PROFILPELAJAR.COM

Phùng Đường
Thông tin cá nhân
Giới tính	nam
Nghề nghiệp	chính khách
Quốc tịch	nhà Hán
	[sửa trên Wikidata]x • t • s

Phùng Đường (chữ Hán: 冯唐, ? – ?) là quan viên nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc.

Cuộc đời

Ông nội của Đường là người nước Triệu, đời cha dời sang nước Đại. Sang đời Hán, nhà họ Phùng dời đến An Lăng ^[1]. Đường nhờ hiếu thảo mà nổi danh, được làm Trung lang thự trưởng, phụng sự Hán Văn đế. ^{[Sử ký 1]} ^{[Hán thư 1]}

Xe của Văn đế đi qua, hỏi Đường rằng: “Cụ sao được làm lang? Nhà cụ ở đâu?” Đường thành thật trình bày. Nghe Đường nhận là người Triệu, Đại, Văn đế cho biết khi còn là Đại vương, từng được Thượng thực giám Cao Khư vài lần kể về sự tích của tướng Triệu là Lý Tề trong trận Cự Lộc. Đường nói tài làm tướng của Lý Tề còn không bằng Liêm Pha, Lý Mục. Đế hỏi làm sao biết, Đường kể rằng ông nội từng được làm tướng soái nước Triệu, quen biết Lý Mục, cha từng được làm Thừa tướng nước Đại, quen biết Lý Tề. Đế hỏi về tài năng của Liêm Pha, Lý Mục, được Đường kể tường tận, vỗ đùi mà nói rằng: “Than ôi! Tôi chỉ là không có người như Liêm Pha, Lý Mục để dùng làm tướng, nếu vậy tôi còn phải lo về Hung Nô làm gì!” Đường nói: “Bệ hạ dẫu có Liêm Pha, Lý Mục, cũng chẳng thể dùng.” Đế giận, đứng dậy về cung. Hồi lâu, đế triệu Đường, trách ông sao lại làm nhục mình giữa chốn đông người, Đường đáp: “Kẻ hèn không biết kiêng dè.” ^{[Sử ký 2]} ^{[Hán thư 2]}

Năm 167 TCN, đại quân Hung Nô xâm phạm Triều Na, Tiêu Quan, giết Bắc Địa đô úy Ngang (không rõ họ), cướp bóc rất nhiều. ^{[Sử ký 3]} Văn đế lo lắng, rốt cục hỏi Đường tại sao cho rằng mình không dùng được Liêm Pha, Lý Mục. Đường nhân đó kêu oan cho Vân Trung thú Ngụy Thượng có công đánh Hung Nô, khi dâng công thì thiếu 6 thủ cấp, chẳng những không được thưởng mà còn chịu lột tước và khổ dịch 1 năm. Văn đế bèn sai Đường cầm cờ tiết tha cho Ngụy Thượng, cho ông ta phục chức Vân Trung thú, còn lấy Đường làm Xa kỵ đô úy, coi Trung úy cùng lính đánh xe các quận. ^{[Sử ký 4]} ^{[Hán thư 3]}

Năm 157 TCN, Hán Cảnh đế lên ngôi, lấy Đường làm thừa tướng của nước Sở, ông xin thôi. Năm 141 TCN, Hán Vũ đế lên ngôi, muốn cầu hiền tài, nên cất nhắc Đường. Đường đã ngoài 90 tuổi, không thể làm quan, nên đế lấy con ông là Phùng Toại làm lang. ^{[Sử ký 5]} ^{[Hán thư 4]}

Phùng Toại tự Vương Tôn, được sử cũ đánh giá là bậc kỳ sĩ. ^{[Sử ký 6]} ^{[Hán thư 5]}

Hình tượng trong văn hóa

Đường được tiến cử khi đã quá già, đời sau thường lấy ông để hình dung hiền tài không gặp thời, cơ hội đến thì người đã già, chẳng thể làm gì được nữa.

Tả Tư, Vịnh sử kỳ 1 có câu: “Phùng công khởi bất vĩ, bạch thủ bất kiến chiêu.” (tạm dịch: Ngài Phùng không làm quan lớn, đầu bạc chẳng được ai mời.)
Vương Bột, Đằng vương các tự có câu: “Phùng Đường dịch lão, Lý Quảng nan phong.” (tạm dịch: Phùng Đường dễ già yếu, Lý Quảng khó phong hầu.)

