Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1909
Lloegr a Chymru
Dyddiad	16 Ionawr – 20 Mawrth 1909
Gwledydd	Lloegr  Iwerddon  yr Alban  Cymru
Ystadegau'r Bencampwriaeth
Pencampwyr	Cymru (6ed tro)
Y Gamp Lawn	Cymru (2il deitl)
Y Goron Driphlyg	Cymru (6ed teitl)
Cwpan Calcutta	yr Alban
Gemau a chwaraewyd	6
Sgoriwr y nifer fwyaf o bwyntiau	Jack Bancroft (10) Alexander Palmer (10)
Sgoriwr y nifer fwyaf o geisiadau	Phil Hopkins (2) Edgar Mobbs (2) Alexander Palmer (2) Billy Trew (2)
← 1908 (Blaenorol) (Nesaf) 1910 →

Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1909 oedd y 27ain ornest yng nghyfres Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad. Chwaraewyd chwe gêm rhwng 16 Ionawr a 20 Mawrth. Ymladdwyd hi gan Loegr, Iwerddon, Yr Alban, a Chymru.

Er nad oeddent yn rhan swyddogol o'r twrnamaint tan 1910, trefnwyd gemau gyda thîm cenedlaethol Ffrainc a chwaraewyd yn ystod y Bencampwriaeth. Yn ystod Pencampwriaeth 1909, wynebodd tair o'r pedair gwlad Ffrainc; Cymru, Lloegr a'r Iwerddon. Fel gwnaethant ym Mhencampwriaeth 1908, curodd Cymru bob un o dri gwrthwynebydd gartref a Ffrainc, gan gipio teitl y Bencampwriaeth, Y Goron Driphlyg a'r Gamp Lawn.

Safle	Gwlad	Gemau				Pwyntiau			Pwyntiau bwrdd
		Chwarae	Ennill	Cyfartal	Colli	Dros	Yn erbyn	Gwahan.
1	Cymru	3	3	0	0	31	8	+23	6
2	yr Alban	3	2	0	1	30	16	+14	4
3	Lloegr	3	1	0	2	19	31	−12	2
4	Iwerddon	3	0	0	3	13	38	−25	0

Penderfynwyd ar y gemau ar gyfer y tymor hwn ar bwyntiau a sgoriwyd. Roedd cais werth tri phwynt, tra bod trosi gôl wedi cais yn rhoi dau bwynt ychwanegol. Roedd gôl adlam gwerth pedwar pwynt, tra bod gôl o farc a gôl cosb, ill ddau, yn werth tri phwynt.

Cymru: Jack Bancroft (Abertawe), Phil Hopkins (Abertawe), Billy Trew (Abertawe) capt., Johnny Williams (Caerdydd), Jack Jones (Casnewydd), Dick Jones (Abertawe), Dicky Owen (Abertawe), Jake Blackmore (Abertyleri), George Travers (Pill Harriers), George Hayward (Abertawe), John Alf Brown (Caerdydd), Billy O'Neill (Caerdydd), Jim Webb (Abertyleri), Tom Evans (Llanelli), Ivor Morgan (Abertawe)

Lloegr: Edward John Jackett (Caerlŷr), Edgar Mobbs (Northampton), Frank Tarr (Prifysgol Rhydychen), E W Assinder (Old Edwardians), B B Bennetts (Penzance), J Davey (Redruth) T G Wedge (St. Ives), JG Cooper (Mosley), Robert Dibble (Bridgwater & Albion) capt., W A Johns (Caerloyw), Alf Kewney (Caerlŷr), Alfred Warrington-Morris (US Portsmouth), F G Handford (Manceinion), H Archer (Ysbyty Guy's), Ernest Ibbitson (Headingley)

---

Yr Alban: D G Schulze (Coleg y Llynges Frenhinol, Dartmouth), A W Angus (Watsonians), H Martin (Edinburgh Academicals), Colin Gilray (Albanwyr Llundain), J T Simson (Watsonians), George Cunnigham (Prifysgol Rhydychen), J M Tennant (Gorllewin yr Alban), A Ross (Royal HSFP), G M Frew (Glasgow HSFP), J C MacCallum (Watsonians), J S Wilson (Albanwyr Llundain), G C Gowlland (Albanwyr Llundain), J M MacKenzie (Prifysgol Caeredin), J M B Scott (Edinburgh Academicals.) capt., W E Kyle (Hawick)

