Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon.
Lisabon (portugalski: Lisboa) jest glavni i najveći grad Portugala. Unutar administrativnih granica grada koji se prostire na površini od 100,05 km2 živi 545.796[1] stanovnika. Izvan ovih granica, na području urbanog dijela grada živi oko 2,87[1] miliona stanovnika čime je Lisabonska urbana zona 11. najmnogoljudnija takva zona u Evropskoj uniji. Grad se smjestio na zapadnoj obali Iberijskog poluostrva, na izlazu iz zaliva, kratko prije ušća rijeke Tejo u Atlantski okean. Lisabon je upravni, kulturni, obrazovni i privredni centar Portugala, u kom su smješteni vlada, državna uprava sa ministarstvima i sudstvom. Svoje sjedište u Lisabonu imaju i Akademije nauka i Akademija umjetnosti, Historijska akademija, Konzervatorijum, Vojna akademija, te veliki niz drugih značajnih znanstvenih institucija nacionalnog karaktera, kao što su Nacionalna biblioteka, Nacionalni arhiv i instituti. Lisabon je i središte nadbiskupije i jedan od najvažnijih vjerskih centara Portugala sa nizom većih i manjih crkvi, samostana i vjerskih škola. U gradu su smješteni i nacionalni teatar, Opera, te niz manjih klasičnih i savremenih teatarskih kuća za svačiji ukus. Muzeji i galerije su svjetskog ranga, a tu se posebice ističu privatna zbirka iz ostavštine Gulbenkiana sa antologijskim djelima savremene umjetnosti20. vijeka, te muzeji Museu Nacional de Arte Antiga i Museum Calouste.
Historija
Nastanak
Za Lisabon se pretpostavlja, da je grad feničanskog porijekla (Alis Ubbo), od 205. godine p. n. e. rimski municipij Felicitas Julia, glavni grad provincije Lusitania. U 5. vijeku Lisabon je najprije bio pod alanjskom, a između 585. i 713. pod vlasti zapadnih Gota. 715. osvajaju ga Arapi, a 1147. pod svoju ga vlast vraća portugalski kralj Alfons I., čija rezidencija postaje 1260. Lisabon je u 15. vijeku jedan od najvažnijih trgovačkih centara zapadnog svijeta i uz Sevillu jedan od najbogatijih gradova Evrope. Oko 1600., nakon što grad potpada pod špansku krunu, Lisabon gubi na svom ekonomskom značaju. 1755. veliki zemljotres srušio je veći dio grada, nakon čega počinje obnova i modernizacija, koju vodi ministar Pombal.
Lisabonska luka je dugo vremena bila jedna od najvažnijih na cijelom Iberskom poluotoku, a raspolaže pristaništima za tankere i do 300.000 tona, uključujući i terminal za kontejnere. Internacionalni aerodrom Portela, željezničke veze, solidna mreža gradske podzemne željeznice, te razgranata mreža savremenih gradskih saobraćajnica poput bulevara, avenija i obilaznica dovoljno govore, kako je Lisabon prometno i više no dobro povezan kako sa susjednim regijama, tako i sa inostranstvom. 1998. Lisabon je bio i grad domaćin Svjetske izložbe "EXPO".
Znamenitosti
Detalj iz starog grada u Lisabonu
Među znamenitosti grada u prvom redu spadaju tvrđava São Jorge maurskog porijekla (restaurirana 1938/1940), stari grad Alfama sa romansko-gotičkom katedralom Sé Patriarcal iz 12. vijeka, kasnorenesansna crkva São Vicente de Fora i Panteon, te crkva São Roque sa kapelom Sv. Ivana u centru grada. Poslije zemljotresa 1755. grad se izgrađuje prema pravokutnom principu, čime dolazi do izgradnje Donjeg grada Cidade Baixa, sa reprezentativnim trgovima, kao što su Praça do Comércio u njegovu južnom dijelu i Praça Dom Pedro IV poznata i kao Rossio sa monumentalnom zgradom Nacionalnog teatra (1842/1846), gdje se smjestio poslovni i bankarski centar grada. U neposrednom se susjedstvu nalazi i pitoreskna četvrt Chiado, koja je dijelom uništena tokom velikog požara 1988. godine. Zaštitni znak Lisabona ipak je Elevador, gradska uspinjača u obliku tornja, koju je projektirao poznati francuski arhitekt Eiffel, a koja spaja Donji grad sa centrom. Na zapadu grada nalazi se Basílica da Estrela (1779/1790), kapela Santo Amaro (1549), zgrada Parlamenta (isprva samostan São Bento, 1598), kao i palača Ajuda (1802). U četvrti Belém nalaze se bivši hijeronimitski samostan iz 16. vijeka, te glasovita Torre de Belém (1515-1521), koji se nalaze na UNESCO-ovoj listi svjetske kulturne baštine. Ne treba zaboraviti ni "Spomenik otkrića" u istom dijelu grada, kao ni kraljevsku ljetnu rezidenciju, dvorac Queluz iz 1747. godine.
Obrazovanje
Lisabon je važan univerzitetski centar sa šest visokoškolskih ustanova, univerziteta i akademija. Najstariji univerzitet osnovan je 1290., Tehnički univerzitet osnovan je 1931., Katolički univerzitet 1968., Novi univerzitet 1973., te dva privatna univerziteta iz 1986. godine.