Tham khảo

Sử ký

^ Tư Mã Thiên, Sử ký quyển 102, liệt truyện 42, Trương Thích Chi Phùng Đường liệt truyện, Phùng Đường: Phùng Đường giả, kì đại phụ Triệu nhân. Phụ tỉ Đại. Hán hưng tỉ An Lăng. Đường dĩ hiếu trứ, vi Trung lang thự trưởng, sự Văn đế.
^ Sử ký, Phùng Đường truyện: Văn đế liễn quá, vấn Đường viết: “Phụ lão hà tự vi lang? Gia an tại?” Đường cụ dĩ thật đối. Văn đế viết: “Ngô cư Đại thì, ngô thượng thực giám Cao Khư sổ vi ngã ngôn Triệu tướng Lý Tề chi hiền, chiến vu Cự Lộc hạ. Kim ngô mỗi phạn, ý vị thường bất tại Cự Lộc dã. Phụ tri chi hồ?” Đường đối viết: “Thượng bất như Liêm Pha, Lý Mục chi vi tướng dã.” Thượng viết: “Hà dĩ?” Đường viết: “Thần đại phụ tại Triệu thì, vi quan soái tướng, thiện Lý Mục. Thần phụ cố vi Đại tướng, thiện Triệu tướng Lý Tề, tri kì vi nhân dã.” Thượng kí văn Liêm Pha, Lý Mục vi nhân, lương thuyết, nhi bác bễ viết: “Ta hồ! Ngô độc bất đắc Liêm Pha, Lý Mục thì vi ngô tướng, ngô khởi ưu Hung Nô tai!” Đường viết: “Chủ thần! Bệ hạ tuy đắc Liêm Pha, Lý Mục, phất năng dụng dã.” Thượng nộ, khởi nhập cấm trung. lương cửu, triệu Đường nhượng viết: “Công nại hà chúng nhục ngã, độc vô gian xử hồ?” Đường tạ viết: “Bỉ nhân bất tri kỵ húy.”
^ Sử ký quyển 110, liệt truyện 50, Hung Nô liệt truyện: Hán Hiếu Văn hoàng đế thập tứ niên, Hung Nô thiền vu thập tứ vạn kỵ nhập Triều Na, Tiêu Quan, sát Bắc Địa đô úy Ngang, lỗ nhân dân súc sản thậm đa, toại chí Bành Dương.
^ Sử ký, Phùng Đường truyện: Đương thị chi thì, Hung Nô tân đại nhập Triều Na, sát Bắc Địa đô úy Ngang. Thượng dĩ hồ khấu vi ý, nãi tốt phục vấn Đường viết: “Công hà dĩ tri ngô bất năng dụng Liêm Pha, Lý Mục dã?” Đường đối viết: “Thần văn thượng cổ vương giả chi khiển tướng dã, quỵ nhi thôi cốc, viết khổn dĩ nội giả, quả nhân chế chi; khổn dĩ ngoại giả, tướng quân chế chi. Quân công tước thưởng giai quyết vu ngoại, quy nhi tấu chi. Thử phi hư ngôn dã. Thần đại phụ ngôn, Lý Mục vi Triệu tướng cư biên, quân thị chi tô giai tự dụng hưởng sĩ, thưởng tứ quyết vu ngoại, bất tòng trung nhiễu dã. Ủy nhâm nhi trách thành công, cố Lý Mục nãi đắc tận kì trí năng, khiển tuyển xa thiên tam bách thừa, cấu kỵ vạn tam thiên, bách kim chi sĩ thập vạn, thị dĩ bắc trục thiền vu, phá Đông Hồ, diệt Đạm Lâm, tây ức cường Tần, nam chi Hàn, Ngụy. Đương thị chi thì, Triệu ki bá. Kì hậu hội Triệu vương Thiên lập, kì mẫu xướng dã. Vương Thiên lập, nãi dụng Quách Khai sàm, tốt tru Lý Mục, lệnh Nhan Tụ đại chi. Thị dĩ binh phá sĩ bắc, vi Tần sở cầm diệt. Kim thần thiết văn Ngụy Thượng vi Vân Trung thú, kì quân thị tô tận dĩ hưởng sĩ tốt, xuất tư dưỡng tiễn, ngũ nhật nhất chuy ngưu, hưởng tân khách quân lại xá nhân, thị dĩ Hung Nô viễn tị, bất cận Vân Trung chi tắc. Lỗ tằng nhất nhập, Thượng soái xa kỵ kích chi, sở sát kì chúng. phu sĩ tốt tận gia nhân tử, khởi điền trung tòng quân, an tri xích tịch ngũ phù. Chung nhật lực chiến, trảm thủ bộ lỗ, thượng công mạc phủ, nhất ngôn bất tương ứng, văn lại dĩ pháp thằng chi. Kì thưởng bất hành nhi lại phụng pháp tất dụng. Thần ngu, dĩ vi bệ hạ pháp thái minh, thưởng thái khinh, phạt thái trọng. Thả Vân Trung thú Ngụy Thượng tọa thượng công thủ lỗ soa lục cấp, bệ hạ hạ chi lại, tước kì tước, phạt tác chi. Do thử ngôn chi, bệ hạ tuy đắc Liêm Pha, Lý Mục, phất năng dụng dã. Thần thành ngu, xúc kỵ húy, tử tội tử tội!” Văn đế thuyết. Thị nhật lệnh Phùng Đường trì tiết xá Ngụy Thượng, phục dĩ vi Vân Trung thú, nhi bái Đường vi Xa kỵ đô úy, chủ Trung úy cập quận quốc xa sĩ.
^ Sử ký, Phùng Đường truyện: (Hậu Nguyên) Thất niên, Cảnh đế lập, dĩ Đường vi Sở tương, miễn. Vũ đế lập, cầu hiền lương, cử Phùng Đường. Đường thì niên cửu thập dư, bất năng phục vi quan, nãi dĩ Đường tử Phùng Toại vi lang. Toại tự Vương Tôn, diệc kì sĩ, dữ dư thiện.
^ Sử ký, Phùng Đường truyện: Toại tự Vương Tôn, diệc kì sĩ, dữ dư thiện.