Cymru: Jack Bancroft (Abertawe), Mel Baker (Casnewydd), Billy Trew (Abertawe) capt., Johnny Williams (Caerdydd), Jack Jones (Casnewydd), Dick Jones (Abertawe), Dicky Owen (Abertawe), Edwin Thomas Maynard (Casnewydd), George Travers (Pill Harriers), Dick Thomas (Aberpennar), John Alf Brown (Caerdydd), Jim Webb (Abertyleri), Tom Evans (Llanelli), Ivor Morgan (Abertawe), James Watts (Llanelli)

---

Iwerddon: W P Hinton (Old Wesley), H B Thrift (Wanderers), James Cecil Parke (Monkstown), C Thompson (Collegians), EC Deane (Monkstown), F N B Smartt (Prifysgol Dulyn), G Pinion (Monkstown), G T Hamlet (Old Wesley), T Smyth (Malone), O J S Piper (Cork Constitution), F Gardiner (C R Gogledd yr Iwerddon) capt., C Adams (Old Wesley), B A Solomons (Prifysgol Dulyn), H G Wilson (Malone), M G Garry (Bective Rangers)

Lloegr: Edward John Jackett (Caerlŷr), Edgar Mobbs (Northampton), Cyril Wright (Prifysgol Caergrawnt), Ronnie Poulton-Palmer (Prifysgol Rhydychen), A C Palmer (Ysbytai Llundain), Frank Hutchinson (Headingley) H J H Sibree (Harlequins), H J S Morton (Prifysgol Caergrawnt), Robert Dibble (Bridgwater & Albion) capt., W A Johns (Caerloyw), Alf Kewney (Caerlŷr), A J Wilson (Ysgol Mwynau Camborne), F G Handford (Manceinion), H Archer (YsbytyGuy's), Ernest Ibbitson (Headingley)

---

Yr Alban: D G Schulze (Coleg y Llynges Frenhinol, Dartmouth), J Pearson (Watsonians), T Sloan (Albanwyr Llundain), R H Lindsay-Watson (Hawick), J T Simson (Watsonians), John MacGregor (Prifysgol Caeredin), J M Tennant (Gorllewin yr Alban), A Ross (Royal HSFP), G M Frew (Glasgow HSFP), J C MacCallum (Watsonians), C D Stuart (Gorllewin yr Alban), W E Lely (Albanwyr Llundain), J M MacKenzie (Prifysgol Caeredin), JMB Scott (Edinburgh Academicals.) capt., W E Kyle (Hawick)

Iwerddon: W P Hinton (Old Wesley), H B Thrift (Wanderers), James Cecil Parke (Monkstown), C Thompson (Collegians]), R M Magrath (Cork Constitution), F Gardiner (C R Gogledd yr Iwerddon) capt., G Pinion (Monkstown), G T Hamlet (Old Wesley), T Smyth (Malone), O J S Piper (Cork Constitution), T Helpin (Garryowen), J C Blackham (Coleg Queens , Corc]]), B A Solomons (Prifysgol Dulyn), HG Wilson (Malone), M G Garry (Bective Rangers)

---

Cymru: Jack Bancroft (Abertawe), Phil Hopkins (Abertawe), Billy Trew (Abertawe) capt., Johnny Williams (Caerdydd), Jack Jones (Casnewydd), Dick Jones (Abertawe), Dicky Owen (Abertawe), Edwin Thomas Maynard (Casnewydd), George Travers (Pill Harriers), Rees Thomas (Pont-y-pŵl), Phil Waller (Casnewydd), Jim Webb (Abertyleri), Tom Evans (Llanelli), Ivor Morgan (Abertawe), James Watts (Llanelli)

