Бітва пад Галоўчынам

Бітва пад Галоўчынам
Асноўны канфлікт: Вялікая Паўночная вайна (1700—1721)
Шведскі план бітвы (1708)
Шведскі план бітвы (1708)
Дата 14 ліпеня 1708
Месца Галоўчын (цяпер у Беларусі)
Вынік Перамога шведаў
Праціўнікі
Швецыя Расія
Камандуючыя
Карл XII, Карл Густаў Рэншэльд Барыс Шарамецеў, Аляксандр Меншыкаў, Анікіта Рапнін
Сілы бакоў
12 500[1] 28 000[2]
Страты
Ад 238[3] да 255[4] забітымі, ад 1028[5] да 1219[4] параненымі Ад 350 забітымі[4] да 4500 забітымі і параненымі[6][7]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бі́тва пад Галоўчынам — бітва Вялікай Паўночнай вайны паміж расійскімі і шведскімі войскамі, адбылася 3 (14 ліпеня; 4 ліпеня паводле шведскага календара) 1708 года паблізу мястэчка Галоўчын (цяпер Бялыніцкі раён), шведы на чале з Карлам XII узялі ўпэўненую перамогу. Шведскі кароль лічыў гэту перамогу адной са сваіх самых улюбёных [8].

Перадгісторыя

Вясной і напачатку лета 1708 года шведская армія прасоўвалася ўсё далей на ўсход, прымусіла расіян адступаць. Урэшце, расіяне ўмацаваліся на рацэ Вабіч паблізу Галоўчына. Карл XII, пакінуў у Беразіне 2 тысячы салдат, 20 чэрвеня (1 ліпеня) 1708 падышоў разам з авангардам, двума палкамі лейб-гвардыі і валахамі да Вабіча[9]. На супрацьлеглым беразе ракі знаходзіўся узброены шматлікімі гарматамі расійскі лагер, вакол быў пракапаны роў. Шведскаму каралю спатрэбілася пару дзён, каб падрыхтавацца да пераходу цераз балоцістую раку і атакаваць расіян.

Бітва

3 (14 ліпеня, 4 ліпеня паводле шведскага календара), а 2 гадзіне шведская артылерыя пачала паліць па расійскіх умацаваннях. Адначасова кароль і некалькі яго палкоў (у т.л. 4 пяхотных, частка драгунаў і драбантаў) перайшлі Вабіч і атакавалі левы расійскі фланг[10]. Камандуючы рускімі Анікіта Рапнін паслаў за дапамогай, але ўбачыў, што яго войска пачынае здаваць пазіцыі, загадаў адступаць.

Побач поля бою знаходзілася большая частка расійскай кавалерыі (каля 10 000 чал.) на чале з фельдмаршал-лейтэнантам фон дэр Гольцам, у т.л. брыгада Іфлянда, якая рыхтывалася напасці на Доларнскі і Вестманландскі палкі шведаў. Але шведская кавалерыя на чале з Рэншэльдам атакавала іх першай, акрамя таго, на дапамогу падышлі драбанты, лейб-гвардыя і частка Смоландскага кавалерыйскага палка, і брыгада Іфлянда кінулася наўцёкі. Пасля гэтага, пад націскам шведаў пачала ўцякаць і ўся кавалерыя фон дэр Гольца.

Шарамецеў, які знаходзіўся на поўнач ад поля бою, спачатку нясмела спрабаваў удзельнічаць у галоўным баі, але ўрэшце вырашыў адступіць, пакуль шведскі кароль не напаў на яго. Рэшткі дывізіі Рапніна адступілі да Шклова.

Страты расіян у бітве склалі, паводле розных звестак, ад 350 забітымі[4] да 4500 забітымі і параненымі[6][7]. Адзін з удзельнікаў бітвы, шведскі афіцэр Леангард Каг піша ў сваім дзённіку пра 1028 чалавек забітымі, а таксама «вялікі натоўп палоннымі, 14 гармат і вялікую колькасць амуніцыі»[3].

