Αυτά τα γεγονότα συνδέονταν, εν μέρει, με την ευρύτερη διαδικασία της Ευρωπαϊκής Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης, ενός θρησκευτικού και πολιτικού κινήματος το οποίο επηρέασε την άσκηση του Χριστιανισμού σε όλη την Ευρώπη κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου. Πολλοί παράγοντες συνεισέφεραν σε αυτή την διαδικασία: η παρακμή του φεουδαλισμού και η άνοδος του εθνικισμού, η άνοδος του κοινού δικαίου, η εφεύρεση της εκτυπωτικής πρέσσας και η αυξημένη κυκλοφορία της Βίβλου, η μετάδοση της καινούργιας γνώσης και των ιδεών μεταξύ των διανοουμένων και της ανώτερης και μεσαίας τάξης. Όμως, οι διάφορες φάσεις της Αγγλικής Μεταρρύθμισης, η οποία επίσης κάλυψε την Ουαλία και την Ιρλανδία, καθοδηγούνταν ευρέως από αλλαγές στην κυβερνητική πολιτική, στις οποίες η κοινή γνώμη βαθμιαία συγκατένευσε.
Βασισμένη στην επιθυμία του Ερρίκου Η΄ να ακυρώσει τον γάμο του, η Αγγλική Μεταρρύθμιση ήταν αρχικά περισσότερο ένα πολιτικό ζήτημα παρά μια θεολογική διαμάχη. Η πραγματικότητα των πολιτικών διαφορών μεταξύ Ρώμης και Αγγλίας επέτρεψαν στις αναπτυσσόμενες θεολογικές διαμάχες να έρθουν στο προσκήνιο.[2]
Αμέσως πριν την ρήξη με την Ρώμη, ο Πάπας και οι γενικές σύνοδοι της εκκλησίας αποφάσιζαν το δόγμα. Το εκκλησιαστικό δίκαιο διεπόταν από τον κώδικα του κανονικού δικαίου με τελική δικαιοδοσία της Ρώμης. Οι εκκλησιαστικοί φόροι πληρώνονταν απευθείας στη Ρώμη και ο Πάπας είχε τον τελικό λόγο για τον διορισμό των επισκόπων. Η απόσχιση από τη Ρώμη έκανε τον Άγγλο μονάρχηΑνώτατο Κυβερνήτη της Αγγλικής εκκλησίας με την "Βασιλική Υπεροχή", έκτοτε καθιστώντας την Εκκλησία της Αγγλίας επίσημη εκκλησία της χώρας. Οι δογματικές και νομικές αντιδικίες εναπόκεινταν πλέον στον μονάρχη, και από τον παπισμό αφαιρέθηκαν τα έσοδα και ο τελικός λόγος στον διορισμό των επισκόπων.
Η δομή και η θεολογία της εκκλησίας ήταν ζήτημα άγριας διαμάχης επί γενεές. Αυτές οι αντιδικίες τελικά έληξαν με ένα πραξικόπημα (την "Ένδοξη Επανάσταση") το 1688, από την οποία αναδύθηκε μια εγκατεστημένη εκκλησία και ένας αριθμός αντικομφορμιστικών εκκλησιών των οποίων τα μέλη αρχικά υπέστησαν διώξεις οι οποίες σταμάτησαν με την πάροδο του χρόνου, όπως συνέβη και με την σημαντική μειονότητα ανθρώπων που παρέμειναν Ρωμαιοκαθολικοί στην Αγγλία, η εκκλησιαστική οργάνωση των οποίων παρέμεινε παράνομη μέχρι τον 19ο αιώνα.
