Trần Quý Kiên (1911-1965) là một nhà cách mạng Việt Nam, (bị thực dân Pháp giam cầm 11 năm tù). Ông thuộc lớp đảng viên đầu tiên thời lập quốc 1930 và cũng là lớp lãnh đạo sớm của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông từng giữ các chức vụ Bí thư Thành ủy Hà Nội -Thường Vụ xứ ủy Bắc Kỳ (1938-1940), Bí thư - Trưởng ban căn cứ địa trung ương Việt Bắc (An Toàn Khu thủ đô của Cách mạng) , Thứ trưởng - Phó văn phòng Thủ tướng (của Thủ tướng Hồ Chí Minh 1950). Kiêm Phó Ban Tổ chức Trung Ương[1][2][3] 1951.Bí thư đầu tiên của Đảng ủy khối các cơ quan trung ương . Huân chương Sao Vàng.
Ông tên thật là Đinh Xuân Nhạ (Trần Quý Kiên, Dương Văn Ty). Sinh năm 1911 tại Bến Nứa, Hà Nội. Quê gốc xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội).
Vào đảng 5/1930, Trần Quý Kiên thuộc thế hệ Đảng viên đầu tiên. Kể từ khi trở thành người cộng sản, ông hoạt động cách mạng liên tục và là 'lớp lãnh đạo sớm của Đảng'. Là Ủy Viên xứ ủy Bắc Kỳ 1937 , rồi Thường vụ xứ ủy Bắc Kỳ - Bí Thư Thành ủy Hà Nội 1938-1940. Trần Quý Kiên đã có những đóng góp quan trọng, to lớn vào công tác xây dựng lực lượng của Đảng để tiến tới giành chính quyền trong Cách Mạng Tháng 8/1945 tại nhiều địa phương và trong xây dựng căn cứ địa Trung Ương ATK Việt Bắc. Bị thực dân Pháp giam cầm 11 năm [4][5][6] tại Nhà tù Hỏa Lò, Nhà tù Sơn La [7][8][9] ,Hải Phòng, Bắc Giang, Thái Nguyên, Nghĩa Lộ. Ông đã cùng với các đồng chí lão thành tiền bối của đảng nêu cao tấm gương đấu tranh dũng cảm, bất khuất trong ngục tù đế quốc: 1931 Trần Quý Kiên và đồng chí Lê Duẩn đấu tranh "lưu huyết" tại nhà tù Hải Phòng (9 tù nhân đã bị địch giết hại). 1932 Trần Quý Kiên và đồng chí Trường Trinh làm báo cách mạng tại nhà tù Hỏa Lò. 1933 Trần Quý Kiên, Lê Duẩn, Trường Chinh... cầm đầu đấu tranh của tù nhân tại nhà tù Sơn La (30 tù nhân hy sinh, Trần Quý Kiên bị tra tấn bịnh đau nặng cận kề cái chết). 1935-1936 Trần Quý Kiên, Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Đặng Việt Châu... đã thành lập chi bộ đảng bí mật (đứng sau để chỉ đạo hội đồng Thống Nhất) tại nhà Tù Sơn La. 1943 Trần Quý Kiên và Trần Quốc Hoàn lãnh đạo tù nhân ở nhà lao Bắc Giang Đòi cải thiện chế độ nhà tù tới thắng lợi. 2/1944 Trần Quý Kiên lãnh đạo hướng dẫn 150 tù nhân chính trị Từ Hỏa Lò lên Sơn La an toàn.
Ra tù, Ông Trần Quý Kiên có những cống hiến cực kì to lớn trong việc dựng lực lượng của đảng và cách mạng, là một trong ba người đầu tiên đứng ra thành lập Xứ ủy Bắc Kỳ "lâm thời" 1936, tham gia khôi phục lại xứ ủy Bắc Kỳ 1937 và tham gia xây dựng lại 'một loạt' tổ chức Đảng ở Bắc Kỳ đã bị giặc Pháp phá vỡ trước đó :
- 8/1936 tại Gia lâm Hà Nội Trần Quý Kiên 'là một trong ba người' cùng với Nguyễn Văn Cừ(TBT) và Nguyễn Văn Minh (một đảng viên vừa tốt nghiệp trường đảng Phương Đông ở Nga về) tổ chức cuộc họp thành lập ra cơ quan lãnh đạo lâm thời của Xứ ủy Bắc Kỳ .[10][11] lấy tên là “Ủy Ban Sáng Kiến” . 1936 Trần Quý Kiên 'cùng nhóm' với Nguyễn Văn Cừ và Nguyễn Văn Minh phụ trách công tác móc nối liên lạc với các đồng chí ở Trung Kỳ, đồng thời trực tiếp tham gia khôi phục và phát triển các cơ sở Đảng ở khu vực Hà Nội và các vùng phụ cận.[12]
- 3/1937 Trần Quý Kiên cùng các đồng chí : Trường Chinh, Tô Hiệu, Nguyễn Văn Cừ, Lương Khánh Thiện, Nguyễn Văn Minh, Hoàng Quốc Việt...vv. đã chính thức thành lập lại Xứ Ủy Bắc Kỳ. Đồng chí Hoàng Tú Hưu được bầu làm bí thư xứ ủy.
