La fiesta de les Falles de Valencia

Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
Falla de la plaza del Conceyu de Valencia del añu 2018
Llugar	España
Criterios	inmaterial: R1, R2, R3, R4 y R5
Referencia	00859
Inscripción	2016 (XL Sesión)
Área	Europa y América del Norte

Plantía:Ficha de fiesta Les Falles (Falles en valencianu) son unes fiestes que van del 15 al 19 de marzu con una tradición enraigonada na ciudá de Valencia y distintes poblaciones de la Comunidá Valenciana. Oficialmente empiecen l'últimu domingu de febreru col actu de la Crida (en valencianu; 'pregón', n'asturianu).

Anguaño, esta festividá convirtióse nun curiosu turísticu bien importante, yá que amás de tar catalogaes como fiesta d'Interés Turísticu Internacional, en payares de 2016 la Unesco inscribir na so Llista Representativa del Patrimoniu Cultural Inmaterial de la Humanidá.^[1] Estes fiestes tamién son llamaes fiestes josefinas o festes de Sant Josep (en valencianu), yá que se celebren n'honor de San Xosé, patrón de los carpinteros, que yera un gremiu bien estendíu na ciudá cuando empezaron a celebrase a finales del sieglu XIX, y que caltuvo hasta l'actualidá, dada la importancia de la industria del mueble na rexón.

En valencianu medieval,^[2] la pallabra falla (del llatín fac[o]la, diminutivu de fax, 'antorcha') sirvía pa nomar les antorches que s'asitiaben a lo cimero de les torres de vixilancia.

Nel Llibre dels Fets, cítase que les tropes del rei Jaime llevaben falles (antorches) p'allumase, tantu pal camín como a la entrada de les tiendes de campaña. Tamién s'utilizaben les antorches p'allumar una fiesta. Más palantre faise referencia a esti términu pa referise a les fogueres y lluminaries que s'encender en víspores de fiestes estraordinaries y patronales.

Na viéspora del día de San Xosé encendíense fogueres p'anunciar la so festividá, recibiendo esa práutica ritual el nome de «cremà».

La versión popular del orixe de les falles según el Marqués de Cruïlles, fueron empecipiaes pol gremiu de carpinteros que quemaben na viéspora del día del so patrón San José, nuna foguera purificadora, les forgaxes y trastos vieyos sobrantes, faciendo llimpieza de los talleres antes d'entrar la primavera. Amás, quemaben los sos '"parots"' (estructures de les que colgaben los candiles que-yos daben lluz) yá que col fin del iviernu y la llegada de la primavera, y al faese los díes más llargos, yá nun yeren necesarios. Según esta teoría, el maxín popular dio-y forma humana a estos parots. Esta lleenda romántica del orixe de la fiesta oldea cola documentación caltenida nel Gremiu de Carpinteros, que nun cita la construcción de falles na so viéspora, sinón la festividá relixosa del propiu día 19 de marzu.

Esisten otros autores qu'intenten atopar un orixe más antiguu a la fiesta, defendiendo que'l cultu al fueu ye un ritual de tradición pagana, como asocede con otres festividaes como San Antón, les fogueres de San Juan, San Miguel o la Navidá en diversos puntos de la xeografía española, onde tamién se quemar fogueres na viéspora. Según esta teoría, les Falles son una evolución d'esti arcaicu ritual qu'anuncia la entrada de la primavera.

Les falles son unes fiestes naturales de la ciudá de Valencia, anque col pasu de los años empezaron a celebrase a una gran cantidá de conceyos de la Comunidá Valenciana, ya inclusive de fora d'ella. D'esta miente, na provincia de Valencia ye onde se concentren el mayor númberu de monumentos y comisiones falleras fuera de les llendes de la ciudá, ente les cualos atópense les falles de les llocalidaes de Xàtiva en 1865, Gandia y Sueca en 1876, Alzira en 1889, Torrent en 1900, Alaquàs, Albal, Albalat de la Ribera, Albalat dels Sorells, Alberic, Alboraig, Alboraia, Albuixec, Alcàsser, L'Alcúdia de Crespins, Aldaia, Alfafar, Alfara del Patriarca, Algemesí, Alginet, Almàssera, Almussafes, Benaguasil, Benetússer, Benicarló, Benicull de Xúquer, Benifaió, Beniparrell, Bétera, Bonrepòs i Mirambell, Bunyol, Burjassot]], Carcaixent, Carlet, Casinos, Catarroja, Chiva, Cheste, Cuart de poblet, Cullera, Dénia, El Puig, Foios, Godella, Godelleta, Xeraco, L'Eliana, Llíria, Loriguilla, Llocnou de la Corona, Llombai, Manises, Massamagrell, Massalfassar, Massanassa, Meliana, Mislata, Montcada]], Montserrat, Montroi, Museros, Nàquera, Oliva, Paiporta, Paterna, Picanya, Picassent, La Pobla de Vallbona, Emperador (Valencia), Polinyà de Xúquer, Puçol, Riba-roja de Túria, Rocafort, Sagunto, Sedaví, Silla, Sollana, Sueca, Tavernes de la Valldigna, Tavernes Blanques, Torís, Utiel, Vinalesa, Castelló, Vilamarxant, Xirivella, Llaurí, Yátova, etc.

