Аляксандр Сяргеевіч Дзям’яненка
руск.: Александр Сергеевич Демьяненко
Дата нараджэння	30 мая 1937(1937-05-30)[1]
Месца нараджэння	Свярдлоўск, Свярдлоўская вобласць, РСФСР, СССР[2]
Дата смерці	22 жніўня 1999(1999-08-22)[1] (62 гады)
Месца смерці	Санкт-Пецярбург, Расія[3]
Месца пахавання	Серафімаўскія могілкі[d]
Грамадзянства	СССР  Расія
Дзеці	Анжаліка Сяргееўна Няволіна[d]
Адукацыя	Расійскі інстытут тэатральнага мастацтва[d] (1959)
Прафесія	комік, акцёр
Узнагароды
IMDb	ID 0218849
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікі. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Аляксандр Сяргеевіч Дзям’яненка (30 мая 1937, Свярдлоўск, СССР — 22 жніўня 1999, Санкт-Пецярбург, Расія) — савецкі і расійскі акцёр тэатра, кіно і тэлебачання, майстар дубляжу. Народны артыст РСФСР (1991)^[4].

Нарадзіўся 30 мая 1937 года ў Свярдлоўску. У 1954 годзе, па заканчэнні свярдлоўскай школы № 37 з паглыбленым вывучэннем нямецкай мовы, паспрабаваў паступіць у МХАТ (прыёмная камісія прыязджала ў Свярдлоўск), але з-за хвалявання не змог. Тады ён паспяхова паступіў у Свярдлоўскі юрыдычны інстытут, правучыўся там паўгода, зразумеўшы, што гэтая прафесія яму не падыходзіць. Праз год разам з сябрамі адправіўся ў Маскву, дзе паступіў у дзяржаўны інстытут тэатральнага мастацтва.

Бацькі атрымалі ад сына тэлеграму: «Перамога! Прыняты ў дзяржаўны інстытут тэатральнага мастацтва і Шчукінскае. Застаюся ў ГІТІСе». Дзяржаўны інстытут тэатральнага мастацтва Дзям’яненка скончыў у 1959 годзе.

Студэнтам Дзям’яненка быў не самым лепшым. Вучыўся ён добра, але прапускаў шмат заняткаў. Яму ўсё даравалася, бо прафесар Іосіф Раеўскі вельмі любіў яго і верыў у поспех. Ужо на другім курсе ГІТІСа (майстэрня Рыгора Конскага) рэжысёры Аляксандр Алаў і Уладзімір Навумаў запрасілі Аляксандра на ролю Міці ў фільм «Вецер» — аптымістычную драму, якая завяршыла «камсамольскую» трылогію, распачатую фільмамі «Трывожная маладосць» і «Павел Карчагін». Гэтая праца Дзям’яненкі як акцёра-пачаткоўца прыцягнула ўвагу як гледачоў, так і кінематаграфістаў. Быў народжаны новы тып героя — сціплы інтэлігентны юнак, які здзяйсняе подзвіг.

У 1959 годзе Аляксандр Дзям’яненка быў запрошаны ў Маскоўскі акадэмічны тэатр імя Уладзіміра Маякоўскага, дзе ён прапрацаваў 3 гады, але акцёра ўсё больш зацягвала кіно. У 1962 годзе ён пакінуў Маскву і тэатр імя Маякоўскага і пераехаў у Ленінград, дзе жыў і працаваў на кінастудыі «Ленфільм» да сваёй смерці. Па-першае, ён ужо пачаў удзельнічаць у здымках на «Ленфільме», а па-другое, у Маскве яму не было дзе жыць, а ў Ленінградзе давалі кватэру. Да таго ж Дзям’яненка проста не падабалася Масква. Яго шмат разоў клікалі ў маскоўскія тэатры, але ён ужо не хацеў вяртацца.

Летам 1999 года стаяла моцная спякота. Аляксандр Дзям’яненка па патрабаванні дактароў рыхтаваўся да каранараграфіі, адцягваць якую было ўжо нельга. Аперацыю прызначылі на 1 верасня 1999 года, калі ўсе дактары планавалі вярнуцца з адпачынкаў і спякота павінна была спыніцца, але актор не дажыў да яе 10 дзён^[5]. Ён памёр 22 жніўня 1999 года ў бальніцы ва ўзросце 62 гады. Дыягназ — ацёк лёгкіх, выкліканы каранарнай хваробай сэрца.

