নগাঁও জিলা
জিলা
নগাঁও চহৰৰ কিছু অংশ
অসমত নগাঁও জিলাৰ অৱস্থান
দেশ	ভাৰত
ৰাজ্য	অসম
সদৰ	নগাঁও
কালি
• মুঠ	3,831 km2 (1,479 sq mi)
জনসংখ্যা  (২০০৯)
• মুঠ	23,14,629

নগাঁও জিলা (ইংৰাজী: Nagaon) হৈছে ভাৰতৰ উত্তৰ-পূবত অৱস্থিত অসম ৰাজ্যৰ এখন জিলা৷ নগাঁৱৰ উত্তৰে ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদী, শোণিতপুৰ জিলা, দক্ষিণে হোজাই, ডিমা হাছাও জিলা, পূবে গোলাঘাট আৰু কাৰ্বি আংলং জিলা আৰু পশ্চিমে মৰিগাঁও জিলা আৰু পশ্চিম কাৰ্বি আংলং জিলা। ^[1]

নগাঁও জিলা সাৰুৱা সমভূমি আৰু অৰণ্যানিৰে সমৃদ্ধ৷ জিলাখনৰ জলবায়ু সেমেকা আৰু আদ্ৰ৷ জিলাখনত ঠায়ে-ঠায়ে আৰু সীমামূৰীয়া অঞ্চলসমূহত বিল আৰু জলাহভূমি দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ জিলাখন ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ দক্ষিণ পাৰত অৱস্থিত৷ নানা তৰহৰ পশু-পক্ষী, বহুধাবিভক্ত জাতি-জনগোষ্ঠী আৰু সম্প্ৰদায়ৰ সমাৱেশে নগাঁও জিলাক বিবিধতা প্ৰদান কৰিছে৷ বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ প্ৰতিষ্ঠাতা, বৰগীত, অঙ্কীয়া নাট আদিৰ স্ৰষ্টা মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱে পঞ্চদশ শতিকাত নগাঁৱৰে বৰদোৱাৰ অন্তৰ্গত আলিপুখুৰী নামৰ ঠাইত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল৷ এশিঙীয়া গঁড়ৰ বাবে বিখ্যাত, ইউনেস্কৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰত স্থানপ্ৰাপ্ত ভাৰতৰ অন্যতম ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান কাজিৰঙাৰ কিছু অংশ নগাঁৱতে অন্তৰ্ভুক্ত হৈছে৷ ^[1]ইয়াৰোপৰি লাওখোৱা অভয়াৰণ্য, চাপানালা জলপ্ৰপাত নগাঁও জিলাৰ অন্তৰ্ভুক্ত৷ ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি নগাঁৱৰ মুঠ জনসংখ্যা ১৮,৯২, ৫৫০৷ ^[2]

২০১৫ চনৰ ১৫ আগষ্টত অসম চৰকাৰে হোজাইক এখন নতুন জিলাৰ মৰ্যাদা দিয়ে৷ ^[3]পূৰ্বতে হোজাই নগাঁৱৰ মহকুমা আছিল৷ বৰ্তমান নগাঁৱৰ মহকুমা দুটা৷ নগাঁও আৰু কলিয়াবৰ৷

আহোম ৰাজ্যৰ প্ৰথমজন বৰবৰুৱা মোমাই তামুলী বৰবৰুৱাই এই অঞ্চলত নতুনকৈ কেইবাখনো গাওঁ পাতিছিল। নতুনকৈ পতা গাওঁকেইখনৰ বাবে এই ঠাডোখৰৰ নাম নগাঁও হৈছিল।^[4]

