το παίξιμό του όμως στο μπουζούκι ήτανε αξιοθαύμαστο. Οι πρώτες του επιρροές είναι τα τραγούδια του Βαγγέλη Παπάζογλου και του Μάρκου Βαμβακάρη. Η πρώτη του εμφάνιση πραγματοποιήθηκε στο μαγαζί «Μπιζέλια». Σύντομα γνώρισε τον Δημήτρη Περδικόπουλο, που τον πήγε στην Odeon, όπου έλαβε μέρος σε ηχογραφήσεις δημοτικών τραγουδιών παίζοντας μπουζούκι. Μερικά από αυτά τα τραγούδια ήταν τα καλαματιανά "Σιγά καλέ μ' την άμαξα" και "Αμπέλι μου πλατύφυλλο". Το τραγούδι "Σ’ έναν τεκέ σκαρώσανε" είναι το πρώτο ρεμπέτικο τραγούδι που ηχογράφησε ο Τσιτσάνης σε δική του σύνθεση.
Τον Ιούλιο του 1942 παντρεύτηκε τη Ζωή Σαμαρά από τα Γρεβενά, όντες αρραβωνιασμένοι επί 19 μήνες. Κουμπάρος του Τσιτσάνη ήταν ο προσωπικός φίλος Νικόλαος Μουσχουντής, ο οποίος ήταν και διοικητής χωροφυλακής της Θεσσαλονίκης, αλλά και θαυμαστής του έργου του Τσιτσάνη και γενικώς του ρεμπέτικου τραγουδιού.[4] Απέκτησε μια κόρη, τη Βικτώρια και ένα γιο, τον Κώστα.[5]
Το 1947 η Σωτηρία Μπέλλου προσελήφθη ως τραγουδίστρια στο κέντρο διασκέδασης της Αθήνας όπου εμφανιζόταν ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο οποίος και την ανακάλυψε ως ιδιαίτερη φωνή.
Τα επόμενα χρόνια ο Τσιτσάνης γνώρισε ευρύτατη αποδοχή. Ειδικά μετά την πτώση της Χούντας, είχε ξεκινήσει συναυλίες σε στάδια και ανοιχτούς χώρους, κάτι που συνέβαινε πρώτη φορά για λαϊκά τραγούδια. Η τελευταία του δημόσια εμφάνιση σε ανοιχτό χώρο, ήταν σε τιμητική εκδήλωση του Δήμου Νίκαιας, σε συνεργασία του δημάρχου Στέλιου Λογοθέτη με τον Μίκη Θεοδωράκη για τη διοργάνωση του πρώτου πολιτιστικού καλοκαιριού στην Ελλάδα.
Ο Βασίλης Τσιτσάνης ήταν στενός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου και ο αγαπημένος του μουσικός.[6] Υπήρξε μεγάλος λάτρης του Άρη Θεσσαλονίκης αλλά και του ιστορικού ποδοσφαιρικού Α.Ο. Τρίκαλα, πηγαίνοντας συχνά στο γήπεδο.
Απεβίωσε στις 18 Ιανουαρίου 1984, την ημέρα των 69ων γενεθλίων του, σε νοσοκομείο του Λονδίνου, έπειτα από επιπλοκές σε εγχείρηση στους πνεύμονες λόγω καρκίνου. Κηδεύτηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών δημοσία δαπάνη.
Προς τιμήν του, ο Δήμος Γλυφάδας μετονόμασε την οδό Βάου σε οδό Βασίλη Τσιτσάνη, καθώς ο συνθέτης κατοικούσε στη συγκεκριμένη οδό. Επίσης, κεντρικός δρόμος των Τρικάλων φέρει το όνομά του, όπως και άλλοι δρόμοι στην Ελλάδα, ενώ το 2017 ιδρύθηκε το Μουσείο Τσιτσάνη στην πόλη που γεννήθηκε, τα Τρίκαλα.