26 жніўня на пахаванне акцёра прыйшлі сотні людзей. Яго бацька Сяргей Пятровіч па стане здароўя і з-за сталага ўзросту, аднак, не змог прыехаць. Пахаваны Аляксандр Дзям’яненка ў Санкт-Пецярбургу на Серафімаўскіх могілках (13 участак).

У кіно акцёр дэбютаваў роляй, якая прыцягнула да Аляксандра Дзям’яненкі ўвагу і гледачоў, і рэжысёраў — у карціне Аляксандра Алава і Уладзіміра Навумава «Вецер», якая выйшла на экраны ў 1958 годзе. У гэтых жа рэжысёраў Дзям’яненка зняўся ў фільме «Свет уваходзіць» (1961), дзякуючы гэтай ролі пра яго даведаліся за мяжой — стужка была адзначана некалькімі прэміямі на кінафестывалі ў Венецыі.

На «Ленфільме» Аляксандр зняўся ў кінааповесці Уладзіміра Вянгерава «Парожні рэйс» (1962), дзе сыграў маладога журналіста цэнтральнай газеты Сіроткіна, які раскрывае махінацыі; у дэтэктыве Мікалая Разанава «Дзяржаўны злачынец» — следчага па асабліва важных справах Андрэя Паліканава, які расследаваў справу ваеннага злачынца. Так, ролю за роляй, Аляксандр заваёўваў папулярнасць сярод гледачоў.

На Свярдлоўскай кінастудыі Дзям’яненка зняўся ў фільме «Угрум-рака» ў ролі прыказчыка Іллі Сахатых.

Ролю Шурыка ў фільме Леаніда Гайдая «Аперацыя „Ы“ і іншыя прыгоды Шурыка» прынесла акцёру поспех. Гайдай праз два гады зняў працяг прыгод упадабанага гледачам героя — «Каўказская паланянка, або Новыя прыгоды Шурыка». А ў 1973 годзе выйшла камедыя «Іван Васілевіч мяняе прафесію».

Кінарэжысёры неўзабаве перасталі прапаноўваць Дзям’яненку цікавыя ролі. Ад гэтага яго выратавала тэлебачанне, дзе Дзям’яненка выступаў у самых нечаканых вобразах і нават удзельнічаў ў моноспектаклях, сярод якіх «Кумір» Дзюрэнмата, «Чарадзейная ноч» Славаміра Мрожака, «Да самой сутнасці» і «Сем крыжыкаў у запісной кніжцы» Жоржа Сіменона. Дзям’яненка здолеў стварыць запамінальныя вобразы ў некалькіх фільмах у рэжысёраў, якіх цікавіў выдатны драматычны талент акцёра, — у «Угрум-рака» і ў «Настаўніку спеваў» Навума Бірмана. Акрамя таго, акцёр шмат працаваў у тэатры, здымаўся на тэлебачанні, агучваў мультфільмы.

У 1968 годзе на ленінградскім тэлебачанні Аляксандр Дзям’яненка паставіў кароткаметражны фільм «Святая хлусня».

У сярэдзіне 1990-х гадоў здымаўся ў першым расійскім сіткаме «Клубнічка».

Аляксандр Дзям’яненка быў адным з вядучых акцёраў дубляжу — яго голасам казаў Данатас Банёніс, а таксама замежныя акцёры Амар Шарыф, Жан-Поль Бельмандо, Уга Тоньяцци, Роберт Дэ Ніра, Стыў Бушам, Джон Войт і многія іншыя^[6].

У тэатры Дзям’яненка больш выступаў у антрэпрызах. З 1984 года да апошніх дзён быў артыстам пецярбургскага Тэатра камедыі імя Н. П. Акімава, дзе сыграў некалькі яркіх роляў. Апошнія працы на сцэне — спектакль «Дон Пэдра» (рэж.: Г. Казакова) граў на сцэне тэатра сумесна з Міхаілам Свеціным, таксама працаваў у «Прытулку камедыянта» і Маскоўскім акадэмічным тэатры імя У. Маякоўскага.