3/1937 Thành ủy Hà Nội được tái lập, đồng chí Lương Khánh Thiện- thường vụ xứ ủy Bắc Kỳ trực tiếp làm Bí thư Thành ủy, tham gia thành ủy còn có các đồng chí : Trần Quý Kiên (xứ ủy viên Bắc Kỳ -thường vụ Thành ủy Hà Nội), Nguyễn Văn Phúc, Nguyễn Mạnh Đạt (tức Lộc ái), Tạ Quang sần, Nguyễn Trọng Cảnh. Phạm vi chỉ đạo của Thành ủy Hà Nội lúc này gồm cả sơn tây và Hà Đông.
- 4/1937 Trần Quý Kiên cùng Hoàng Quốc Việt là hai Xứ Ủy viên được Xứ Ủy cử xuống trực tiếp tăng cường cho công tác khôi phục lại tổ chức Đảng ở Hải Phòng [13][14]. Tại nhà đồng chí Dư, ngõ đá, Phố Cát Dài .Trần Quý Kiên cùng Nguyễn Văn Linh(TBT), Nguyễn Văn Vượng, Hoàng Văn Trành, Tư Thành...tổ chức hội nghị thành lập lại Thành Ủy Hải Phòng. Bầu đồng chí Nguyễn Công Hòa làm Bí thư Thành ủy. Qua thời gian tìm hiểu kỹ mọi mặt, nhất là trình độ của Đảng viên, đồng chí Trần Quý Kiên đã tiến hành thành lập lại chi bộ nhà máy xi măng Hải Phòng. Đồng thời Trần Quý Kiên cũng tổ chức xây dựng và củng cố lại Chi bộ Đảng nhà máy tơ Hải Phòng.
- 11/1937 Ông tham gia thành lập liên Xứ Ủy Bắc Kỳ - Bắc Trung Kỳ. Tại Hà Nội 'Nhóm' Ba ông Trần Quý Kiên, Nguyễn Văn Cừ (TBT)và Nguyễn Văn Minh thành lập ra "Ủy Ban Hành Động" Làm nhiệm vụ của xứ ủy Bắc Kỳ.
- 1938 Trần Quý Kiên trực tiếp về thành lập chi bộ đảng nòng cốt đầu tiên của hai tỉnh Sơn Tây & Hà Đông.[15]Công nhận "chi bộ dự bị" Đa Phúc do đồng chí Phan Trọng Tuệ làm bí thư là chi bộ "chính thức" của đảng. Ông cũng giao nhiệm vụ cho chi bộ lãnh đạo phong trào cách mạng trong nhân dân tỉnh Sơn Tây và hoạt động theo sự chỉ đạo của Thành ủy Hà Nội.
- 15/5/1938 tại tỉnh Hà Đông. Ông trực tiếp thành lập "chi bộ ghép" La cả - Đại mỗ - Thượng Phát, kết nạp ba đảng viên mới và cử đồng chí Dương Nhật Đại làm bí thư chi bộ, ông thay mặt Xứ Ủy giao nhiệm vụ cho Chi bộ lãnh đạo phong trào cách mạng toàn tỉnh, đồng thời lập ban vận động thành lập Đảng bộ tỉnh Hà Đông .[16]
- Cuối năm 1939, đồng chí Trần Quý Kiên cùng với đồng chí Lương Khánh Thiện đã trực tiếp xây dựng căn cứ bí mật của Đảng tại Phù Ninh - Phú Thọ và "gieo những hạt giống cách mạng đầu tiên" với hai cơ sở cách mạng là Trạm Thản, Cẩm Sơn. ( đánh dấu mốc về sự ra đời của Đảng bộ tỉnh Phú Thọ).