Αποτίμηση
Κατά τον μουσικολόγο Λάμπρο Λιάβα, ο Τσιτσάνης
«έβγαλε το λαϊκό τραγούδι από τα όρια του περιθωρίου, όπου το είχαν τάξει τα αντικοινωνικά και ανατολίτικα στοιχεία του, για να το εντάξει στην καινούργια κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολεμικής Ελλάδος. Καθιέρωσε νέο ύφος παιξίματος και τραγουδιού με τον εξευρωπαϊσμό-συγκερασμό των κλιμάκων, αρμονίες με δεύτερες και τρίτες φωνές, εμπλουτισμένη ενορχήστρωση και καινοτομίες στην ποιητική δομή, όπου για πρώτη φορά το λαϊκό τραγούδι απoμακρύνθηκε από τις παραδοσιακές φόρμες του δίστιχου επισημοποιώντας το ρόλο του ρεφρέν».[7][8]
Προπολεμική δισκογραφία
Το 1994 εκδόθηκε το βιβλίο του Θεσσαλονικού ποιητή και μελετητή του ρεμπέτικου, Ντίνου Χριστιανόπουλου, Ο Βασίλης Τσιτσάνης και τα πρώτα τραγούδια του (1932-1946) (εκδ. Διαγωνίου, 1994). Ατυχώς, όμως, διαπιστώθηκε ότι η -πολύτιμη, αναμφισβήτητα, ως πρώτη προσπάθεια στον τομέα αυτό και, βεβαίως, εξαιρετικά κοπιώδης- εργασία του Ντίνου Χριστιανόπουλου και ελλιπής ήτανε και πολλά λάθη είχε (ένα βασικό, π.χ. αρχίζει αναφέροντας ότι ο Τσιτσάνης γεννήθηκε το 1917, όταν είναι βεβαιωμένο ότι ο Τσιτσάνης γεννήθηκε το 1915. Αυτό οδήγησε τον Ντίνο Χριστιανόπουλο σε πολλά σφάλματα χρονολόγησης). Ο έλεγχος, όμως, των λαθών και των ελλείψεων της καταγραφής Χριστιανόπουλου μπόρεσε να γίνει χάρη σε δύο εκδόσεις, ενός βιβλίου και μίας σειράς δίσκων, που κυκλοφόρησαν επίσης το 1994. Το βιβλίο του Διονύση Μανιάτη Βασίλης Τσιτσάνης - Ο ατελείωτος (εκδ. Πιτσιλός, 1994) και οι δίσκοι Δισκογραφία Τσιτσάνη Νο 1-10, Minos-EMI, σε επιμέλεια Βασίλη Χριστιανού[9].
Το πρώτο με τον Σ. Παγιουμτζή. Το δεύτερο είναι ορχηστρικό.
Κάποτε Ζήλεψα Μελαχρινή Κοπέλα
Odeon 7222
Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
Πάνε Τα Παλιά Προξενεύουν Τον Σταμάτη
Odeon 7248
Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
Αγαπώ Μια Παντρεμένη Μαζί Σου Εγώ Που Τα 'Μπλεξα
Odeon 7254
Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
Μια Νύχτα Στο Πασαλιμάνι Οι Μερακλήδες
Odeon 7287
Και τα δύο με τον Σ. Παγιουμτζή.
Θα Ρωτήσω Τη Μαμά Σου Μες Στην Πολλή Σκοτούρα Μου
HMV 2540
Το πρώτο με τους Σ. Παγιουτμζή-Σ. Περπινιάδη και το δεύτερο με τον Σ. Παγιουμτζή.
1939
Αρχόντισσα
Columbia 6440
Ηχογραφήθηκε τον Δεκέμβριο του 1938 και κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1939 με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη. Στην άλλη πλευρά η Βαγγελίτσα του Γιάννη Παπαϊωάννου.
Ο Γάμος Του Τσιτσάνης Ατελείωτο
Columbia 6449
Το πρώτο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη, ηχογραφήθηκε τον Δεκέμβριο του 1938 και κυκλοφόρησε σε δίσκο τον Φεβρουάριο του 1939 μαζί με το δεύτερο. Το Ατελείωτο είναι σέρβικος. Σόλο μπουζούκι ο Τσιτσάνης.
Τα Βελούδινα Μάτια Σου
Columbia 6451
Με τον Σ. Παγιουμτζή, ηχογραφήθηκε τον Δεκέμβριο του 1938 και κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 1939.
Φάνταζες Σαν Πριγκιπέσσα Είσαι Αριστοκράτισσα Κι Ωραία
Odeon 7322
Το πρώτο με τους Βαμβακάρη, Τσιτσάνη, Χατζηχρήστο. Το δεύτερο με τον Απ. Χατζηχρήστο.
Την Ομορφιά Σου Έχασες Πάνε Τα Λεφτά Μου
HMV 2571
Το πρώτο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη. Το δεύτερο με τους Περπινιάδη-Τσιτσάνη (υπογραφή Δ. Περδικόπουλος)
Δεν Σε Θέλω Πια Τώρα Γυρνάς Τις Γειτονιές
HMV 2600
Το πρώτο με τον Σ. Περπινιάδη. Το δεύτερο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη.
Μηχανικά Με Μπέρδεψες (Μεγάλο Πόνο Μου 'Βαλες) Καλαμπακιώτισσα
Θα Προτιμήσω Θάνατο (Όταν Γυρνάς Και Με Κοιτάς) Τα Παντρεμενάδικα
HMV 2645
Το πρώτο με τους Ντ. Σταυροπούλου-Χ. Μαυρίδη. Το δεύτερο με την Ντ. Σταυροπούλου.