У сярэдзіне 1990-х у Тэатра камедыі імя Н. П. Акімава змяніўся галоўны рэжысёр — прыйшла Таццяна Казакова, у якой былі свае планы, і Дзям’яненка ў іх не ўваходзіў. Тады ён перайшоў у пецярбургскі тэатр «Прытулак камедыянта», дзе адразу сыграў у двух спектаклях, якія сталі падзеяй у тэатральным жыцці Санкт-Пецярбурга. Апошнія гады акцёр з поспехам працягваў іграць на сцэне гэтага тэатра.

• Бацька — Сяргей Пятровіч Дзям’яненка (20.03.1912, Екацерынбург — 2000, Екацярынбург) — скончыў дзяржаўны інстытут тэатральнага мастацтва, акцёр, рэжысёр опернага класа Свярдлоўскай кансерваторыі, выкладаў акцёрскае майстэрства і займаўся арганізацыяй гарадскіх масавых свят; пасля нараджэння сына сышоў з сям’і і ажаніўся з прыхільніцай, якая нарадзіла яму сына і дачку, а праз 2 гады вярнуўся да жонкі, якая пасля гэтага нарадзіла дзвюх дачок^[7][8][9]. У Екацярынбургу пражываў па адрасе вуліца Прасторная, д. 146, кв. 108.
• Маці — Галіна Васільеўна Дзям’яненка (Бялькова) (1914 —?) — бухгалтар.
• Адзінакроўны брат (па бацьку) — Уладзімір Сяргеевіч Дзям’яненка (нар. 1941) — піяніст, музычны работнік, народны артыст РСФСР, узначальваў Свярдлоўскую філармонію^[10].
• Сёстры — Надзея, Наталля, Таццяна.
• Першая жонка — Марына Данілаўна Склярова (01.04.1938 — 18.12.2017)^[11]. Вучылася з ім у драмгуртку, тэатразнаўца, сцэнарыстка, супрацоўнічала з Ленінградскім тэлебачаннем, друкавалася ў перыядычных выданнях, У 1990-я гады працавала як укладальнік і перакладчык над публікацыямі прац і асабістых архіваў багасловаў і іерархаў Рускай Праваслаўнай Царквы, якія выйшлі ў чатырох тамах пад назвай «Сасуд абраны», друкавалася ў праваслаўнай перыёдыцы, напісала некалькі зборнікаў казак і вершаў, атрымала ўзнагароды Рускай Праваслаўнай Царквы, у 2004 годзе выдала зборнік сваіх вершаў «Страсці па Пецярбургу»^[12][13].
• Другая жонка — Людміла Акімаўна Дзям’яненка (05.01.1940 — 20.06.2005)^[14]. Пазнаёмілася з Аляксандрам, будучы асістэнтам рэжысёра дубляжу на кінастудыі «Ленфільм», дзе Дзям’яненка працаваў на дубляжы^[15]. Пасля была рэжысёрам дубляжу на «Ленфільме», у 1994—2005 гадах — у кампаніі «Нява-1» (з 2002 года — «Невафільм»)^[16][17].
• Падчарка — актрыса Анжаліка Няволіна (нар. 1962).
• Зяць — акцёр Аляксей Зубараў (нар. 30 сакавіка 1954)^[18].

• Заслужаны артыст РСФСР (26 лістапада 1965 года) — за заслугі ў галіне савецкага кінамастацтва,
• Народны артыст РСФСР (1991).

• Рашэннем Курганскай гарадской Думы ад 26 мая 2016 года адной з новых вуліц мікрараёна Левашова прысвоена імя акцёра^[19].
• Помнікі Шурыку і Лідзе ўстаноўлены на цэнтральнай алеі Краснадара і каля Разанскага дзяржаўнага ўніверсітэта.

• Біяграфія акцёра. Сайт people.ru
• Пра Аляксандра Дзям’яненка на сайце Леаніда Гайдая: фільмы, крылатыя фразы
• Голас за кадрам Сайт пра агучцы
• Адзін дзень з Аляксандрам Дзям’яненкам. Ессе Валерыя Разанава.
• Біяграфія акцёра. (недаступная спасылка)