Jheronimus Bosch, llamáu Jeroen van Aeken o Van Aken y conocíu como El Bosco o Hieronymus Bosch (circa 1450, Bolduque – agostu de 1516, Bolduque), foi un pintor neerlandés.
Los sos cuadros tán protagonizaos pola Humanidá qu'incurre nel pecáu y ye condergada al infiernu. La única vía que paez suxerir l'artista pa redimise alcuéntrase nes tables con vides de santos que, dedicaos a la meditación, tienen de ser modelu d'imitación, anque tean arrodiaos pol mal. Exemplu d'ello son les tables cola Pasión de Cristu al traviés de la meditación sobre les penes sufiertes por Cristu, pa rescatar del pecáu universal al xéneru humanu. El so estilu camuda nos últimos años de la so actividá, pintando cuadros con un menor númberu de figures, pero de mayor tamañu, que paecen sobresalir del cuadru y averase al observador.
El Bosco nun fechó nengún de los sos cuadros y namái robló dalgunos. El reiFelipe II d'España mercó munches de les sos obres dempués de la muerte del pintor. Como resultancia, el Muséu del Prado de Madrid tien anguaño delles de les sos obres más famoses.
Biografía
Jeroen van Aken nació probablemente alredor de 1450, quiciabes el 2 d'ochobre, y bien probablemente (anque nun ta documentáu) na ciudá flamenca de 's-Hertogenbosch, más davezu llamada Dean Bosch, y n'español Bolduque, la capital septentrional del entós ducáu de Brabante, anguaño integráu nos Países Baxos.
La so familia, dir Aken, procedía orixinalmente de l'alemana Aquisgrán y dedicábase a la pintura dende tres generaciones tras. L'apellíu familiar escribir de forma arcaica "van Aeken". Aeken ye'l nome en dialeutu centroalemán de la ciudá de Aquisgrán (llamada n'alemán normativu Aachen), de cuenta que l'antiguu apellíu indicaba'l vieyu llugar d'orixe de la familia. El so padre foi Anthonis van Aken, el so güelu Jan van Aken y el so hermanu mayor Goossen van Aken.
Al ser pintores, según el sistema medieval d'estamentos formaben parte del respeutivu gremiu. A la muerte del padre, l'hermanu mayor yera l'únicu con derechu pa usar gremialmente l'apellíu van Aken o cualesquier de les sos variantes. Jeroen robló dalgunes de les sos obres como Jheronimus Bosch (neerlandés: ɦijeːˈroːnimʏs ˈbɔs) o Jeroen Bosch, (jə'run bɔs),[7] nome que deriva de 's Hertogenbosch (el nome de la so ciudá natal en neerlandés). Latinizó tamién el so nome y robló como Hieronymus en llugar de Jeroen.
En 1463 yá usaba'l nome dean Bosch. Esi añu, cerca de 4.000 cases de la ciudá fueron destruyíes por una quema empecipiáu la nueche del 13 de xunu, y que un Bosco de trece años d'edá podría haber vistu, yá que nes sos obres posteriores ye frecuente l'apaición de quemes.
Nada se sabe de la primer formación artística, pero puede suponese qu'aprendió nel taller familiar dedicáu a la pintura al frescu, a dorar escultures de madera y a la producción d'oxetos sagraos, trabayando especialmente pa la catedral de la ciudá. La so obra presenta influencies de pintores de la escuela alemana: (Martin Schongauer, Matthias Grünewald) y Alberto Durero. Muertu'l so padre en 1478, los dos hermanos siguieron col negociu. Escontra 1480 yera yá bastante conocíu como "Jeroen die maelre" (Jerónimo'l pintor).
El 15 de xunu de 1481 cásase con Aleid van de Meervenne (o Aleyt[8]), fía del ricu comerciante burgués Goyarts van de Meervenne, qu'apurrió como dote dellos terrenes asitiaos en Oorschot y facilitó-y l'ascensu social a l'alta burguesía urbana. Esto dexó-y una mayor llibertá pa escoyer les temes de les sos obres.