Nes provincies de Castellón y l'Alicante celébrense les fiestes falleras en diverses poblaciones, ente les que cabo destacar les comisiones de Benicarló, Almenara, Burriana o La Vall d'Uixó en Castellón y Dénia, Calp, Elda, Pego y Benidorm n'Alicante. Fora de la Comunidá Valenciana, llántase cada añu dende 1962 una falla na población madrilana de Getafe,^[3] según dende l'añu 1974 en Villahermosa (Ciudá Real) y dende 1982 na llocalidá jienense de Mancha Real, nesta porque ye una llocalidá con una gran industria del mueble. De la mesma, en Calviá (Mallorca), llántase la falla "El Toru" dende l'añu 1994. Tamién en Eivissa, en San Antoni de Portmany, l'Asociación Cultural Valenciana Sant Antoni de Portmany celebra les sos fiestes Josefinas. A esto hai qu'añader, qu'en 1989 llantar de manera ocasional una falla na ciudá de París. Fora d'Europa, dende 1954 la Unión Rexonal Valenciana de Mar del Plata celebra la so Selmana Fallera,^[4] que constitúi una suerte de zarru non oficial de la temporada turística de branu.

Tamién na década de 1930 popularizáronse les falles en Tarragona,^[5] llegando a llantar seis falles y atayando la Guerra Civil Española la tradición.^[6]

La Xunta Central Fallera ye l'organismu que regula y coordina la fiesta de les falles tantu na ciudá de Valencia coles comisiones de cada falla, según coles Xuntes de Distritu. Tamién coordina les distintes Xuntes Locales Falleras nes diverses poblaciones onde se celebra esta fiesta, como Alaquàs, Alfafar, Aldaia, Algemesí, Alzira, Benidorm, Benetússer, Burriana, Catarroja, Cullera, Gandia, Sedaví, Massanassa, Paterna, Mislata, Tavernes Blanques...

Tien la sede nel edificiu axuntu al Muséu Fallero, en frente de la Ciudá de les Artes y les Ciencies, xunto a la ilesia de Monteolivete. La Xunta Central Fallera encárgase, por casu, de faer la eleición de la Fallera Mayor de Valencia, d'escoyer les meyores falles de toles categoríes, lo mesmo que d'entamar los actos centrales de la fiesta, como la Ufrienda de Flores a la Virxe María de los Desamparaos, y otros munchos. Fai falta destacar la so importancia cívica y organizativa na Comunitat Valenciana.

L'artista fallero nun s'encarga namái de construyir y modelar les falles, yá que tamién s'encarga de realizar otros trabayos, como la construcción de xarrés y decoraciones pa locales, comercios y feries. Los artistes falleros pertenecen a un gremiu.

Cuasi en cada cai de la ciudá hai un "casal fallero", llugar de xunta de caúna de les comisiones falleras, que mientres tol exerciciu busquen fontes d'ingresu pa poder pagar la fiesta y el so propiu monumentu. Amás, de normal cada comisión consta tamién d'una comisión infantil, formada namái por neños, que tamién planta la so propia falla. Les falles infantiles miden, a lo más, 3 metros de diámetru y tán compuestes por figures d'estética más próxima al mundu de los neños y xeneralmente nun amuesen temes crítiques.

Anque l'oxetivu de les comisiones ye construyir la falla pa la fiesta de San Xosé, mientres el restu del añu en cada casal realícense actos festivos, culturales y sociales de too tipu, que faen de les comisiones falleras unu de les principales exes de la vida asociativa y del treme social de Valencia y los demás conceyos onde se celebra esta fiesta.

Davezu tienen calter satíricu sobre tarrezas d'actualidá. Les falles suelen constar d'una figura o composición central de dellos metros d'altor, les más grandes superen los 30 metros (esautamente la falla Na Xordana 2001, con 33 metros, foi la más alta y avolumada de la historia) arrodiaes de numberoses figures de cartón,plastilina, piedra, poliuretano (material que nos últimos años ta siendo sustituyíu por otros más modernos como'l poliestireno espandíu, más llixeru y moldiable), sosteníes por una armazón de madera. Inclúin lletreros escritos en valencianu esplicando'l significáu de cada escenografía, siempres con sentíu críticu y satíricu.