কালিকা পুৰাণৰ মতে, অসুৰবংশীয় মহাপৰাক্ৰমী ৰজা নৰকাসুৰ কামৰূপলৈ আহে আৰু স্থানীয় কিৰাত ৰজাক পৰাভূত কৰি প্ৰাগজ্যোতিষপুৰ ৰাজ্য গঠন কৰে৷ সেইয়া খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩০০০ চনমানৰ ঘটনা৷ ৰজা নৰকাসুৰৰ দিনতে নগাঁৱৰ কপিলী উপত্যকাত ত্ৰিপুৰা জাতিৰ ৰাজ্য আছিল৷ পাছত কছাৰীসকলৰ লগত যুঁজত হাৰি ত্ৰিপুৰা ৰজাই কপিলীৰ পৰা প্ৰস্থান কৰি বৰ্তমানৰ ডিমা হাছাও জিলাৰ মাইবঙত বসতি পাতেগৈ৷ তেতিয়াই কপিলী উপত্যকা কছাৰীসকলৰ অধীন হয়৷ ইয়াৰ পৰৱৰ্তী বহুবছৰৰ নগাঁৱৰ বুৰঞ্জীৰ তথ্য পাবলৈ নাই৷ ^[2]

খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩৫০ চনমানত পুষ্য বৰ্মা নামৰ বীৰ এজনে নৰকাসুৰৰ বংশৰ বুলি পৰিচয় দি কামৰূপৰ সিংহাসন অধিকাৰ কৰে৷ নগাঁও জিলাৰ উত্তৰ-পশ্চিম অঞ্চল তেতিয়া এইজন ৰজাৰ অধীনলৈ আহে৷ প্ৰায় নৱম-একাদশ শতিকাত ঠাইখণ্ডলৈ পাল বা যোগী সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকল নগাঁৱলৈ আহে৷ ^[2]

পাল বংশৰ পাছত নগাঁৱৰ দক্ষিণ-পূব অংশত কছাৰী আৰু উত্তৰ-পশ্চিমাংশত ভূঞাসকলৰ বিস্তৃতি দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ সপ্তদশ শতিকাৰ আগভাগত আহোমসকলে কছাৰী আৰু ভূঞাসকলক পৰাভূত কৰি নগাঁও জিলা নিজৰ অধীনলৈ আনে৷ এই যুদ্ধত স্থানীয় বাসিন্দাসকলে সমীপৱৰ্তী বিভিন্ন ঠাইলৈ গমন কৰে৷ ভালেমানদিনলৈকে ঠাইখণ্ড জনশূন্য হৈ আছিল৷ ১৬০৩ চনত প্ৰতাপ সিংহই আহোমৰ শাসনভাৰ চম্ভালে৷ তেওঁৰ দিনতেই ৰাজবিষয়া মোমাই তামূলী বৰবৰুৱাই^[1] কলং আৰু কপিলী নদীৰ পাৰত নতুনকৈ গাঁও স্থাপন কৰে আৰু মানুহ থকাৰ উপযোগী কৰি তোলে৷ ইয়াত নতুনকৈ মানুহো বহুউৱা হয়৷ ১৬১১ চনত নগাঁও নিৰ্মাণৰ কাম আৰম্ভ হৈছিল আৰু ১৭২১-১৭২২ চনমানত সমাপ্ত হয়৷ নতুনকৈ পতা গাঁও বাবে ঠাইখণ্ডৰ নাম হয়গৈ-নগাঁও৷ ^[2]

১৮২৬ চনলৈকে নগাঁওখন মানৰ অধীনত আছিল৷ ইয়াণ্ডাবু সন্ধিৰ কাৰ্যকৰীকণৰ পাছত নগাঁও ব্ৰিটিছৰ অধীনলৈ আহে৷ ১৮৩২ চনত নগাঁৱক পৃথক প্ৰশাসনিক গোট হিচাপে চিহ্নিত কৰা হয়৷ অৱশ্যে কলং নদীৰ পাৰত থকা বৰ্তমানৰ নগাঁও চহৰত ব্ৰিটিছসকলে খোপনি পোতালৈকে দুটামান বছৰ প্ৰয়োজন হৈছিল৷ নগাঁৱৰ মুখ্য প্ৰশাসনিক কাৰ্যালয়ক প্ৰথমাৱস্থাত খাগৰিজান বুলি জনা গৈছিল৷ ১৮৯৩ চনত চহৰখন পৌৰনগৰীৰ ৰূপ পায়৷ ^[1]