En 1486 ingresó na "Illustre Lieve Vrouwe Broederschap" ("Pernomada Hermandá de La nuesa Señora"), corporación de gran prestíu ya influencia a la que yá pertenecía la so esposa. Esta cofradería yera una asociación de llaicos dedicaos al cultu de la Virxe y a obres de caridá, y tamién s'arreyaba en representaciones sagraes. En 1488 presidió la llacuada añal de la confraternidad. Ta documentáu qu'ente 1488 y 1489 pintó les ales d'un polípticu esculpíu pa esta mesma cofradería. Sirviólu pa cultivase artística y culturalmente. El Bosco paez enmarcase nuna corriente mística prerreformista, qu'arrinca de la obra d'Eckardt, siguida por Suso y Taulero, espublizada nos Países Baxos pol predicador Gerardo Grote,[9] a quien se considera iniciador de la Devotio moderna, corriente na qu'ensin dulda se mueve la citada confraternidad.
A partir de 1490 empieza a llamase a sí mesmu "Jheronimus Bosch", y asina apaez mentáu en distintos estaos de cuentes del ducáu. Con más detalle cítase-y en 1504 como "Jeronimus Van Aeken dit Bosch paintre dem[eurant] au Bois Le Duc' ("Jerónimo de Aken, llamáu Bosco, domiciliado en Herzogenbosch"). N'otros archivos cítase-y como 'Jheronimus van Aken', pero añadiendo que "llamar a sí mesmu Bosch".
Ente 1500 y 1504 nun hai documentos referentes al Bosco. Ye probable que nestos años l'artista fixera un viaxe a Italia y permaneciera en Venecia, pos nesta ciudá esisten diverses obres sos en coleiciones privaes dataes de los primeros decenios del sieglu XVI. Per otru llau, a partir d'estos años, l'estilu del Bosco camuda, escontra un estilu más renacentista con figures monumentales asitiaes n'arrogantes paisaxes.
Mientres los años siguientes debió de siguir trabayando na so ciudá natal hasta la so muerte. El 9 d'agostu de 1516 celebráronse solemnes exequias pol pintor na capiya de La nuesa Señora, perteneciente a la confraternidad, polo que se supón que, si nun morrió na ciudá (nun hai documentos), siquier sí foi soterráu nella. L'añu ye seguro, pos enforma tiempu dempués, ente 1567 y 1575, realizóse una llista de los hermanos finaos de la cofradería y ente los fallecimientos del añu 1516 consta, nuna simple llinia: «(Obitus fratrum) Aº 1516: Jheronimus Aquen(sis) alies Bosch, insignis pictor», quedando claro que la adición de "pintor insigne" nun ye de la so dómina, sinón de cuando yá la fama del Bosco creciera notablemente.[10] La mesma fecha y considerancia acreitar nel álbum heráldicu de la cofradería (executáu hacia 1742), en que'l so foliu fol. 76 rectu apaez l'escudu del Bosco, ensin completar, cola siguiente lleenda so él: Hieronimus Aquens(is) alies Bosch, seer vermaerd Schilder. Obiit 1516 ("Jerónimo de Aachen, conocíu como Bosco, pintor bien renombráu. Finó en 1516").[11]
La obra del Bosco influyó notablemente na de Pieter Brueghel el Viejo, quien executó dellos cuadros d'estilu similar, como por casu el El trunfu de la Muerte de 1562. Amás de ello, el Noordbrabants Museum de Herzogenbosch axunta na so coleición permanente una serie d'obres de siguidores del Bosco na mesma ciudá.[12]
Los sos figuraciones y téuniques son notablemente distintes de les emplegaes por otros maestros flamencos. Téunicamente pintaba alla prima, esto ye, cola primera pincelada sobre'l llenzu y aplicando nueves capes de pintura sobre otres inda húmedes. Sicasí, l'analís de caúna de les sos obres demuestra que faía un concienzudo y detalláu proyeutu enantes de la execución; anovó tamién na gama de colores, con tonalidaes más oldeaes y atrevíes.
Tocantes a la figuración, el Bosco destacar por representar a personaxes santos como suxetos comunes y vulnerables (total diferencia nesto con Van Eyck, y sicasí muncha semeyanza con Matthias Grünewald). Ye tan patética la vulnerabilidá de los personaxes santos representaos que los fai queríos per empatía. Práuticamente tolos personaxes que representa tienen daqué de caricatura.