Los artistes y artesanos (denominaos artesans fallers), carpinteros, pintores y escultores dedicar mientres meses a construyir monumentos que les distintes comisiones (en Valencia hai 387) contraten, lo cual impulsa la creación d'empléu na ciudá. Les falles instalar na cai con grúes el 15 de marzu(Si ye una falla mayor unos díes antes, y si ye de la seición especial dende'l 3 de marzu). pela nueche, el día de la plantà llántase'l monumentu infantil nos pueblos. En Valencia Capital llántense'l 14. L'actu nel que se quemar la falla denominar la cremà (la quema).

Como complementu a los lletreros, delles comisiones realicen el "llibret de la sátira", nel que s'esplica por aciu versos satíricos el conteníu de la falla. Esti xéneru empecipiar nel sieglu XIX col autor suecano Bernat i Baldoví, y esperimentó la so máxima puxanza nos años 50 y 60 del sieglu XX, gracies a autores como Emili Panach o José Bea Izquierdo. Y esta tradición aportó a tan importante qu'inclusive tien la so propia categoría na seición de premios. Cada añu, otorgar distintos gallardones a los llibres según categoríes y criterios, no que fai referencia al diseñu, información que contién, orixinalidá, etc. Polo que'l "llibret" ye un elementu más del mundu fallero, nel que munches persones, al igual que nel monumentu, ponen el so enfotu pa crear el meyor productu y, si ye posible, recoyer unu de los premios con tola comisión.

• Falles municipales
• 
  2007
• 
  2008
• 
  2009
• 
  2010
• 
  2011
• 
  2012
• 
  2013
• 
  2014
• 
  2015
• 
  2016
• 
  2017
• 
  2018

Unos de los principales elementos de les fiestes falleras son los espectáculos pirotécnicos, yá que desque la pólvora y pirotecnia llegaren colos musulmanes, estes siempres tuvieron amestaes a les festividaes del pueblu valencianu.

El traxe tradicional de muyer valenciana, el mal denomináu traxi de fallera, pos en realidá yá se vistía antes d'apaecer les falles como fiesta, tien una llarga tradición na historia. Apaeció nel sieglu XVI y empezó siendo un traxe de trabayu de los llabradores valencianes, pero col pasu del tiempu foise tresformando, y derivó a una indumentaria más elegante que s'usaba n'ocasiones especiales. A última hora, el traxe de fallera actual ye'l traxe de fiesta qu'usaben les valencianes sieglos tras. Ente les sos variantes atopamos el traxe del sieglu XVIII, más afrancesáu; los de coteta, más cercanos a los de huertana; y el surdíu nel sieglu XIX, denomináu de farolet poles sos mangues con forma de farol. Nel pelo, la muyer puede llevar un moñu o trés. Na parte trasera de la cabeza llévase unu más grande, ente que na vidaya lleven dos más pequeños, los "rodetes". Los moños coyer con aguyes pasaderas y afátense coles peinetes, la pinta pal moñu traseru y los rascamonyos pa los rodetes.^[7]

Ente que la vistimienta tradicional masculina ye'l traxi de saragüell, que apaez so la denominación sarawil en testos musulmanes andalusíes del sieglu X. Esti vistíu asítiase direutamente sobre'l cuerpu y sobre él puédese asitiar o non otres prendes. El texíu d'esta vistimienta ye'l llenzu pa los díes de trabayu, y nos festivos cubrir con un segundu calzón de llana o seda, conocíu como negruca. Otra de les vistimientes masculines tradicionales ye'l traxi de torrentí, que caracterízase por tener un pantalón más cinxíu a la pierna y un chopetí, una especie de chalecu y/o chaquetu. Na cabeza, l'home suel llevar un mocador (pañuelu), una cofia o un casquete, estos postreros fechos de ganchiyu, que compleméntense con distintos gorros y sombreros, como la rodina, el cossiol o la montera.^[8]

Vistimienta aceptada pola JCF

• El fallero tien de vistir:
  • Traxe de torrentí.
  • Traxe de saragüell.
  • El traxe compuestu per pantalón llargu rayáu, camisa de seda o filo, chalecu y faxa, con zapatos y calcetos negros o alpargates de llabrador con calcetos bordaos.
  • Ta espresamente prohibíu l'usu de corbates, flores y llazos de cualquier xéneru.

• La fallera tien de vistir:
  • El traxe de gala de llabradora valenciana, con tres moños, teniendo de reparar el mayor decoro na so vistimienta.
  • Traxe del sieglu XVIII, con unu o tres moños.
  • Traxe de huertana con un moñu.
  • Nun se dexa l'usu de cualquier pieza de vistir o d'ornamentaciones que nun sían les tradicionales y mesmes del traxe. Namái déxase l'usu d'alpargates de llabradora si tán forraes externamente cola mesma tela del traxe de fallera correspondiente.

