Nacionalna biblioteka Češke (češki: Národní knihovna České republiky) je centralna biblioteka Češke. Vodi ga Ministarstvo kulture. Glavna zgrada biblioteke nalazi se u historijskoj zgradi Clementinum u centru Praga, gdje se čuva otprilike polovina njenih knjiga. Druga polovina zbirke pohranjena je u okrugu Hostivař.[3]Nacionalna biblioteka je najveća biblioteka u Češkoj, u kojoj se nalazi oko 6 miliona dokumenata. Biblioteka trenutno ima oko 20.000 registrovanih čitalaca.[1] Iako se sastoji uglavnom od čeških tekstova, biblioteka čuva i stariju građu iz Turske, Irana i Indije.[4] U biblioteci se nalaze i knjige za Karlov univerzitet u Pragu.[5]
Historija
U 13. vijeku osnovana je škola Studium generale u dominikanskomsamostanu u Starom gradu u Pragu. Ova škola, uključujući i njenu biblioteku, spojila se sa univerzitetom u 14. vijeku.
Istočni ulaz u Clementinum
Godine 1556. redovnici isusovačkog reda podigli su internat, nazvan Clementinum, na ostacima dominikanskog samostana. Od 1622. isusovci su upravljali i Karlovim univerzitetom, a sve njihove biblioteke bile su smještene u Klementinumu.
Nakon potiskivanja isusovaca, univerzitet je 1773. postao državna ustanova, a 1777. njegovu biblioteku Marija Terezija je proglasila "Carsko-kraljevskom javnom i univerzitetskom bibliotekom". Čak i nakon podjele univerziteta na češki i njemački univerzitet 1882, biblioteka je ostala kao zajednička institucija.
Godine 1918. javnu i univerzitetsku biblioteku preuzela je vlada novoosnovane Čehoslovačke. Godine 1924. osnovana je Slavenska biblioteka (Slovanská knihovna), koja se 1929. preselila u Clementinum; i dalje je autonomni dio Nacionalne biblioteke. Godine 1935. biblioteka je preimenovana u „Nacionalna i univerzitetska biblioteka“ (Národní a univerzitní knihovna). Iste godine uveden je zakon o obavezi kopija – praksa koja datira još od 1781, kada su praški štampari morali predati kopije obaveznog primjerka u biblioteku.
Iako su češki univerziteti i fakulteti zatvoreni nakon njemačke okupacije Čehoslovačke 1939, biblioteka je ostala otvorena pod nazivom "Opštinska i univerzitetska biblioteka" (Zemská a univerzitní knihovna).
Godine 1958. sve velike praške biblioteke spojene su u jedinstvenu centralizovanu državnu biblioteku Republike Čehoslovačke (Státní knihovna CSR).
Godine 1990. dotadašnje posljednje preimenovanje biblioteke rezultiralo je njenim današnjim imenom: Nacionalna biblioteka Češke. Nova skladišna zgrada, Centralni depozitar u Hostivaru, svečano je otvorena 1996. godine.[6]
Zbirke
Najdragocjeniji srednjovjekovni rukopisi sačuvani u Nacionalnoj biblioteci su Codex Vyssegradensis i Passional Abbesa Kunigundea.
Digitalizacija
Nacionalna biblioteka Češke započela je digitalizaciju 1992. u saradnji sa češkom kompanijom "AiP Beroun". U tim nastojanjima, biblioteka je sprovela pionirski rad na globalnom nivou u kreiranju standarda digitalizacije. Kasnije se uključila u niz evropskih projekata, u kojima je došlo do dodatnog razvoja, posebno standarda u pogledu rukopisa i starih grafika. Također je podržala nekoliko pilot projekata u vrijeme njihovog nastanka i prvih godina UNESCO-vog programa Pamćenje svijeta (s tim da je prvi pilot projekat programa bio iz Nacionalne biblioteke Češke 1993.).
Biblioteka je dobila međunarodno priznanje 2005. jer je dobila prvu nagradu Jikji od UNESCO-ovog Programa Memorija svijeta za digitalizaciju starih tekstova.[7][8] U prvih 13 godina od 1992. godine, projekat je izvršio digitalizaciju 1.700 dokumenata i učinio ih dostupnim javnosti.[4]
Nacionalna biblioteka svoj digitalni sadržaj stavlja na raspolaganje u digitalnim bibliotekama Manuscriptorium (http://www.manuscriptorium.com/en) i Kramerius (http://kramerius5.nkp.cz). Manuskriptorijum se sastoji od više od 111.000 rukopisa i starih grafika, od kojih je skoro 84.000 doprinela Nacionalna biblioteka, a ostatak od 138 partnera iz 24 zemlje. kada postoji, Manuscriptorium doprinosi rukopisima i starim otiscima koje su digitalizirale biblioteke širom Češke Republike i drugi partneri platformi Europeana i nekoliko drugih specijalizovanih portala, uključujući profesionalne akademske usluge otkrivanja resursa, npr. EBSCO, ProQuest i ExLibris.
U zajedničkom projektu sa Google-om, digitalizovani su dodatni stari otisci i knjige iz ranog 19. veka iz Slavonske biblioteke, pri čemu je Google digitalizovao ukupno više od 177.000 knjiga (od oktobra 2018. godine). Knjige u digitalnoj biblioteci kao i kroz Katalog stare grafike Narodne biblioteke i Katalog Slavenske biblioteke, a starotiske postepeno i kroz Manuskriptorijum.
Digitalna biblioteka Kramerius sadrži digitalizovane dokumente objavljene posle 1800. godine. Do sada je digitalizovano više od 2.000 periodičnih serija. Broj digitalizovanih knjiga nastavlja da raste, posebno nakon masovne digitalizacije modernih grafika u kontekstu projekta Nacionalne digitalne biblioteke.
Prijedlog nove zgrade
Čitaonica (bivša trpezarija isusovačke rezidencije u Klementinumu)
Češki parlament je 2006. odobrio finansiranje izgradnje nove zgrade biblioteke na ravnici Letna, između stanice metroa Hradčanská i nogometnog igrališta Sparte Prague, stadiona Letná.[9][10] U martu 2007, nakon zahtjeva za tender, češki arhitekta Jan Kaplický je izabran od strane žirija da preuzme projekat, sa predviđenim datumom završetka 2011.[11] Kasnije 2007. projekat je odgođen nakon prigovora vladinih zvaničnika, uključujući gradonačelnika Praga Pavela Bema i predsjednika Václava Klausa, u vezi s njegovom predloženom lokacijom.[10][12] U februaru 2008. godine još uvijek nije odlučeno o planovima za zgradu, a stvar je proslijeđena Uredu za zaštitu konkurencije kako bi se utvrdilo da li je tender dobijen pošteno.[13] Kasnije, 2008, ministar kulture Václav Jehlička najavio je završetak projekta, nakon odluke Evropske komisije da tenderski proces nije sproveden na zakonit način.[14]
Incidenti
Biblioteka je bila pogođena evropskim poplavama 2002, a neki dokumenti su premješteni na više nivoe kako bi se izbjegalo oštećenje vodom.[15] Preko 4.000 knjiga je uklonjeno iz biblioteke u julu 2011. nakon poplave u dijelovima glavne zgrade.[16] U decembru 2012. u biblioteci je izbio požar, ali u tom događaju niko nije povrijeđen.[17]
^Tucker, Aviezer (18–24 februara 2009). "Opinion"(PDF). The Prague Post. Prague. str. A4. Arhivirano s originala(PDF), 9. 5. 2014. Pristupljeno 8. 5. 2014. Provjerite vrijednost datuma u parametru: |date= (pomoć)