পূৰ্বতে খাগৰিজান আৰু পাছলৈ পুৰণিগুদামত নগাঁৱৰ মুখ্য কাৰ্যালয় স্থাপিত হৈছিল৷ অঞ্চলটোত মাজেৰে উত্তৰ-পূব দিশৰ পৰা দক্ষিণ-পশ্চিম দিশলৈকে এটা খাল আছিল৷ খালটোৰ চৌপাশ খাগৰিৰে উপচি আছিল বাবে ঠাইখণ্ডক খাগৰিজান বুলি কোৱা হৈছিল৷^[5]

১৮৩৩ চনত নগাঁও জিলাৰ সদৰ ঠাই আছিল পুৰণিগুদামত৷ ১৮৩৫ চনত নগাঁও জিলাৰ সদৰ ঠাই আছিল ৰঙাগড়াত৷ আৰু ১৮৩৯ চনত বৰ্তমানৰ নগাঁও চহৰত নগাঁৱৰ সদৰ ঠাই স্থাপন কৰা হয়৷^[2]

অসমীয়া হ'ল প্ৰধান ভাষা। ইয়াৰ উপৰিও হিন্দী,নেপালী,কাৰ্বি,বড়ো,উৰ্দু,আৰবী আদি ভাষাৰো প্ৰচলন আছে।

• ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি ২৮,২৬,০০৬ জন।
• পুৰুষ সংখ্যা ১৪,৪০,৩০৭জন আৰু মহিলাৰ সংখ্যা ১৩,৮৫,৬৯৯ গৰাকী।
• মহিলাৰ সংখ্যা প্ৰতি ১০০০ পুৰুষৰ বিপৰীতে ৯৬২ জনী।
• স্বাক্ষৰতাৰ হাৰ ৭২.৩৭%।
• পুৰুষ শিক্ষিত ৭৬.৫১% আৰু মহিলাৰ শিক্ষিত হাৰ ৬৮.০৭%।
• শিশু জনসংখ্যাৰ হাৰ (০-৬ বছৰৰ ভিতৰৰ) ১৬.২৯% ।
• ল'ৰা শিশু (০-৬ বছৰৰ ভিতৰৰ) ১৬.২৭% ।
• ছোৱালী শিশু (০-৬ বছৰৰ ভিতৰৰ) ১৬.৩০%।

নগাঁও জিলাৰ মহকুমা দুটা হৈছে- নগাঁও আৰু কলিয়াবৰ।

ইয়াৰ বিধানসভা সমষ্টি সমূহ হ'ল-

আনহাতে লোকসভা সমষ্টি হ'ল-নগাঁও আৰু কলিয়াবৰ।

নগাঁও জিলাৰ তেৰখন উন্নয়ন-খণ্ড আছে৷ সেইসমূহ হৈছে-

নগাঁৱৰ পৌৰসভা কেইখন হৈছে নগাঁও পৌৰসভা, কামপুৰ পৌৰসভা, ৰহা পৌৰসভা, আৰু ধিং পৌৰসভা ৷

নগাঁও জিলাৰ অন্তৰ্গত সাতখন ৰাজহ চক্ৰ আছে৷ সেইকেইখন হৈছে-

• ৩৭ নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথ
• ৩৬ নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথ

হয়বৰগাঁও, নগাঁও, চাপৰমুখ, কামপুৰ, শিলঘাট,ৰহা

• শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ
• লক্ষ্মীনাথ বেজবৰুৱা
• গোপীনাথ বৰদলৈ
• নৱকান্ত বৰুৱা
• দেৱকান্ত বৰুৱা
• ৰুদ্ৰ বৰুৱা
• যজ্ঞেশ্বৰ শৰ্মা
• সূৰ্যকুমাৰ ভূঞা
• বিৰিঞ্চি কুমাৰ বৰুৱা
• ভোলানাথ বৰুৱা
• ড॰ ভবেন্দ্ৰ নাথ শইকীয়া
• মহিম বৰা
• খগেন মহন্ত
• পাৰবিন চুলতানা
• ড॰লক্ষ্মীনন্দন বৰা
• প্ৰফুল্ল কুমাৰ মহন্ত
• উচমান আলী সদাগৰ
• বদৰুদ্দিন আজমল
• ৰাজেন গোঁহাই
• মুকুট শৰ্মা
• গুণীন হাজৰীকা
• দিগেন বৰা
• ৰকিবুল হুছেন
• যতীন বৰা