Tantu pal fallero como pa la fallera, el blusón nunca se va considerar indumentaria tradicional valenciana y solo podrá utilizase nos actos puramente quitaos de cada falla, cuando asina lo decida la mesma Comisión.

Anguaño 2014, la indumentarista Amparo Fabra foi nomada pa la VIII edición de los Premios Nacionales de l'Artesanía que concede'l Ministeriu d'Industria, Enerxía y Turismu al traviés de Fundesarte (Fundación Española pa la Innovación de l'Artesanía).^[9]

La música ta intrínsecamente venceyada a les falles, yá que ye un elementu tan importante pa la fiesta como la mesma pólvora. A lo llargo del día y de la nueche puede escuchase les notes musicales, que van animando cada momentu fallero (despertás, pasacalles, recoyíes de premios, ufriendes, xuntes nos casales…). Les comisiones falleras contraten pa la fiesta a más de 300 bandes de música p'acompañales a cualesquier de los actos falleros. Tradicionalmente, la música qu'acompaña a la fiesta son los pasudobles tradicional y popular, como “Paquito el chicolateru”, “Amparito Roca”, “Valencia” y “El fallero”, anque tamién s'introducieron cantares más modernos y actuales. Nestes fiestes non yá escúchense bandes sinón que tamién hai grupos de música tradicional valenciana, formaos por dulzaines y tamboriles. Peles nueches tamién ye importante la música, yá que se celebren les típiques verbenes coles orquestes y "discomóviles", que chisquen tolos barrios de la ciudá, y tán abiertes a tou aquel que quiera esfrutales hasta l'amanecer.

A pesar de múltiples y variaos actos que se realicen por tola ciudá, esisten dalgunos que son fixos, fundamentalmente aquellos qu'entama la Xunta Central Fallera, anque tamién son importantes munchos que realicen les mesmes comisiones falleras:

• La Crida

La Crida, el pregón n'asturianu, celébrase l'últimu domingu del mes de febreru y ye l'actu nel que la Fallera mayor de la ciudá, axunta nes puertes de la mesma, les Torres de Serranos, a toles comisiones falleras y realiza una llamada, a la iniciación de los festexos, a tolos valencianos y a tolos visitantes. Nesti actu l'alcalde o alcaldesa de Valencia apúrre-y les llaves de la ciudá a la fallera mayor y dan per empezaes les falles.

• L'exposició del Ninot (La esposición del Ninot)

Trátase d'un actu fallero con munchos años d'enraigono. En 1973, l'alcalde de Valencia, Vicente López Rosat, acompañáu de la fallera mayor, Encarnación Folgado, allegó a la Esposición del Ninot, qu'entós se realizaba na Rula.

Son cerca de 800 ninots (moñecu, en castellán) los que se presenten nesti muséu fallero, abiertu al públicu mientres delles xornaes na Ciudá de les Artes y les Ciencies. Nésti preséntense los ninots cola ilusión de poder ser indultaos y llibrase de la quema, namái'l meyor va salvase. La resultancia del veredictu depende d'una votación popular.

N'esponiendo'l ninot más preciáu de cada comisión fallera, los mesmos falleros alleguen al muséu fallero a recoyelo (los infantiles la tarde del 14 de marzu y los mayores la tarde del 15 de marzu), en sufriendo un testimoniu del xuráu. La ida al mesmu suel ser en grupu, con música y fiesta na cai. Animando la ciudá con múltiple ímpetu y allabando a la fallera mayor ya infantil de cada falla.

La vuelta a la falla realizar col ninot arrecostines o con dalgún vehículu manufacturado polos mesmos. Los casales más adineraos suelen presentar un ninot más avolumáu y suélense axenciar facilidaes pa traelo de vuelta.

• Cabalgata del Ninot

La Cabalgata del Ninot o Cavalcada del Ninot (en valencianu) realízase una fin de selmana próxima al entamu de la selmana fallera en sí. Nella, distintes comisiones de falla esponen, na so cabalgata, una tema social, políticu o deportivu de normal de calter llocal o rexonal. Les comparses, figures y xarrés de cada comisión satiricen o critiquen la so tema, como si d'una falla itinerante tratárase y con ninots "humanizaos".

En desfilando pel centru de la ciudá, un xuráu nomáu con esi envís premia a la meyor comisión fallera con distintos premios como a la meyor figura, a la meyor composición final o la meyor comparsa.

Los neños tamién teníen la so propia Cabalgata del Ninot Infantil, que siguía les mesmes normes de realización que la de los mayores, pero dende l'añu 2012 unificáronse los dos cabalgates nuna única.

• Cabalgata del Reinu

La Cabalgata del Reinu o o Cavalcada del Regne (en valencianu), anguaño denomada como Cabalgata Folclórica Internacional, introducir en 1967 nel calendariu fallero. Consiste nun llargu desfile en percorríu y duración que va compendiar tol folclor de los trés provincies valencianes, Alicante, Castellón y Valencia. Un actu más p'averar entá más a la cai una de les fiestes que más se viven de cerca.