Nes sos obres abonda'l sarcasmu, lo grotesco y una imaginería onírica. Una de les esplicaciones pa esto ye que'l Bosco entá s'atopa trescaláu por una cosmovisión medieval apinada de creencies en bruxería, l'alquimia, la maxa, los bestiarios, los tesaurus, les haxografíes... Amás, nel 1500 abondaron rumores apocalípticos. Esto inflúi por que'l pintor intente dende les sos pintures dar un mensaxe moralista, magar d'un moralismu nada pacato sinón, otra manera, satíricu; y si el Bosco, tien enforma de medieval, per otra parte antemana'l humanismu de la Edá Moderna.
Tanto nes pintures d'asuntu relixosu como nes de tema profana introdució tou un mundu de seres, tanto normales como monstruosos, presentaos n'actitúes espresives. La complexidá de los símbolos qu'utiliza enzanca de cutiu la comprensión cabal de les sos obres. El so universu d'esbocada imaxinación, pobláu de figures fantástiques que paecen surdíes d'una velea infernal (Les Tentaciones de san Antonio, Trípticu del Xuiciu Final) anuncia l'espíritu de Bruegel; inclusive les temes relixoses (La coronación d'escayos, Ecce Homo) tán deformados por un cruel frenesí de gesticulaciones. Sicasí, el Bosco ye un minuciosu observador de la realidá, con gran talentu de dibuxante, y el so irrealismo se emparenta n'últimu términu col espíritu sarcásticu de los fabliaux, ridiculizador de los vicios (Estracción de la piedra de la llocura, El carru de segáu, El xardín de les delicies). En El vendedor ambulante, de xuru unu de los sos últimos trabayos, paez que quixo representar la tema del llibre albedríu, según el de la soledá del home.
N'el so dibuxos da la mesma vivacidad d'anotación qu'amuesen les sos pintures y dexen traslucir entá más el so agudu sentíu de la observación de la naturaleza.
La so fantasía burlesca sedució a munchos aficionaos, sobremanera n'España, onde foi oxetu de gran apreciu. Felipe de Guevara y el padre Sigüenza escribieron los primeros comentarios críticos que se conocen sobre'l Bosco, y Felipe II axuntó un crecíu númberu d'obres d'esti pintor, lo qu'esplica la relativa bayura actual de pintures d'esti maestru n'España.
Con motivu del 500 aniversariu de la so muerte, que se va conmemorar en 2016, prepárase, ente otros múltiples actos, una gran esposición, coordinada dende'l Bosch Research and Conservation ProjectArchiváu 2014-09-14 en Wayback Machine, nel marcu de la Jheronimus Bosch 500 Foundation (JB500), creada en 2009 y con sede en Bolduque.
San Juan en Patmos (anverso) y Hestories de la Pasión (anverso y aviesu), hacia 1498, ales del retablu de la cofradería de La nuesa Señora (Berlín, Staatliche Museen zu Berlin, Preussischer Kulturbesitz, Gemäldegalerie)
Cuatro postigos cola Visión del Más allá: El Paraísu terrenal; l'Ascensión al Empíreo; la Cayida de los Condergaos y El Infiernu, hacia 1490 (Venecia, Palaciu Ducal)
Trípticu de los ermitaños o El retablu de los eremitas, hacia 1493 (Venecia, Palaciu Ducal)
Tables del Diluviu (Rotterdam, Muséu Boymans van Beuningen)
Trípticu de los Improperios (Valencia, Muséu de Belles Artes San Pío V). Realizáu ente 1510-1520 pol taller d'El Bosco, collaborando l'artista nél.
La coronación d'escayos (Madrid, Monesteriu de San Lorenzo del Escorial. Obra d'un siguidor o asonsañador; l'analís dendrocronológico indica una fecha d'execución ente 1527 y 1533).
Referencies
↑Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 11 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
↑ 3,03,1Apaez como: Jheronimus Bosch. RKDartists: 11018. Afirmao en: RKDartists. Data de consulta: 6 febreru 2018. Llingua de la obra o nome: neerlandés.
↑Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 31 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
↑L'apellíu ye neerlandés y non alemán, polo que la pronunciación bɔʃ ye incorreuta).
↑Pijoán, J., "Jerónimo Bosch", en Summa Artis, Antoloxía, Volume V, L'Arte de la Renacencia nel Norte y el Centru d'Europa, Espasa, páx. 132; ISBN 84-670-1356-7
.jpg)