Шведы страцілі ад 238[3] да 255[4] забітымі і ад 1028[5] да 1219[4] параненымі.

Наступствы

Медаль, адліты на загад караля Карла XII у 1708 годзе ў гонар перамогі шведаў пад Галоўчынам.
Яшчэ адзін медаль, адліты ў 1708 годзе ў гонар перамогі шведаў пад Галоўчынам.

Карл XII вельмі высока цаніў перамогу пад Галоўчынам і загадаў выбіць памятны медаль з надпісам: «Пераможаныя лясы, балоты, аплоты і непрыяцелі»[11].

Ужо праз некалькі дзён пасля перамогі, 7 (17 ліпеня) шведы ўрачыста ўвайшлі ў Магілёў[12].

Расіяне адступілі за Дняпро. На ваеннай нарадзе ў Шклове расійскае камандаванне вырашыла адступаць у Горкі.

У Горках адбыўся суд над генераламі фон дэр Гольцам, Чамберсам і Рапніным. Апошні быў разжалаваны. Салдатаў, параненых у спіну, абвінавацілі ва ўцёках і пакаралі смерцю.

Ушанаванне памяці

Мемарыяльны камень на месцы бою 1708

У 2008 годзе, да 300-годдзя бітвы, у Галоўчыне мясцовым энтузіястам, краязнаўцам і былым настаўнікам Васілём Цыркуновым пастаўлены мемарыяльны камень[13].

Зноскі

  1. ↑ Liljegren, B "Karl XII: En Biografi", 2000, p. 156
  2. ↑ Николай Шефов. Битвы России. Военно-историческая библиотека. — М., 2002.
  3. ↑ а б в " Leonhard Kaggs dagbok ", in Historiska handlingar, del. 24, Stockholm, 1912, s.101
  4. ↑ а б в г д е Артамонов, В. Полтавское сражение: к 300-летию Полтавской победы. — Москва: МППА БИМПА, 2009. — С. 199
  5. ↑ а б Englund, Peter. Poltava. Stockholm: Atlantis, 1988. Sid. 38. ISBN 91-7486-834-9
  6. ↑ а б Ericson, Lars (ed) (2003). Svenska slagfält. Wahlström & Widstrand. Sid. 280. ISBN 91-46-21087-3
  7. ↑ а б Kuvaja, Christer (2008). Karolinska krigare 1660—1721. Helsingfors: Schildts Förlags AB. Sid. 181. ISBN 978-951-50-1823-6
  8. ↑ Ericson, Lars (ed) (2003) (på Swedish). Svenska slagfält. Wahlström & Widstrand. Sid. 286. ISBN 91-46-21087-3
  9. ↑ PUFENDORFF, S. (Mr. Le Baron de), Histoire de Suède, avant et depuis la fondation de la monarchie, Tome troisième, Amsterdam, Zacharie Chatelain, 1732, p.171
  10. ↑ PUFENDORFF, S. (Mr. Le Baron de), Histoire de Suède, avant et depuis la fondation de la monarchie, Tome troisième, Amsterdam, Zacharie Chatelain, 1732, p.172
  11. ↑ Гилленкрок А. Сказание о выступлении его величества короля Карла XII из Саксонии и о том, что во время похода к Полтаве, при осаде её и после случилось / Пер. с нем., введ. и примеч. Я. Турунова // Военный журнал, 1844. — № 6. — С. 1-105
  12. ↑ АГЕЕВ, А., КЛИМУТЬ, Я., ПУШКИН, И., Перекрёстки Могилёвской истории, Минск, Туринфо, 2004, с.48
  13. ↑ Sunnefeldt, Bo, «Stora nordiska kriget i karolinska ryttares spår», in Pennan och Svärdet, Svenskt militärhistoriskt bibliotek [1](недаступная спасылка)

Літаратура