L'oleu, pallabra proveniente del llatín oleum (aceite),^[1] ye una téunica pictórica consistente n'entemecer los pigmentos con un aglutinante a base d'aceites, de normal d'orixe vexetal. Por estensión, denominar oleos a les pintures executaes por aciu esta téunica, qu'almite soportes de bien variada naturaleza: metal, madera, piedra, marfil, anque lo más habitual ye que sía aplicáu sobre llenzu o tabla. L'oleu permanez húmedu enforma tiempu, lo que favorez l'amiestu de colores.

L'usu del oleu conocer dende l'Antigüedá y taba yá estendíu ente los artistes de la Edá Media, anque de manera minoritaria yá que nesa dómina predominaba la pintura al temple o al frescu. A fines del sieglu XIV y mientres el sieglu XV, empezar a xeneralizar l'usu del oleu en desterciu d'otres téuniques, yá que dexaba un ensugáu más lentu de la pintura, correiciones na execución de la mesma y una escelente estabilidá y caltenimientu del color. Fueron los pintores de Flandes los primeres n'usar l'oleu de forma habitual, y atribúyese, equivocadamente, la so invención al pintor Jan van Eyck.^[2]

L'aceite que más s'emplegaba yera'l de llinaza, pero nun yera l'únicu y cada artista tenía la so propia fórmula que se solía guardar de callao. De normal emplégase la esencia de trementina como disolvente, pa consiguir una pincelada más fluyida o más empastada, según el casu. Munchos siguieron los conseyos y esperiencies escritos nel Tratáu del monxu Teófilo que yá se conoz y méntase nel añu 1100. Cennino Cennini, nel so Llibru del arte, tamién menta y describe la téunica.^[3]

La preparación del soporte pa recibir la pintura varia según la naturaleza del mesmu. De normal suélense aplicar una serie de capes de cola animal y yelsu, que consiguen que la superficie quede llisa y uniforme; esto denominar imprimación. Magar nun primer momentu la mayoría de los oleos yeren sobre soporte de madera, a partir del sieglu XVII col arte Barrocu los pintores escoyeron como soporte favoritu de les sos pintures el llenzu, siendo esti más práuticu pa la ellaboración de grandes composiciones pola so posibilidá d'endolcase, amás de sufrir menos les variaciones térmiques y l'ataque d'inseutos xilófagos.

La pintura llograda col amiestu d'aceites ufiertaba munches ventayes al pintor, ente otres, el poder realizar la so obra amodo y ensin prieses (lo contrario a lo qu'asocedía na pintura al temple, o al frescu), el poder retocar la obra, variar la composición, los colores, etc. Precisamente por estes cualidaes foi la téunica favorita de pintores como Leonardo da Vinci, Ticianu o Velázquez, quien valoraben una execución meditao y suxeto a correiciones continues. Leonardo esperimentó diverses variaciones de la téunica, como la so aplicación sobre murios a manera de frescu, o la invención de barnices y testures oleoses de diversa consistencia, que se saldaron con atayantes fracasos. Pero, como contrapartida, llogró llevar la téunica a nuevos visos, cola invención del sfumato o gradación nidia de la lluz, consiguida a base de socesives capes de pintura bien llixeres (veladura).

Van Eyck, como los demás pintores flamencos, utilizaba l'oleu a manera de miniaturista, procurando captar los detalles y dando como resultáu una pintura esmaltada; la escuela pictórica veneciana (Tiziano) va apurrir como novedá les posibilidaes de testura de les pincelaes, esperiencies que van recoyer darréu, ente otros, el flamencu Rubens y l'holandés Rembrandt; esti postreru ensayó téuniques nueves como'l ralláu. Toes estes formes de pintar fueron el métodu académicu hasta'l sieglu XIX. A partir del Impresionismu, los pintores usen los colores práuticamente ensin entemecer nin esleir, y en munches ocasiones ensin bocetu nin diseñu previu.

