Esgob Bangor

Eglwys gadeiriol Bangor
Arfbais Esgobaeth Bangor

Mae Esgob Bangor yn gyfrifol am Esgobaeth Bangor, sy'n cynnwys Môn, y rhan fwyaf o Wynedd a darn bach o Bowys. Mae'r Eglwys Gadeiriol ym Mangor, a phreswylfa swyddogol yr esgob yw Tŷ'r Esgob ym Mangor.

Sefydlwyd esgobaeth yn hen Deyrnas Gwynedd gan Deiniol Sant tua'r flwyddyn 546. Yn ddiweddarach daeth yr esgobaeth dan reolaeth Archesgob Caergaint, a bu cryn dipyn o ddadlau rhwng yr Archesgob a Thywysogion Gwynedd ynghylch penodi esgob, yn enwedig yn ystod teyrnasiad Gruffudd ap Cynan ac Owain Gwynedd. Yn dilyn marwolaeth y Gwir Barchedig Anthony Crockett, yr 80fed esgob, etholwyd Andrew John i'r swydd ym mis Hydref 2008.

Rhestr o esgobion Bangor

Cyfnod Enw Nodiadau
c546 hyd 572 Deiniol Sant Deiniol; sefydlodd fynachlog ym Mangor
572 hyd c768 anadnabyddus
c768 hyd 809 Elfodd Disgrifir yn y Brutiau fel "Prif esgob Gwynedd", efallai Esgob Bangor.
809 hyd c904 anadnabyddus
c904 hyd 944 Morlais
??? hyd 1055 anadnabyddus
c1050 hyd ???? Dyfan
c1081 hyd ???? Revedun
1092 hyd 1109 Hervey le Breton Bu raid iddo ffoi o'r esgobaeth ddiwedd y 1090au. Gwnaed ef yn Esgob Ely
1109 hyd 1120 Christopher Meare Mae'n debyg na allodd gymeryd meddiant o'i esgobaeth
1120 hyd 1139 Dafydd y Sgotyn
1139 hyd 1161 Meurig
1165 hyd 1177 Arthur o Enlli (answyddogol)
 Penodwyd Arthur o Enlli gan Owain Gwynedd c. 1165 a chysegrwyd ef yn Iwerddon, ond ni derbyniwyd ef gan Archesgob Caergaint.
1177 hyd c1190 Gwion
(Guy Rufus)
c1191 hyd 1195 vacant Am bedair blynedd
1195 hyd 1197 Alban
(Alan)		 Prior of St Ioan o Jeriwsalem
1197 hyd 1212 Robert o Amwythig
1215 hyd 1236 Cadwgan I o Landyfai
(Martin)
1236 hyd 1240 Hywel
1240 hyd 1267 Richard
1267 hyd 1303 (or 1307) Anian I Archddiacon Mon
1303 hyd 1306 Cadwgan II
1307 hyd 1300 Gruffudd ap Iorwerth
1320 hyd 1327 Lewis Yn ôl Heylyn
1309 hyd 1328 Einion Sais Yn ôl Le Neve
1327 hyd 1357 Matthew de Englefield
(Madog ap Iowerth)
1357 hyd 1366 Thomas de Ringstead
1366 hyd 1370 Gervase de Castro
1370 hyd 1371 Hywel ap Goronwy
1371 hyd 1375 John Gilbert
1375 hyd 1400 John Swaffham
styled John Clovensis yn ôl Heylyn		 Esgob Cloyne, Iwerddon
1400 hyd 1404 Richard Young Daeth yn Esgob Rochester
1404 hyd 1407 Lewis Byford
1407 Gruffudd Yonge Apwyntiwyd gan Owain Glyndŵr
1408 hyd 1418 Benedict Nicholls
1418 hyd 1424 William Barrow Canon o Lincoln; daeth yn Esgob Caerliwelydd
1424 hyd 1436 John Clitherow
(neu Nicholas?)		 Canon Chichester[1]
1436 hyd 1448 Thomas Cheriton
1448 hyd 1454 John Stanbury
1454 hyd 1464 James Blakedon Esgob Achad-Fobhair
1464 hyd 1496 Thomas Edenham
(alias Richard Evendon)
1496 hyd 1500 Henry Deane Prior Llanthony ac Arglwydd Ganghellor Iwerddon
1500 hyd 1504 Thomas Pigot
1504 hyd 1509 John Penny Daeth yn Esgob Caerliwelydd
1509 hyd 1534 Thomas Skeffington Abad Waverley
1534 hyd 1539 John Capon
alias John Salcott
1539 hyd 1541 John Bird Daeth yn Esgob Caer
1541 hyd Mawrth 1552 Arthur Bulkeley Bu farw yn ystod ei dymor
Mawrth 1552 hyd 1555 dim esgob am dair blynedd