Ο Ερρίκος Η'[1] ανήλθε στον Αγγλικό θρόνο το 1509 στην ηλικία των 17. Έκανε έναν δυναστικό γάμο με την Αικατερίνη της Αραγωνίας, χήρα του αδελφού του Αρθούρου, το Ιούνιο 1509, λίγο πριν την στέψη του κατά το Μέσο του Θέρους (Midsummer's Day). Αντίθετα με τον πατέρα του, ο οποίος ήταν κρυψίνους και συντηρητικός, ο νεαρός Ερρίκος εμφανίστηκε ως η επιτομή της ιπποτικότητας και της κοινωνικότητας· ως ενεργός Καθολικός, συμμετείχε μέχρι και σε πέντε λειτουργίες την ημέρα (εκτός της περιόδου του κυνηγιού)· έχοντας "δυνατό αλλά όχι απλοϊκό μυαλό", αφέθηκε να επηρεαστεί από τους συμβούλους του από τους οποίους δεν χωριζόταν ποτέ, την ημέρα ή την νύχτα· ούτως ήταν ευαίσθητος προς οποιονδήποτε ήταν κοντά του.[3] Μεταξύ των νεαρών συγχρόνων του και του Λόρδου Καγκελάριου, Καρδινάλιου Τόμας Γούλσεϊ, υπήρχε ούτως μια κατάσταση εχθρότητας. Όσο ο Γούλσεϊ ήταν κοντά του, ο Καθολικισμός του Ερρίκου ήταν ασφαλής: το 1521 είχε υπερασπιστεί την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία από τις κατηγορίες περί αίρεσης του Μαρτίνου Λούθηρουr σε ένα βιβλίο που έγραψε, πιθανώς με σημαντική βοήθεια από τον Τόμας Μορ, με τίτλο The Defence of the Seven Sacraments, γα το οποίο έλαβε τον τίτλο "Υπερασπιστής της Πίστης" (Fidei Defensor) από τον Πάπα Λέοντα Ι΄. (Επόμενοι Άγγλοι και Βρετανοί μονάρχες έχουν διατηρήσει αυτό τον τίτλο μέχρι σήμερα, ακόμη και αφότου η Αγγλική Εκκλησία αποσπάστηκε από τον Καθολικισμό.) Οι εχθροί του Γούλσεϊ στην αυλή περιελάμβαναν εκείνους που είχαν επηρεαστεί από τις Λουθηρανικές ιδέες,[4] μεταξύ των οποίων ήταν η ελκυστική, χαρισματική Άννα Μπολέυν.
Η Άννα έφθασε στην αυλή το 1522, μετά από χρόνια στη Γαλλία όπου είχε εκπαιδευτεί από την Βασίλισσα Κλωντ της Γαλλίας, ως κυρία επί των τιμών της Βασίλισσα Αικατερίνη, μια γυναίκα "γοητευτική, με στιλ και πνεύμα, με θέληση και αγριότητα που την καθιστούσαν έτερον ήμισυ του Ερρίκου".[5] Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1520, ο Ερρίκος ήθελε να ακυρώσει τον γάμο του με την Αικατερίνη. Δεν είχε αποκτήσει αρσενικό διάδοχο που να επιβίωσε μέχρι την ενηλικίωση και ο Ερρίκος ήθελε έναν γιο για να διασφαλίσει την δυναστεία των Τυδώρ. Προτού ο πατέρας του Ερρίκου (Ερρίκος Ζ') ανέλθει στο θρόνο, η Αγγλία είχε ταλανιστεί από εμφύλιο πόλεμο λόγω αντιμαχόμενων διεκδικητών του Αγγλικού στέμματος και ο Ερρίκος ήθελε να αποφύγει μια παρόμοια αβεβαιότητα στη διαδοχή.[6] ΤΟ μόνο επιβιώσαν τέκνο της Αικατερίνης ήταν η Πριγκίπισσα Μαρία.