Iwerddon: G J Henebrey (Garryowen), H B Thrift (Wanderers), James Cecil Parke (Monkstown), C Thompson (Collegians), T J Greeves (C R Gogledd yr Iwerddon), F M McCormac (Wanderers), G Pinion (Monkstown), G T Hamlet (Old Wesley) capt., T Smyth (Malone), O J S Piper (Cork Constitution), T Helpin (Garryowen), J C Blackham (Coleg Queens, Corc]]), B A Solomons (Prifysgol Dulyn), H G Wilson (Malone), M G Garry (Bective Rangers)

---

Bu rhywfaint o amheuaeth os byddai pencampwriaeth 1909 yn cael ei chwblhau wedi i'r Alban rhoi gwybod i Loegr nad oeddent am chware yn eu herbyn. Roedd rygbi yn gêm amatur ar y pryd a ni chaniatawyd derbyn unrhyw dâl am chwarae ac eithrio ad-daliad o dreuliau megis costau teithio. Ym 1905 chwaraeodd Lloegr yn erbyn tîm Seland Newydd oedd ar daith i Ynysoedd Prydain. Cafodd tîm yr Alban gwybod bod aelodau'r timau wedi derbyn "lwfans byw" o £1 yr wythnos ar ben eu treuliau dilys (gwerth llafur o tua £400 yn 2020).^[6] Ym marn yr Alban roedd y lwfans byw yn gyfystyr a chyflog am chware. Roedd awdurdodau rygbi Lloegr (ond nid y gwledydd eraill) yn ymwybodol o'r lwfans ac wedi cytuno i'r trefniant, a thrwy hynny yn euog o ganiatáu torri'r rheol amatur.^[7]

Roedd yr Alban eisiau sicrwydd na fydd undeb Lloegr yn chwarae unrhyw gêm gyda thîm trefedigaethol yn y dyfodol oni bai eu bod wedi derbyn bendith Undebau'r Alban, Iwerddon a Chymru. Cytunodd Iwerddon â'r Alban, gwrthododd Lloegr dderbyn yr archiad ac arhosodd Cymru niwtral.^[8] Penderfynodd y Bwrdd Rygbi Rhyngwladol nad oedd gan yr Alban hawl i ganslo gêm ryngwladol yn unfrydol heb ganiatâd y bwrdd. Mewn cyfarfod o'r bwrdd yng Nghaeredin cytunodd cynrychiolwyr Lloegr, Cymru a'r Iwerddon nad oedd gan yr Alban hawl i dorri cyhoeddiad yn annibynnol heb ganiatâd y bwrdd. Ar y mater os oedd Lloegr wedi torri'r rheolau roedd Iwerddon a'r Alban o'r farn eu bod a Chymru a Lloegr o'r farn nad oeddynt. Cytunodd y pedair undeb na ddylid caniatáu taliadau o lwfans byw i unrhyw dîm teithiol arall.^[9] Cytunodd yr Alban a Lloegr i chwarae yn erbyn ei gilydd yn y pendraw.

Lloegr: Edward John Jackett (Caerlŷr), Edgar Mobbs (Northampton), Cyril Wright (Prifysgol Caergrawnt), Ronnie Poulton-Palmer (Prifysgol Rhydychen), A C Palmer (Ysbytai Llundain), Frank Hutchinson|F Hutchinson (Leeds Carnegie|Headingley) H JH Sibree (Harlequins), H J S Morton (Prifysgol Caergrawnt), Robert Dibble (Bridgwater & Albion) capt., W A Johns (Caerloyw), Alf Kewney (Caerlŷr), Harold Harrison (Môr-filwyr Brenhinol), F G Handford (Manceinion), FB Watson (Portsmouth), Ernest Ibbitson|ET Ibbitson (Headingley)

Yr Alban: DG Schulze (Coleg y Llynges Frenhinol, Dartmouth), J Pearson (Watsonians), H Martin (Edinburgh Academicals), Colin Gilray (Albanwyr Llundain), J T Simson (Watsonians), George Cunningham (Prifysgol Rhydychen) capt., J M Tennant (Gorllewin yr Alban), James Reid Kerr (Greenock Wanderers), G M Frew (Glasgow HSFP), J C MacCallum (Watsonians), A R Moodie (Prifysgol San Andreas), G C Gowlland (Albanwyr Llundain), J M MacKenzie (Prifysgol Caeredin), J M B Scott (Edinburgh Academicals.), W E Kyle (Hawick)