- 15/05/1945 ông triệu tập hội nghị thành lập tỉnh ủy lâm thời tỉnh Ninh Bình cử đồng chí Lê Thành (tức Nguyễn Văn Mộc) làm bí thư tỉnh ủy.Tăng Cường thêm đồng chí Lương Nhân (một cán bộ vừa tù ra, phụ trách về quân sự). Ba tháng sau 20/8/1945 các đồng chí trong "Tỉnh ủy lâm thời" do ông thành lập đã lãnh đạo cướp chính quyền thành công tại địa phương".
Năm 1938 bộ máy Thành ủy Hà Nội "Kiện Toàn" Ông Trần Quý Kiên được bầu là Bí Thư Thành ủy Hà Nội, Đảng cũng bổ sung thêm hai đảng viên từ phong trào công nhân là Văn Tiến Dũng và Nguyễn Văn Trân vào thành ủy Hà Nội. 4/1938 Ông vào ban lãnh đạo cao nhất là Ban Thường vụ Xứ Ủy Bắc Kỳ với Hoàng Văn Thụ và Lương Khánh Thiện[17] .
Tháng 7/1939 thực dân Pháp khủng bố gắt gao, chỉ trong 2 tháng chúng đã khám xét nhà và cơ quan của đồng chí Trần Quý Kiên (Bí thư thành ủy Hà Nội- Thường vụ Xứ Ủy Bắc Kỳ ) tới hai lần, nhưng ông đều thoát được. Tháng 6/1940 trên đường đi công tác tại Bắc Giang Trần Quý Kiên bị thực dân Pháp bắt lần thứ hai.[18]
9/3/1945 Nhật đảo chính Pháp, Trần Quý Kiên vượt ngục tại Nghĩa Lộ .[19] Ra tù ông đã đóng góp quan trọng vào thành công của cách mạng tháng 8/1945 : được phân công là Bí Thư Khu Ủy phụ trách 5 tỉnh Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa (thuộc Chiến khu Quang Trung) cùng hai tỉnh nữa là Sơn La, Lai Châu". Ông đã cùng đồng chí Văn Tiến Dũng lãnh đạo xây dựng lực lượng tiến tới giành chính quyền ở ba tỉnh (Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa), sau đó Ông làm đại diện cho chính phủ và Xứ Ủy Bắc Kỳ trực tiếp lãnh đạo giành và xây dựng chính quyền tại hai tỉnh Sơn La và Lai châu .[20].[21]
Cách mạng tháng 8 thành công Ông là Bí Thư liên tỉnh kháng chiến Quảng Hồng, Ủy viên thường vụ phụ trách ban kiểm tra đảng ủy Liên Khu 3, phụ trách Hải Dương, Hưng Yên, Kiến An, Thái Bình, rồi trực tiếp lãnh đạo xây dựng phát triển Căn Cứ Địa Trung Ương Việt Bắc, ATK Thủ đô của kháng chiến, góp phần to lớn vào công cuộc kháng chiến gian khổ của dân tộc.[22]
Trong quá trình hoạt động cách mạng của mình Ông đã trực tiếp giác ngộ, bồi dưỡng và kết nạp đảng nhiều chiến sĩ cách mạng, mà sau này trở thành những cán bộ ưu tú của đảng như : Văn Tiến Dũng (đại tướng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc Phòng), Hoàng Minh Giám (bộ trưởng bộ Ngoại giao), "toàn bộ chi bộ dự bị" của đ/c Phan Trọng Tuệ (tư lệnh đầu tiên của lực lượng công an vũ trang, Phó Thủ tướng Chính phủ), Dương Nhật Đại (Bí thư Thành ủy Hà Nội 9/1949). Bùi Thọ Chuyên (bí thư châu ủy Mộc Châu, bí thư tỉnh ủy Sơn La).
1953 bệnh nặng , Ông được Đảng và Chính phủ đưa đi chữa bệnh ở nước ngoài một thời gian dài. Về nước, ông thay mặt Chủ tịch nước Hồ Chí Minh điều tra sửa sai trong công tác cải cách ruộng đất tại tỉnh Vĩnh Phúc.[23].[24]Ông mất tại Hà Nội năm 1965 do bệnh nặng.
Tên ông được đặt cho 4 con đường tại 4 thành phố lớn của đất nước : Tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Đà Nẵng và kinh thành Huế.
Vợ ông là bà Lê Thị Tấn (tức Nguyễn Thị Đáp). Bà đã một mình thay ông đùm bọc nuôi dạy sáu người con trưởng thành khôn lớn. Bà cũng là một chiến sĩ cách mạng được trao tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhất, Huy chương Kháng chiến hạng nhất và Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng.
Lokasi Pengunjung: 3.142.133.226