Ο Ερρίκος ισχυριζόταν ότι η μη ύπαρξη αρσενικού διαδόχου οφειλόταν στο γεγονός πως ο γάμος του ήταν "συμφορά στα άτια του Θεού".[7] Η Αικατερίνη ήταν η σύζυγος του νεκρού αδελφού του και ήταν ούτως ενάντια στις βιβλικές διδασκαλίες ο γάμος της με τον Ερρίκο (Λευιτικό 20:21)·[8] Μια ειδική dispensation from Pope Julius II had been needed to allow the wedding in the first place.[9] Ο Ερρίκος ισχυριζόταν ότι αυτό ήταν λάθος και ότι ο γάμος του δεν ήταν ποτέ έγκυρος. Το 1527 ο Ερρίκος ζήτησε από τον Πάπα Κλήμεντα Ζ΄ να ακυρώσει τον γάμο, αλλά ο Πάπας αρνήθηκε. Σύμφωνα με σχετικό Κανονικό νόμο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο Πάπας δεν μπορεί να ακυρώσει έναν γάμο με βάση ένα Κανονικό κώλυμα που είχε θεσπιστεί προηγουμένως. Clement also feared the wrath of Catherine's nephew, Holy Roman EmperorCharles V, whose troops earlier that year had sacked Rome and briefly taken the Pope prisoner.[10]
Ο συνδυασμός των "τύψεων συνείδησης" και η έλξη του προς την Άννα Μπολέυν έκανε την επιθυμία του να απαλλαγεί από τη Βασίλισσά του επιτακτική.[11] The indictment of his chancellor Cardinal Wolsey in 1529 for praemunire (να θεωρήσει την εξουσία του Παπισμού ανώτερη από αυτή του Στέμματος), και ο επακόλουθος θάνατός του τον Νοέμβριο του 1530 καθοδόν προς το Λονδίνο για να απαντήσει σε κατηγορίες εσχάτης προδοσίας,[12] άφησε τον Ερρίκο ανοικτό στις αντίθετες επιρροές των υποστηρικτών της Βασίλισσας και εκείνων που επιθυμούσαν την εγκατάλειψη της υποταγής στη Ρώμη, for whom an annulment was but an opportunity.
Κοινοβουλευτική συζήτηση και νομοθεσία
Το 1529 ο βασιλιάς συγκάλεσε Κοινοβούλιο για να αντιμετωπίσει την ακύρωση, ούτως φέρνοντας κοντά εκείνους που ήθελαν μεταρρύθμιση αλλά διαφωνούσαν για τη μορφή που έπρεπε να πάρει· έγινε γνωστό ως το Κοινοβούλιο Μεταρρύθμισης. Υπήρχαν δικηγόροι που δυσανασχετούσαν με τα προνόμια που επέτρεπαν στον κλήρο να μαζεύει λαϊκούς στις αυλές τους·[13] υπήρχαν εκείνοι οι οποίοι είχαν επηρεαστεί από τον Λουθηρανικό ευαγγελισμό και ήταν εχθρικοί προς την θεολογία της Ρώμης· ο Τόμας Κρόμγουελ ανήκε σε αμφότερες τις παραπάνω ομάδες. Ο Καγκελάριος του Ερρίκου, Τόμας Μορ, διάδοχος του Γούλσεϊ, επίσης ήθελε μεταρρύθμιση: ήθελε νέους νόμους εναντίον των αιρέσεων.[14]
Ο Τόμας Κρόμγουελ, 1ος Κόμης του Έσσεξ (περ. 1485–1540), κορυφαίος υπουργός του Ερρίκου Η' την περίοδο 1532–40.
Ο Κρόμγουελ ήταν δικηγόρος και Μέλος του Κοινοβουλίου, ένας ευαγγελικός ο οποίος διέβλεψε τον τρόπο που το Κοινοβούλιο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να προωθήσει την Βασιλική Υπεροχή, την οποία ήθελε ο Ερρίκος, και τις ευαγγελικές πεποιθήσεις και πρακτικές που ο ίδιος και οι φίλοι του ήθελαν.[15] Ένας από τους στενότερους φίλους του ήταν ο Τόμας Κράνμερ, που σύντομα έγινε Αρχιεπίσκοπος.