Lloegr: Edward John Jackett (Caerlŷr), Edgar Mobbs (Northampton), Frank Tarr (Caerlŷr), Ronnie Poulton-Palmer (Prifysgol Rhydychen), T Simpson, Frank Hutchinson (Headingley) R H Williamson, C A Bolton, Robert Dibble] (Bridgwater & Albion) capt., WA Johns (Caerloyw), Alf Kewney (Caerlŷr), AD Warrington-Morris, FG Handford (Manceinion), H Archer ([Ysbyty Guy's Hospita]), Ernest Ibbitson (Headingley)

Ffrainc: J Caujolle, T Varvier (Stade Français), H Houblain, E Lesieur (Stade Français), Gaston Lane (Racing Club de France), A Hubert (Association Sportive Français), A Theuriet, A Masse (Stade Bordelais Universitaire), R Duval, P Guillemin, J Icard, R de Malmann (Racing Club de France), Marcel Communeau (Stade Français) capt., G Borchard, G Fourcade

---

Ffrainc: E de Jouvencel, T Varvier (Stade Français), P Sagot, E Lesieur (Stade Français), Gaston Lane (Racing Club de France), A Hubert (Association Sportive Français), A Theuriet, A Masse (Stade Bordelais Universitaire), P Dupre, P Mauriat (Lyon), J Icard, R de Malmann (Racing Club de France), Marcel Communeau (Stade Français) capt., G Borchard, G Fourcade

Cymru: Jack Bancroft (Abertawe), Mel Baker (Casnewydd), Billy Trew (Abertawe) capt., Johnny Williams (Caerdydd), Jack Jones (Casnewydd), Dick Jones (Abertawe), Dicky Owen (Abertawe), Edwin Thomas Maynard (Casnewydd), Thomas Lloyd (Castell-nedd), Rees Thomas (Pont-y-pŵl), Phil Waller (Casnewydd), Jim Webb (Abertyleri), Tom Evans (Llanelli), Ivor Morgan (Abertawe), James Watts (Llanelli) ^[13]

---

Iwerddon: G J Henebrey (Garryowen), H B Thrift (Wanderers), James Cecil Parke (Monkstown), C Thompson (Collegians), T J Greeves (C R Gogledd yr Iwerddon), J J O'Connor, G Pinion (Monkstown), G T Hamlet (Old Wesley), C Adams (Old Wesley), O J S Piper (Cork Constitution), T Helpin (Garryowen), J C Blackham (Coleg Queens, Corc), B A Solomons (Prifysgol Dulyn), F Gardiner (C R Gogledd yr Iwerddon) capt., M G Garry (Bective Rangers)

Ffrainc: E de Jouvencel, M Burgun, F Mouronval, E Lesieur (Stade Français), Gaston Lane (Racing Club de France), A Hubert (Association Sportive Français), C Martin, M Legraine, P Guillemin, P Mauriat (Lyon), M Hourdebaigt, R de Malmann (Racing Club de France), Marcel Communeau (Stade Français) capt., G Borchard, J Gommes

• "6 Nations History". rugbyfootballhistory.com. Cyrchwyd 2021-01-31.

Rhagflaenydd Y Pedair Gwlad 1908

Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1909

Olynydd Y Pum Gwlad 1910

gw • sg • go Pencampwriaeth y Chwe Gwlad Timau  Yr Alban  Cymru  Yr Eidal  Ffrainc  Iwerddon  Lloegr Y Pedair Gwlad 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 Y Pum Gwlad 1910 1911 1912 1913 1914 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 Y Pedair Gwlad 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 Y Pum Gwlad 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Y Chwe Gwlad 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Gwobrau Y Gamp Lawn Y Goron Driphlyg Cwpan Calcutta Tlws y Mileniwm Quaich y Ganrif Tlws Giuseppe Garibaldi Tlws yr Auld Alliance Cwpan Doddie Weir Stadia presennol Murrayfield Stadiwm y Mileniwm Stadio Olimpico Stade de France Stadiwm Aviva Twickenham