L'equipu qu'usen los pintores compónse de normal de pinceles (gochas d'animales, especialmente foína; tamién de pelo sintéticu), de distintos tamaños y formes, espátula, caballete y paleta. Puede trabayase sobre un bocetu previu, o bien ensin él, téunica más llibre denomada allá prima.

De primeres, l'artista disponer a preparar la paré pa recibir la pintura (imprimación). La téunica ta descrita por Giorgio Vasari (1511-1574), arquiteutu y pintor teóricu del arte italiano na so obra Le Vite.^[4]

Primero encher la superficie del llucíu con delles capes d'aceite cocío, hasta llegar al puntu en que la paré yá nun absuerba más. Cuando ta la superficie seca aplícase una capa de blancu de plomu, d'aceite, de mariellu de plomu y de magre refractariu. Danse les últimes capes con polvu de mármol bien fino y cal, más una aplicación d'aceite de llinu. Pa terminar, estiéndese una mano de pez griegu.

L'usu del oleu sobre'l muriu foi minoritaria na historia del arte, una y bones otres téuniques como'l frescu son muncho más estables y duraderes. Sicasí, delles obres señeras, como La Última cena de Leonardo o les Pintures negres de Francisco de Goya emplegaron esta téunica.

Esta téunica foi la utilizada preferentemente polos artistes de la pintura flamenca. Sicasí, gran númberu de pintures italianes de la primer dómina renacentista taben pintaes sobre tabla. Preparábase la tabla con una capa de carbonatu de cal terroso (creta) blancu y cola animal (gesso). D'esa manera la madera resultaba compacta y llisa, a la espera de la pintura.

Foi'l soporte favoritu dende'l Renacimientu hasta los nuesos díes, pola so facilidá pal tresporte y almacenaxe y óptima caltenimientu. La tela evita les cafiantes y antiestéticas resquiebros que de cutiu aprucen na madera por cuenta d'oscilaciones térmiques o de mugor, y dexa la realización de pintures de mayores dimensiones. Amás, munchos artistes aprovechen la trama del texíu pa crear efeutos espresivos particulares. Los llenzos suelen exhibir un aspeutu más mate que la pintura sobre tabla, anque munches vegaes esto apangar cola aplicación de barnices como acabáu final. Les teles más utilizaes pa pintar son el llinu, l'arpillera y el algodón.

Los artistes venecianos de final del sieglu XV fueron los primeres qu'utilizaron el llenzu llibre montáu sobre un armazón. La tela algamó la so máxima rellumanza como soporte nel sieglu XIX colos impresionistes, cuando s'empezó a estender la pintura al campu y fixéronse necesarios soportes más llixeros y fáciles de tresportar.^[5]

L'usu d'otros soportes distintos a la tabla o llenzu foi bien minoritaria, anque non escasa, yá que dende'l Barrocu impúnxose la moda de los oxetos luxosos y d'apariencia estraña o novedosa, polo que conocemos pintures al oleu sobre piedres precioses, metales, vidriu, ya inclusive marfil, que se punxo bien de moda na dómina romántica. Estos soportes presenten munches vegaes problemes de caltenimientu, una y bones l'adherencia del oleu a estes superficies non poroses ye menor. Tocantes a piedres, foi avezada la pintura sobre ágata y sobre mármol, siendo más estraños otros soportes como l'aventurina.^[6] Tales soportes, pol so exotismo y guapura, aumentaben el valor de les pintures.

Tocantes a los metales, ensin dulda el más utilizáu foi'l cobre. Foi un soporte bien popular a partir de fines del sieglu XVIII, n'obres xeneralmente de pequeñu tamañu. Les ventayes qu'ufierta son la so estabilidá y durabilidá, y la superficie uniforme del metal, que dexa un acabáu llisu y brillosu.