Στο ζήτημα της ακύρωσης του γάμου, ουδεμία πρόοδος φαινόταν δυνατή: ο Πάπας φαινόταν φοβάται περισσότερο τον Αυτοκράτορα Κάρολο Ε' παρά τον Ερρίκο. Η Άννα και ο Κρόμγουελ και οι σύμμαχοί τους ήθελαν απλά να αγνοήσουν τον Πάπα· αλλά τον Οκτώβριο 1530 μια συνάντηση κληρικών και δικηγόρων γνωμοδότησε ότι το Κοινοβούλιο δεν μπορούσε να εξουσιοδοτήσει τον αρχιεπίσκοπο να ενεργήσει ενάντια στην απαγόρευση του Πάπα. Ούτως ο Ερρίκος κατέληξε στον εκφοβισμό των ιερέων.[16]
Ενέργειες του βασιλιά ενάντια στον Αγγλικό κλήρο
Έχοντας καταστρέψει τον Καρδινάλιο Γούλσεϊ, τον Καγκελάριό του, ο Ερρίκος Η' κατέληξε να εφαρμόσει σε όλο τον Αγγλικό κλήρο με το praemunire ώστε να διασφαλίσει την συμφωνία τους με την ακύρωση του γάμου. Το Praemunire, το οποίο απαγόρευε την υπακοή στην εξουσία ξένων ηγετών, υπήρχε από το 1392 (ως Statute of Praemunire) και είχε χρησιμοποιηθεί εναντίον ατόμων στην συνηθισμένη πορεία των δικαστικών διαδικασιών. Πλέον ο Ερρίκος, έχοντας πρώτα επιφορτίσει τους υποστηρικτές της Βασίλισσας Αικατερίνης, τον ΕπίσκοποΤζον Φίσερ, τον Νίκολας Ουέστ και τον Χένρι Στάντις και τον αρχιδιάκονο του ΈξετερΆνταμ Τράβερς, αποφάσισε πια να επεκταθεί σε ολόκληρο τον κλήρο.[17] Ο Ερρίκος διεκδίκησε £100.000 από την Σύγκληση του Καντέρμπουρι της Εκκλησίας της Αγγλίας για να λάβουν χάρη, ποσό που δόθηκε από την Σύγκληση στις 24 Ιανουαρίου 1531. Ο κλήρος ήθελε η διάρκεια αποπληρωμής να επεκταθεί σε πάνω από μια πενταετία. Ο Ερρίκος αρνήθηκε. Η Σύγκληση ανταποκρίθηκε με την απόσυρση των πληρωμών τους συνολικά και απαίτησε ο Ερρίκος να συμφωνήσει σε συγκεκριμένες εγγυήσεις προτού συγκαταθέσουν να του δώσουν τα χρήματα. Ο Ερρίκος αρνήθηκε αυτές τις προϋποθέσεις, συμφώνησε μόνο σε μια πενταετή περίοδο αποπληρωμής και μετά, στην πληρωμή που ήθελε ο Ερρίκος να αποδεχθεί η Σύγκληση, προσέθεσε πέντε άρθρα:
ότι ο κλήρος αναγνωρίζει τον Ερρίκο ως τον «μόνο προστάτη και Υπέρτατη Κεφαλή της Εκκλησίας και του κλήρου της Αγγλίας»[18]
Στο Κοινοβούλιο, ο Επίσκοπος Τζον Φίσερ υπερασπίστηκε την Αικατερίνη και τον κλήρο· είχε εισαγάγει στο πρώτο άρθρο την φράση "τόσο όσο ο λόγος του Θεού επιτρέπει".[19] Στη Σύγκληση, όμως, ο Αρχιεπίσκοπος Ουόρχαμ ζήτησε μια συζήτηση αλλά συνάντησε έκπληκτος σιωπή· τότε ο Ουόρχαμ είπε ότι "Αυτός ο οποίος σιωπά φαίνεται να συναινεί", στο οποίο ένας κληρικός απάντησε, "Τότε όλοι είμαστε σιωπηλοί." Η Σύγκληση συναίνεσε στα πέντε άρθρα του Βασιλιά και την πληρωμή στις 8 Μαρτίου 1531. Εκείνος το ίδιο έτος το Κοινοβούλιο πέρασε την Πράξη Συγχώρησης του Κλήρου 1531.