• বৰদোৱা: ১৪৪৯ চনত বৰদোৱা আলিপুখুৰীত মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ জন্ম হয়। মহাপুৰুষ শংকৰদেৱ অসমীয়া জাতি-সাহিত্য-সংস্কৃতিৰ নিৰ্মাতা। তেওঁ নৱবৈষ্ণৱ ধৰ্ম প্ৰচাৰ কৰি অসমীয়া সমাজ-একত্ৰিত কৰিছিল।
• শিলঘাট: কামাখ্যা মন্দিৰ বা কেঁচাইখাটী গোঁসানী মন্দিৰ
• শ্ৰী শ্ৰী মাধৱ থান
• কন্দলি : বাদুলি খুৰুং এটা প্ৰবাদ মতে এসময়ত এই বাদুলি খুৰুঙত এখন নাৰী ৰাজ্য আছিল। ইয়াত গুপ্তচৰৰ পৰা আদি কৰি সৈন্যবাহিনীলৈকে সকলোতে নাৰীয়েই বিষয়বাব লৈ আছিল। পুৰুষৰ প্ৰৱেশ আছিল নিষিদ্ধ।
• হাটবৰ : ভঁড়ালী নামঘৰ
• কলিয়াভোমোৰা : কলিয়াভোমোৰা সেতু
• চাপানলা : চম্পাৱতী কুণ্ড
• নভঙ্গা : চামুণ্ডা মন্দিৰ

মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱ বিশ্ববিদ্যালয়

• নগাঁও মহাবিদ্যালয়
• নগাঁও আইন মহাবিদ্যালয়
• নগাঁও ছোৱালী মহাবিদ্যালয়
• নগাঁও শিক্ষণ মহাবিদ্যালয়
• আনন্দৰাম ঢেকীয়াল ফুকন মহাবিদ্যালয়
• জুৰীয়া মহাবিদ্যালয়
• ননৈ মহাবিদ্যালয়
• গোপীনাথ দেৱগোস্বামী বাণিজ্য মহাবিদ্যালয়
• মীন মহাবিদ্যালয়
• হোমিওপেথিক মহাবিদ্যালয়
• ধিং মহাবিদ্যালয়
• ৰূপহী মহাবিদ্যালয়
• কলিয়াবৰ মহাবিদ্যালয়
• ড॰বিৰিঞ্চি কুমাৰ বৰুৱা মহাবিদ্যালয়
• খাগৰিজান মহাবিদ্যালয়
• কামপুৰ মহাবিদ্যালয়
• ৰহা মহাবিদ্যালয়

• ৰেনেঁছা কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• শঙ্কৰদেৱ কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• মাধৱদেৱ কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• আল্‌ফা বিটা কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• কলংপাৰ বিদ্যাপীঠ কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• মেট্ৰিক্স কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• ৰামাণুজন কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• কনচেপ্ট কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• কনিষ্ঠ বিজ্ঞান মহাবিদ্যালয়
• চি ভি ৰমন কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• এন এ চি কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• জুৰীয়া কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়
• মডাৰ্ণ কনিষ্ঠ মহাবিদ্যালয়

• 
  নগাঁৱৰ মাজেৰে বৈ যোৱা কলং নদী
• 
  হয়বৰগাঁও হৈছে নগাঁৱৰ এটি প্ৰধান বাণিজ্য কেন্দ্ৰ
• 
  নগাঁৱৰ জিলা পুথিভঁৰাল
• 
  নগাঁও চহৰৰ পদপথত এখন অস্থায়ী দোকান
• 
  নগাঁও চহৰৰ সমীপৱৰ্তী এখন সাপ্তাহিক হাট