Αφού Μ' Αρέσει Να Γυρνώ Είσαι Σαν Νεράιδα
HMV 2655
Το πρώτο με την Ντ. Σταυροπούλου. Το δεύτερο με τους Ντ. Σταυροπούλου-Χρ. Μαυρίδη.
Νταίζη Σε Φίνο Ακρογιάλι (Παραγουάη)
Columbia 6479
Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Το δεύτερο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη.
Σε Περιμένουνε, Σε Συζητούνε Να Πάμε Για Τη Βούλα (Το Φιλί Δεν Είναι Κρίμα)
Columbia 6488
Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Το δεύτερο με τους Παγιουμτζή-Περπινιάδη.
Η Μάγισσα Της Αραπιάς Μια Βίλλα Εγώ Θα Σου 'Χτιζα
HMV 2657
Και τα δύο με τον Παγιουμτζή.
Θα Βρω Μιαν Άλλη Με Καρδιά
HMV 2666
Με την Ντ. Σταυροπούλου.
Ματσαράγκα (Στου Αλευρά Τη Μάντρα) Καμαριέρα
HMV 2667
Και τα δύο με τον Παγιουμτζή.
Ο Τσιτσάνης Στη Ζούγκλα Σέρβικο
Columbia 6511
Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Το δεύτερο οργανικό, σόλο μπουζούκι ο Τσιτσάνης.
1940
Την Κυριακή Το Δειλινό Δώδεκα Η Ώρα (Μαριώ)
Columbia 6528
Και τα δύο με τον Παγιουμτζή. Ο δίσκος ηχογραφήθηκε τον Νοέμβριο του 1939 αλλά κυκλοφόρησε στις αρχές του 1940.
Το Κατσαρό Σου Το Μαλλί Τρικαλινό Ζεϊμπέκικο
Το πρώτο με τον Παγιουμτζή. Ηχογραφήθηκε στα τέλη του 1939 αλλά κυκλοφόρησε το 1940 μαζί με το δεύτερο. Το Τρικαλινό Ζεϊμπέκικο είναι σόλο μπουζούκι. Ηχογραφήθηκε κατά τους συλλέκτες Κομίνια και Χριστιανό το 1939, κατά τον Χατζηδουλή το 1940.
Το Σύρε Κι Έλα Αρχήνισα
Columbia 6535
Με τον Παγιουμτζή. Το τραγούδι αυτό φέρεται σε πολλές εκδόσεις ως ηχογραφημένο το 1947, αλλά η συνύπαρξή του σε δίσκο με το αναμφισβήτητα προπολεμικό Το Κατσαρό Σου Το Μαλλί, καθώς και η ετικέτα του δίσκου, βεβαιώνουν ότι είναι προπολεμικό του 1940 (κατά τον Δ. Μανιάτη ηχογραφήθηκε τον Μάιο και κυκλοφόρησε στις 7 Ιουνίου 1940)
Σαν Εγγλέζα Να Φερθείς
HMV 2640
Ο Μανιάτης, σελ. 195, αναφέρει πως στην ετικέτα του δίσκου το τραγούδι αποδίδεται στον Παγιουμτζή, που το τραγουδάει. Το θεωρεί ηχογράφηση του 1940. Ο Β. Χριστιανός (CD Τα Προπολεμικά) αφ' ενός αναφέρει "Στίχοι-μουσική: Α. Πετροπουλέα", αφ' ετέρου μαρτυρεί ότι ο Τσιτσάνης συχνά του μιλούσε γι' αυτό το χαμένο τραγούδι του.
Χαρέμια Με Διαμάντια Σε Ζηλεύω, Σε Πονώ
Columbia 6546
Και τα δύο με τον Παγιουμτζή. Κυκλοφορία: Ιούνιος 1940.
Γι' Αυτά Τα Μαύρα Μάτια Σου Φίνα Θα Την Περνάμε
Columbia 6547
Το πρώτο με τον Στέλιο Κερομύτη. Το δεύτερο με την Ντ. Σταυροπούλου.
Ο Κόσμος Απ' Τη Ζήλεια Του Τ' Άδικο Ο Θεός Δεν Θέλει
Columbia 6556
Το πρώτο με τους Παγιουμτζή-Κερομύτη. Το δεύτερο με τον Παγιουμτζή.
Για Μια Ξανθούλα Ζωίτσα Μου
Columbia 6566
Και τα δύο με τον Παγιουμτζή.
Μπατίρης Μ' Ένα Πικρό Αναστεναγμό
HMV 2695
Το πρώτο με τους Κερομύτη-Γεωργακοπούλου. Το δεύτερο με τον Στελλάκη Περπινιάδη. Αυτές είναι οι τελευταίες ηχογραφήσεις του Τσιτσάνη πριν από τον ελληνοϊταλικό πόλεμο: ηχογραφήθηκαν την παραμονή της κήρυξης του πολέμου, στις 27 Οκτωβρίου 1940.