Η απόσπαση της εξουσίας από τη Ρώμη προχωρούσε αργά αργά. Το 1532, ο Κρόμγουελ έφερε στο Κοινοβούλιο την Supplication Against the Ordinaries, which listed nine grievances against the Church, including abuses of power and Convocation's independent legislative power. Finally, on 10 May, the King demanded of Convocation that the Church renounce all authority to make laws. Στις 15 Μαΐου, η Υποταγή του Κλήρου was subscribed, which recognised Royal Supremacy over the church so that it could no longer make canon law without royal licence—i.e., without the King's permission—thus emasculating it as a law-making body. (The Parliament subsequently passed this in 1534 and again in 1536.) Την επόμενη ημέρα ο Μορ παραιτήθηκε από Καγκελάριος, αφήνοντας τον Κρόμγουελ ως βασικό υπουργό του Ερρίκου. (Ο Κρόμγουελ ουδέποτε έγινε Καγκελάριος. Η δύναμη του αποκτήθηκε και χάθηκε μέσω των ανεπίσημων σχέσεων του με τον Ερρίκο.)
↑Cf. "The Reformation must not be confused with the changes introduced into the Church of England during the 'Reformation Parliament' of 1529-36, which were of a political rather than a religious nature, designed to unite the secular and religious sources of authority within a single sovereign power: the Anglican Church did not until later make any substantial change in doctrine". Roger Scruton, A Dictionary of Political Thought (Macmillan, 1996), σελ. 470.
↑Susan Brigden, New Worlds, Lost Worlds (Allen Lane 2000) p. 109f. He "believed he that he could keep his own secrets... but he was often deceived and he deceived himself." (σελ. 103)
↑Brigden, p. 111. Her music book contained an illustration of a falcon pecking at a pomegranate: the falcon was her badge, the pomegranate, that of Granada, Catherine's badge.
↑Robert Lacey, The Life and Times of Henry VIII, (Book Club Associates, 1972), p. 70
↑Roderick Phillips, Untying the Knot: A Short History of Divorce (Cambridge University Press, 1991), p. 20
↑Ο Τζον Φίσερ πονηρά επεσήμανε ότι, σύμφωνα με το Δευτερονόμιο, ένας άνδρας έπρεπε να παντρεύεται την χήρα του αδελφού του και δεν απαγορευόταν να το κάνει αυτό· see also St. Mark 12:18 ff.
↑Robert Lacey, The Life and Times of Henry VIII, (Book Club Associates, 1972), p17
↑T. A. Morris, Europe and England in the Sixteenth Century, (Routledge 1998), p. 166.
↑T. A. Morris, Europe and England in the Sixteenth century, (Routledge, 1998), p. 172.
↑Tanner Tudor Constitutional Documents (CUP) p. 17 gives this as "their singular protector, only and supreme lord, and, as far as the law of Christ allows, even Supreme Head"
Judith Maltby, Prayer book and People in Elizabethan and Early Stuart England (Cambridge 1998)
Richard Wilkinson; "Thomas Cranmer: The Yes-Man Who Said No: Richard Wilkinson Elucidates the Paradoxical Career of One of the Key Figures of English Protestantism," History Review, 2010 online edition
Ιστοριογραφία
Haigh, Christopher. "The Recent Historiography of the English Reformation," Historical Journal Vol. 25, No. 4 (Dec., 1982), pp. 995–1007 in JSTOR
Marshall, Peter. "(Re)defining the English Reformation," Journal of British Studies, July 2009, Vol. 48#3 pp 564–586
01.jpg)