প্ৰ • আ • স অসম ৰাজ্য ৰাজধানী: দিছপুৰ থোৰতে অসমৰ বিষয়ে ইতিহাস ৰাজনীতি অৰ্থনীতি অসমীয়া জাতি অসমৰ জনগোষ্ঠী ভাষা সাহিত্য সংগীত ৰাজ্যিক প্ৰতীকসমূহ জাতীয় সংগীত চলচ্চিত্ৰ পৰ্যটন মুখ্য সমস্যাসমূহ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকা বড়োলেণ্ড ইতিহাস প্ৰাগঐতিহাসিক অসম পুৰণি আৰু মধ্যযুগীয় অসম প্ৰাগজ্যোতিষ ৰাজ্য দানৱ ৰাজবংশ ভৌম ৰাজবংশ কামৰূপা আহোম ৰাজ্য চুতীয়া ৰাজ্য কছাৰী ৰাজ্য কমতা ৰাজ্য বাৰ ভূঞা ঔপনিৱেশিক অসম অসম আন্দোলন অসম চুক্তি প্ৰশাসন চৰকাৰ বিধানসভা মুখ্যমন্ত্ৰীসকল ৰাজ্যপালসকল উচ্চ ন্যায়ালয় আৰক্ষী ৰাজনৈতিক দলসমূহ বিধানসভা সমষ্টিসমূহ লোকসভা সমষ্টিসমূহ জিলা আৰু সংমণ্ডল উত্তৰ অসম ওদালগুৰি দৰং বিশ্বনাথ শোণিতপুৰ নামনি অসম কামৰূপ কামৰূপ মহানগৰ কোকৰাঝাৰ গোৱালপাৰা চিৰাং দক্ষিণ শালমাৰা-মানকাচৰ ধুবুৰী নলবাৰী বঙাইগাঁও বজালী বৰপেটা বাক্সা মধ্য অসম কাৰ্বি আংলং ডিমা হাছাও নগাঁও পশ্চিম কাৰ্বি আংলং মৰিগাঁও হোজাই উজনি অসম গোলাঘাট চৰাইদেউ ডিব্ৰুগড় তিনিচুকীয়া ধেমাজি মাজুলী যোৰহাট লখিমপুৰ শিৱসাগৰ বৰাক উপত্যকা কৰিমগঞ্জ কাছাৰ হাইলাকান্দি স্বায়ত্বশাসিত পৰিষদ বড়োলেণ্ড ক্ষেত্ৰীয় পৰিষদ উত্তৰ কাছাৰ পাৰ্বত্য কাৰ্বি আংলং ৰাভা হাচং মিচিং তিৱা দেউৰী ঠেঙাল কছাৰী সোণোৱাল কছাৰী বড়ো কছাৰী কমতাপুৰ মটক মৰাণ মুখ্য নগৰ উত্তৰ লখিমপুৰ কৰিমগঞ্জ গুৱাহাটী গোৱালপাৰা ডিফু ডিব্ৰুগড় তিনিচুকীয়া তেজপুৰ ধুবুৰী নগাঁও বঙাইগাঁও বৰপেটা যোৰহাট শিলচৰ শিৱসাগৰ ৰাজ্যিক প্ৰতীক গীত: অ’ মোৰ আপোনাৰ দেশ জন্তু: এশিঙীয়া গঁড় পক্ষী: দেওহাঁহ ফুল: কপৌ ফুল গছ: হোলোং

		ব্ৰহ্মপুত্ৰ শোণিতপুৰ জিলা
	মৰিগাঁও জিলা পশ্চিম কাৰ্বি আংলং জিলা		গোলাঘাট কাৰ্বি আংলং
		নগাঁও জিলা
		হোজাই, ডিমা হাছাও জিলা