Hasta l'añu 2012, introducióse esti desfile dientro del calendariu festivu de la selmana fallera. Solía ser el sábadu anterior al 15 de marzu cuando se celebraba ya incluyíense otres rexones países. Esta cabalgata dexó de celebrase nel añu 2012.

• La mascletà^[10]

Esti actu realiza tolos díes a les 14:00 hores, dende'l 1 de marzu hasta'l día 19. El nome de Mascletá provién del d'un tipu de petardu, el masclet. Ye unu de los actos más valoraos polos valencianos, anque tamién ye un actu que menos entienden los visitantes, yá que pa entendeles ye necesariu tar próximos al llugar onde esploten los productos pirotécnicos, yá que nun ye cuestión de ver, sinón de sentir y oyer, yá que producen sensaciones similares a l'audición d'un conciertu, consiguiendo que l'estrueldu envolubre, y tou en cuestión d'escasos minutos (6-7) y llegando a superar los 120 decibelios.

Básicamente compónense de material terrestre y d'un principiu y final aereu. Sicasí estes composiciones varien según el pirotécnicu. Los petardos van xuníos por meches que tán envolubraes en papel por que éstes vaigan más rápides. Según la variación de les meches, les cruces de delles files, según la distancia de los petardos, consiguen dar mayor o menor velocidá de disparu, que suel ser de máxima velocidá a la fin de la mesma llogrando'l terremotu final. Tamién se consiguen distintos efeutos de sonoridá y sensación faciendo qu'esploten nel suelu o ataos a les cuerdes que suxeten les meches.

Anguaño les mascletàs que se disparen na Plaza del Conceyu de Valencia, que tien un presupuestu averáu ente 6000 y 9000 euros, sicasí dellos pirotécnicos ponen de lo so parte pa prestu del públicu. El pirotécnicu que más públicu atrai ye V. Caballer.

Dende'l 1 al 19 de marzu, dispárase diariamente a les 14:00. Una mascletà na Plaza del Conceyu de Valencia, presidida poles Falleras Mayores y autoridaes municipales amás de numberosos invitaos que s'apiguren nel conocíu balcón del Conceyu.

• La Plantà^[11]

Los díes 14 y 15 de marzu pela nueche son los díes de la plantà, l'actu d'alzar los monumentos falleros, más conocíos pol nome xenéricu de falles. El día 15 pela mañana, realízase la de los monumentos de la categoría infantil y ente'l 15 y la madrugada del 16 los monumentos grandes, siempres teniendo de tar llantada a les 08:00 de la mañana del día 16, momentu en que se va presentar el xuráu pa calificales.

Tradicionalmente esti actu realizar nun solu día; esti fechu aumentaba la competitividá de les comisiones según amontaba la emoción, una y bones el monumentu, de nun tar totalmente acabáu, yera descalificáu. Anguaño, en munches llocalidaes la fecha de la plantà varia, siendo dende'l día 14 al 16, inclusive n'otres feches, yá que les sos selmanes falleras nun coinciden coles oficiales de Valencia.

La manera d'alzar la parte principal del monumentu, realizar por mediu d'una colla de persones pertenecientes a la falla. La cual alzábase d'una vegada, denominándose plantà al tombe. Anguaño delles comisiones queriendo desmarcase un pocu de la competitividá tán intentando retornar a los sos oríxenes realizando la plantà na so antigua modalidá.

Dende los años 90 y por cuenta del valumbu de los monumentos de la seición especial, la plantà d'estos puede empezar el 10 de marzu.

• La despertà

Acaldía cola despertà, los falleros espierten al restu de vecinos tirando al suelu unos petardos conocíos como "tro de bac", que esploten al cutir el suelu, o masclets (petardos de mecha de gran impautu). Les despertàs son criticaes polos vecinos yá qu'en Valencia solo ye festivu'l 19 de marzu y estos petardos causen molesties a los vecinos non falleros.

• La recoyida de premios

Nesti día toles comisiones falleras alleguen al llugar onde fueron citaes pa recibir el premiu que-yos foi dau. Estos cuelguen el premiu dau na cortil de la so falla por que'l restu de xente, que nun son falleros puedan velos.

• L'Ofrena (La Ufrienda)^[12]

La ufrienda a la Virxe de los Desamparaos, o, conocida cariñosamente como "La Geperudeta" (La Gorrumbina, en castellán), patrona de la ciudá de Valencia y de la Comunidá Valenciana. La ufrienda realizar a lo llargo de la tarde y empiezu de la nueche de los díes 17 y 18 de marzu. Nun principiu realizábase namái mientres el día 18, pero debíu al gran númberu de comisiones falleras ampliar a dos díes, adelantrándose ésta al día anterior. Nella, cada fallera ufierta un ramu de flores col que s'igua un espectacular tapiz de flores a manera de mantu que cubre'l cuerpu de la Virxe, que la so estructura de madera dexa dir enxareyando los ramos pa formar impresionantes diseños. Esto, sumáu a los 14 metros d'altor de la Virxe, doten a la ufrienda d'una gran vistosidá. El mantu desmóntase 3-4 díes dempués del 19 de marzu.