L'oleu trabayáu a base de veladuras ye la téunica de pintar que más s'utilizó na Renacencia. Tamién foi frecuentemente utilizada por artistes posteriores. Rembrandt, por casu, remataba los sos cuadros con numberoses veladuras de color tresparente sobre la base seca. La veladura consiste en capes bien delgaes de pintura esleida en barniz o trementina, de forma que se tresparente la capa inferior, asina'l color que vamos ver ye la resultancia del amiestu del color inferior más el de la veladura.

Tradicionalmente l'artista preparaba los sos propios colores, entemeciendo pigmentos con aceite de llinu y resina. A finales del s. XIX empezaron a comercializase tubos con colores al oleu yá preparaos.^[7] Cada maestru tenía les sos propies recetes y esisten munches intereses acomuñaos a la fabricación de los colores, como'l marrón de momia llográu del polvu de momia comercializáu pa usos melecinales nel sieglu XII^[8] o'l mariellu indio bien apreciáu polos pintores flamencos de los sieglos XVII y XVIII, producíu a partir d'orina de ganáu alimentáu namái con fueyes de mangu.^[9]

Anguaño munchos pigmentos naturales fueron reemplazaos por pigmentos sintéticos, más económicos y menos tóxicos, anque caltuvieron los sos nomes históricos, por casu:

• Azul ultramar: nel so orixe el pigmentu llograr d'una piedra semipreciosa, el lapislázuli. Yera'l color utilizáu na pintura de los mantos de la Virxe, y yera frecuente que la so cantidá, usu y estensión fuera oxetu d'especificaciones bien precises nos contratos realizaos ente los comitentes y l'artista, según l'usu del pan d'oru.^[10]

• Mariellu de cromu: ellaboráu orixinalmente a base de cromato de plomu, un pigmentu de color intensu con variaciones dende tonos claros hasta casi naranxa. Foi emplegáu hasta mediaos del sieglu XIX, y unu de los colores preferíos por Vincent van Gogh. L'alta toxicidá del cromu, según la so poca estabilidá ante la lluz, lo fueron dexando en desusu.^[9]

• Carmín: tradicionalmente producíu con cochinillas Kermes vermilio, y, a partir del s. XVI, con cochinilla americana, resultaba un pigmentu d'un colloráu intenso anque poco estable a la lluz nel so usu al oleu.^[11]

• Cardenillu: la pintura al oleu preparada con esti pigmentu llográu de la pátina verdosa del cobre, tamién conocíu como verdigris, presentábase primeramente d'un color verde-azuláu y retrasaba aproximao un mes p'algamar la so tonalidá verde estable, amás de ser por demás tóxicu.^[7]

• 
  Jan van Eyck, Retrato de los maríos Arnolfini, oleu sobre tabla, 1434. National Gallery de Londres
• 
  La llechera ye unu de los cuadros más famosos del artista holandés Johannes Vermeer
• 
  Jacopo Zucchi, Los trés gracies, oleu sobre cobre, 1575-76. Galería Uffizi
• 
  Joseph Severn, Semeya de John Keats, oleu sobre marfil (miniatura), 1819. National Gallery de Londres
• 
  Leonardo da Vinci, La Gioconda, oleu sobre tabla d'álamu, c. 1503-06. Muséu del Louvre
• 
  Virxe del canciller Rolin, de Jan van Eyck (h. 1435). Tomada na Revolución francesa. Anguaño ta espuesta nel Muséu del Louvre en París.
• 
  Jean-François Millet, Les espigadoras, oleu sobre llenzu, 1857. Muséu d'Orsay
• 
  Mayar vistida y Mayar desnuda nel Muséu del Prado son oleos de Francisco de Goya y Lucientes.

• Historia de la pintura
• Bocetu al oleu

• el+%C3%B3lleo&doctype2=Dibujo Coleición de dibuxos al oleu dixitalizaos na Biblioteca Dixital Hispánica na Biblioteca Nacional d'España
• Téuniques pa pintura al oleu (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).