1555 hyd 1558 William Glyn Llywydd Coleg y Breninesau, Caergrawnt. Yr esgob Catholig olaf. Penodwyd Morys Clynnog fel olynydd iddo, ond bu raid iddo ffoi i Rufain cyn cael ei gyesgru.
1559 hyd 1566 Rowland Meyrick Canghellor Tyddewi
1566 hyd 1585 Nicholas Robinson
1585 hyd 1595 Hugh Bellot Daeth yn Esgob Caer
1595 hyd 1598 Richard Vaughan Archddiacon Middlesex; Daeth yn Esgob Caer
1598 hyd 1616 Henry Rowlands
1616 hyd 1631 Lewis Bayley
1631 hyd 1633 David Dolben
1633 hyd 1637 Edmund Griffith Deon Bangor
1637 hyd 1666 William Roberts Is-ddeon Wells
1666 hyd 1673 Robert Morgan Archddiacon Meirionnydd
1673 hyd 1689 Humphrey Lloyd Deon Llanelwy
1689 hyd 1701 Humphrey Humphreys Deon Bangor; daeth yn Esgob Henffordd
1701 hyd 1715 John Evans Daeth yn Esgob Meath, Iwerddon.
1715 hyd 1721 Benjamin Hoadley Rheithor St Peter's-le-Poor, Llundain; daeth yn Esgob Henffordd
1721 hyd 1723 Richard Reynolds Deon of Peterborough; daeth yn Esgob Lincoln
1723 hyd 1728 William Baker Warden Coleg Wadham, Prifysgol Rhydychen; Oxford; daeth yn Esgob Norwich
1728 hyd 1734 Thomas Sherlock Dean of Chichester; daeth yn Esgob Salisbury
1734 hyd 1737 Charles Cecil Yn Esgob Bryste cynt
1737 hyd 1743 Thomas Herring Deon Rochester; Daeth yn Archesgob Efrog
1743 hyd 1748 Matthew Hutton Daeth yn Archesgob Efrog, yna'n Archesgob Caergaint
1748 hyd 1756 Zachary Pearce Deon Winchester; daeth yn Esgob t Rochester
1756 hyd 1769 John Egerton Deon Henffordd; t
1769 hyd 1774 John Ewer Cynt yn Esgob Llandaf
1774 hyd 1783 John Moore Deon Caergaint
1783 hyd 1800 John Warren Cynt yn Esgob Tyddewi
5 April 1800 to 1806 William Cleaver Cynt yn Esgob Caer; daeth yn Esgob Llanelwy
13 Rhagfyr 1806 hyd 1809 John Randolph Cynt yn Esgob Rhydychen
12 Awst 1809 hyd 9 Gorffennaf 1830 Henry William Majendie Cynt yn Esgob Caer; bu farw yn ystod ei dymor
10 Hydref 1830 hyd 19 Ebrill 1859 Christopher Bethell Cynt yn Esgob Exeter; bu farw yn ystod ei dymor
12 Mai 1859 hyd 1890 James Colquhoun Campbell Archddiacon Llandaf
1890 hyd 1898 Daniel Lewis Lloyd
1899 hyd 1924 Watkin Herbert Williams Deon Llanelwy o 1892 hyd 1899
1925 hyd 1928 Daniel Davies
1928 hyd 1944 Charles Alfred Howell Green Archesgob Cymru 1934-1944
1944 hyd 1948 David Edwards Davies
1949 hyd 1956 John Charles Jones
1957 hyd 1982 Gwilym Owen Williams Archesgob Cymru 1971-1982
1982 hyd 1992 John Cledan Mears
1992 hyd 1999 Barry Cennydd Morgan Wedyn yn Esgob Llandaf ac Archesgob Cymru 2002-
2000 hyd 2004 Francis James Saunders Davies Etholwyd 1999
2004 hyd 2008 Phillip Anthony Crockett Cynt yn Archddiacon Caerfyrddin a Ficer Cynwyl Elfed; bu farw yn ystod ei dymor.
2008 - Andrew John Cynt yn Archddiacon Aberteifi.

Llyfryddiaeth

Gweler hefyd

  1. ↑ John Le Neve (1854). Fasti Ecclesiae Anglicanae: Or A Calendar of the Principal Ecclesiastical Dignitaries in England and Wales, and of the Chief Officers in the Universities of Oxford and Cambridge, from the Earliest Time to Year M.DCC.XV (yn Saesneg). University Press. t. 102.