La fallera mayor de Valencia dempués de presidir la ufrienda de flores va clausurar l'actu siendo la postrera en desfilar ante la Virxe.

Pa reparar la "Ufrienda" tal como agora conocer, tenemos de remontanos a mediaos de sieglu, coméntase que foi una Fallera Mayor de la Falla Periodista Azzati, la que decidió llevar un ramu a la Virxe, l'añu siguiente la comisión decidió volver faelo y n'años posteriores unes poques comisiones falleras, por voluntá propia, entraron a la Basílica pa ufiertar flores a la imaxe de la Patrona^{[ensin referencies]}. Añu tres d'añu, al actu añadiéronse más comisiones y más falleros y falleras que desfilaben ante la Virxe, llegando a día de güei a una cifra cimera de 100.000 persones, partíos en dos díes, de más de 20 hores d'ufrienda en total. Nun ye d'estrañar qu'esti actu seya unu de los más esperaos y, la so resultancia (el gran mantu de la Virxe iguáu en flor) unu de los más visitaos mientres y dempués de les fiestes.

• Castells de focs artificials (Castiellos de fueos artificiales)^[13]

Mientres les fiestes falleras, del 15 al 19 de marzu, el Conceyu programa un Castiellu de Fueos artificiales cada nueche, que se dispara, dependiendo del día, ente les 00:00 y la 1:30 na zona de l'Alamea xunto al antiguu calce del ríu Turia.

El más importante y espectacular de los castiellos ye'l conocíu como "La Nit del Foc" (Nueche del Fueu) que se dispara la nueche del 18 al 19 de marzu, y mientres más de 20 minutos, miles de kilogramos de pólvora (2450 Kg, añu 2015) allumen el cielu de Valencia, llegando a rexuntase más d'un millón de persones pa guardalo.

• La Cabalgata del Fueu^[14]

La Cabalgata del Fueu (Cavalcada del Foc oficialmente y en valencianu) ye una cabalgata qu'anuncia la llegada del fueu que va quemar les falles. D'antiguo yera l'actu en que, en retirando los ninots de la falla, llevar en cabalgata hasta'l Museu Faller (Muséu Fallero). De recién instauración (2005), ye una propuesta de la delegación de Promoción Esterior de Xunta Central Fallera y de la Asociación d'Estudios Falleros (Associació d'Estudis Fallers) (ADEF) pa recuperar la tradición festiva valenciana, que data de los años trenta del sieglu XX, y que rescata'l costume de que les comparses de diaños y xarrés del dios Plutón enciendan les Falles. Por ello realiza'l día 19 de marzu pela tarde, a partir de les 19.00, a lo llargo de la Cai Colón y hasta la Porta de la Mar, como preludiu a la Cremà de les falles. Nella participen colles de dimonis de tola Comunidá Valenciana, constituyendo un auténticu y espectacular Correfuegos nel mesmu centru históricu de Valencia.

• La Nit de la Cremà (La Nueche de la Cremà)^[15]

La cremà ye l'actu de clausura de les fiestes. Consiste na quema de los monumentos falleros plantaos nes cais de Valencia'l día 19 de marzu. L'actu vien precedíu por un castiellu de fueos artificiales, encendíu pola Fallera Mayor y el Presidente de la Comisión. De primeres, en redol a les 22.00, dar# en la quema del monumentu infantil sacante la falla ganadora del primer premiu de la seición especial, que se quemar a les 22.30. A les 23.00 quémase'l monumentu infantil municipal. Darréu a les 00.00 de la nueche quemen los monumentos grandes y a les 00.30 dar# en la quema del primer premiu de la Seición Especial d'esta categoría. A lo último, a la una de la madrugada quema'l monumentu fallero de la plaza del Conceyu que ta fora de concursu, yá que ye la oficial del Conceyu.

Les falles clasificar por seición, siendo la seición Especial, la más importante de toes, yá que arrexunta a les comisiones falleras que llanten les Falles de mayor presupuestu de la ciudá, y que compiten pol premiu a la meyor falla, motivu pol que se suel considerar como la primer división nel mundu de les falles. Nel añu 2011 había un total de 13 falles nesta Seición Especial, ente que'l númberu de monumentos plantaos na Ciudá ye de cuasi 400. Esta seición crear por primer vegada en 1942 y naquel añu namái tres comisiones tomaron parte na categoría, les de Barques, Reina-Paz y Plaza del Mercáu y anguaño d'esos trés tan solo fallar Plaza del Mercáu pertenez a esta seición. Anguaño, la falla que llogró'l mayor númberu de vegaes el Primer Premiu, ye la comisión de la Plaza del Pilar (16). El restu de les comisiones de Valencia compiten en categoríes inferiores a esta, que van dende la Seición Primera A, Primer B hasta la séptima C, la más baxa de toles seiciones.

Tou esto tocantes a los monumentos grandes, yá que de la mesma, los monumentos infantiles lluchen pol premiu a la meyor falla infantil. Estos monumentos tamién tán clasificaos en distintes categoríes o seiciones, destacando tamién nesti casu la seición Especial.

Caúna de les seiciones nes que queden estremaes tolos monumentos que se llanten na ciudá de Valencia opten a llograr el primer premiu de la seición na que compiten. Pero al marxe d'esti premiu a la totalidá de la Falla tamién s'otorguen otros premios como'l premiu d'inxeniu y gracia que nun tien porque coincidir col de meyor monumentu de la seición.

Les Falles (infantil y mayor) que planta'l Conceyu de Valencia na Plaza del Conceyu son les úniques que nun compiten por nengún gallardón, yá que participen fora de concursu de la fiesta fallera y, por motivos decisivos na comisión, la falla d'Arrancapins, tampoco.

• Primeros premios de seición especial
• 
  2006: Nou Campanar
• 
  2007: Nou Campanar
• 
  2008: Nou Campanar
• 
  2009: Nou Campanar
• 
  2010: Conventu de Xerusalén
• 
  2011: Conventu de Xerusalén
• 
  2012: Nou Campanar
• 2013: Conventu de Xerusalén
  2013: Conventu de Xerusalén
• 
  2014: Plaza del Pilar.
• 
  2015: Plaza del Pilar
• 
  2016: Cuba-Literato Azorín.
• 
  2017: L'Antiga de Campanar.
• 
  2018: Convent Jerusalem-Matemàtic Marzal

=== Premios de llume Too tien un empiezu. Primero ye una idea, que se convierte n'ilusión, más tarde nun plan y finalmente faise realidá.

Un día cualesquier de principiu de los años 70, cuatro persones quedaron a comer nel casín Monte Picayo. Los sos nomes:

• -D.Eugenio Gares Cardona (Oficial d'alministración de xusticia)
• -D.Vicente Muñoz Quiles (Llocutor radiofónicu)
• -D.José Carrilero Brunet (Departamentu mercadería de G.T.Y Sylvania)
• -D.Francisco Castro Sancha (Delegáu zona llevante de G.T.Y Sylvania)

Lo qu'empezó siendo un alcuentru informal, terminó siendo l'empiezu de los anguaño conocíos como “premios a les falles meyor allumaes”. Eugenio Gares, amás del cargu qu'ostentaba nel ministeriu de xusticia, yera tamién el presidente de fallar Cuba-Puerto Ricu. Daquién que, al igual que Vicente Muñoz, taba namoráu de la fiesta de les falles y de Valencia. Dambos yeren la idea y la ilusión. Nel intre de la comida, Eugenio plantegó una simple cuestión a Francisco Castro: -Paco, ¿tu sabes qué ye Valencia? –El mentáu negó cola cabeza- pos non te esmolezas, que yo te lo digo. Valencia ye la tierra de les flores, de LA LLUZ, y del amor. Anguaño esisten los premios a les cais meyor engalanaes”, pero les falles tendríen de reflexar l'espíritu de Valencia, y tar llenes de lluz. Bien allumaes… ¿nun acabes de dicime que yes el delegáu d'una multinacional de llume?
Y asina, mientres la sobremesa, Francisco Castro convertir nel plan. A los pocos meses, tres enforma estudiu y planificación, unvió un dossier, vía fax, sobre la fiesta de les falles, a la central de la so empresa , sita en Connecticut (USA), esponiendo la idea de crear unos premios pa eponderar la fiesta, y compensar económicamente a aquelles falles que meyor allumaren les sos cais y places. La respuesta nun se fixo esperar…encantó-yos la idea.
1975 foi'l primer añu en que se convocaron los premios, llamaos entós daquella: “Troféu G.T.Y Sylvania, meyores cais allumaes con motivu fiestes falleras” La convocatoria publicar nos periódicos, cola ufierta de premios en metálicu. Catorce comisiones optaron a esti troféu nel primer certame. Namái trés ganaron:

1. 1ᵘ premiu: Comisión Calle Cuba-Puerto Ricu #

2ᵘ premiu: Comisión Plaza Na Xordana # 3ᵘ premiu: Comisión Calle Cádiz-Dénia

El primer xuráu, tuvo formáu polos siguientes integrantes:

• - Presidente del xuráu: D.Manuel Vidal (Direutor de “La Voz de Levante”
• -1ᵘvocal: D.Vicente Muñoz Quiles (Periodista y llocutor)
• -2ᵘvocal: D.José Martí Mardi (Xerente de Gabarró,S.A)
• -3ᵘvocal: D.Fernando Miquel Boronat (Vda. de D.Miquel)
• -4ᵘvocal: D.Enrique Roca Xenia (Vda. de Roca Ruiz,S.A)
• -5ᵘvocal: D.Francisco Castro Sancha (Xerente de G.T.Y Sylvania)

La entrega de premios tuvo llugar el 15 de marzu de 1975 nel hotel Alhambra de Valencia, a les 13 hores. Allegaron al eventu, como convidaos d'honor:

• D.Miguel Ramón Izquierdo (Alcalde de Valencia)
• D.Ramón Pascual Lainosa (Presidente de JCF)
• D.Jesús Maroto González (Vicepresidente de JCF)
• Srta. Macarena Cañamas Gadea (Fallera Mayor de Valencia 1975), xunto a la so corte d'honor.

• 
  D. Miquel Ramon Izquierdo y D.Francisco Castro Sancha
• 
  Xuráu: Nueche d'enforma deliberar
• 
  D.Francisco Castro Sancha xunto a la fallera mayor infantil de Valencia,Pepa Calvete Ferrer (1985)
• 
  D. Eugenio Gares Cardona, xunto a miembros de la multinacional G.T.Y Sylvania

Delles falles participen nel Concursu de Llume entamáu anguaño pola Xunta Central Fallera. La práutica d'allumar les cais mientres falles ye relativamente recién y nun se considera tradicional. Anque l'añu 2010, la comisión de falla Cuba-Puertu Ricu cumplió 50 años d'engalanar la so cai de miles de bombilles. Les cais de Valencia fueron siempres allumaes p'allegrar entá más si cabo la ciudá nestos díes, pero la competitividá de les comisiones xeneró esti concursu.

Nos últimos años tomó importancia'l premiu al meyor llume, nos que les cais de la demarcación fallera de cada casal, allumar con lluces multicolores. Hai falles qu'atraen una gran arribación de públicu gracies al so llume, hai que destacar la falla de Sueca-Lliteratu Azorin, que ye la ganadora del premiu de llume de los postreros 15 años, y que tolos años tien una gran arribación de públicu pa ver les sos impresionantes lluces.

• Premiu a la meyor decoración de cai.
• Premiu al meyor llibret de falla.
• Premiu al meyor Ninot Adaptat.^[16]

Les Falles recibieron ciertes crítiques de dellos sectores de la población, tantu na mesma Comunidá Valenciana, como fora d'ella. Ensin dala dulda, les tradiciones falleras más revesoses son les rellacionaes colos artefautos pirotécnicos: la "despertà" recibe crítiques, yá que los sos opositores sostienen que los vecinos que nun son partes de la fiesta nun tienen de ser importunados;^[17][18] la "mascletà" crea un nivel de ruiu que llega a algamar los 120 decibelios, y los críticos sostienen que nun se pueden tolerar asemeyaos niveles de ruiu nel centru d'una ciudá tan allegada como ye Valencia, yá que alteria l'ambiente de la redolada d'una forma estraordinaria;^[19][20][21] al pie d'estos actos falleros tamién recibe crítiques la venta y l'usu d'artefautos pirotécnicos, los conocíos como "petardos", que xeneren malestar ente viandantes y vecinos amás de ser una actividá de riesgu, yá que cada añu producen quemadures y mancadures ente los usuarios d'estos productos.^{[22][23][24][25][26]}

Los vecinos tamién se quexen de qu'a partir del 1 de marzu, y hasta'l 20 del mesmu mes, más de 400 cais y víes principales son cerraes al tránsitu, tantu les próximes a carpes y falles, como'l conxuntu de víes de Ciutat Vella, provocando un "caos circulatoriu" mientres toles fiestes.^[27][28] Tamién ye bien criticáu'l gastu públicu realizáu nes Falles, yá que pa los críticos el gastu públicu, tanto direutu como indireutu, supera en gran midida cualquier ingresu que'l turismu pueda xenerar.^{[29][30][31][32][33]} Amás d'esto, tamién recibe crítiques la contaminación que provoquen les fiestes, tanto acústica como atmosférica, según tamién l'acumuladura de residuos nes cais de la ciudá.^{[34][35][36][37][38]}

• Comisión fallera
• Xunta Central Fallera
• Monumentu fallero
• Artista fallero
• Actualidá Fallera

• Xunta Central Fallera de Valencia
• Noticies de les Falles
• Información sobre les Falles de Valencia (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Revista monográfica sobre'l mundu de les Falles de Valencia