Hán thư

^ Ban Cố, Hán thư quyển 50, liệt truyện 20, Trương Phùng Cấp Trịnh truyện, Phùng Đường: Phùng Đường, tổ phụ Triệu nhân dã. Phụ tỉ Đại. Hán hưng tỉ An Lăng. Đường dĩ hiếu trứ, vi lang trung thự trưởng, sự Văn đế.
^ Hán thư, Phùng Đường truyện: Đế liễn quá, vấn Đường viết: “Phụ lão hà tự vi lang? Gia an tại?” Cụ dĩ thật ngôn. Văn đế viết: “Ngô cư Đại thì, ngô thượng thực giám Cao Khư sổ vi ngã ngôn Triệu tướng Lý Tề chi hiền, chiến vu Cự Lộc hạ. Ngô mỗi ẩm thực, ý vị thường bất tại Cự Lộc dã. phụ lão tri chi hồ?” Đường đối viết: “Tề thượng bất như Liêm Pha, Lý Mục chi vi tướng dã.” Thượng viết: “Hà dĩ?” Đường viết: “Thần đại phụ tại Triệu thì, vi quan soái tướng, thiện Lý Mục. Thần phụ cố vi Đại tướng, thiện Lý Tề, tri kì vi nhân dã.” Thượng kí văn Liêm Pha, Lý Mục vi nhân, lương thuyết, nãi phụ bễ viết: “Ta hồ! Ngô độc bất đắc Liêm Pha, Lý Mục vi tướng, khởi ưu Hung Nô tai!” Đường viết: “Chủ thần! Bệ hạ tuy hữu Liêm Pha, Lý Mục, bất năng dụng dã.” Thượng nộ, khởi nhập cấm trung. Lương cửu, triệu Đường nhượng viết: “Công chúng nhục ngã, độc vong gian xử hô?” Đường tạ viết: “Bỉ nhân bất tri kỵ húy.”
^ Hán thư, Phùng Đường truyện: Đương thị thì, Hung Nô tân đại nhập Triều Na, sát Bắc Địa đô úy Ngang. Thượng dĩ hồ khấu vi ý, nãi tốt phục vấn Đường viết: “Công hà dĩ ngôn ngô bất năng dụng Pha, Mục dã?” Đường đối viết: “Thần văn thượng cổ vương giả khiển tướng dã, quỵ nhi thôi cốc, viết: ‘Niết dĩ nội quả nhân chế chi, niết dĩ ngoại tướng quân chế chi; quân công tước thưởng, giai quyết vu ngoại, quy nhi tấu chi.’ Thử phi không ngôn dã. Thần đại phụ ngôn Lý Mục chi vi Triệu tướng cư biên, quân thị chi tô giai tự dụng hưởng sĩ, thưởng tứ quyết vu ngoại, bất tòng trung phúc dã. Ủy nhâm nhi trách thành công, cố Lý Mục nãi đắc tận kì tri năng, tuyển xa thiên tam bách thừa, cấu kỵ vạn tam thiên thất, bách kim chi sĩ thập vạn, thị dĩ bắc trục thiền vu, phá Đông Hồ, diệt Đạm Lâm, tây ức cường Tần, nam chi Hàn, Ngụy. Đương thị thì, Triệu ki bá. Hậu hội Triệu vương Thiên lập, kì mẫu xướng dã, dụng Quách Khai sàm, nhi tru Lý Mục, lệnh Nhan Tụ đại chi. Thị dĩ vi Tần sở diệt. Kim thần thiết văn Ngụy Thượng vi Vân Trung thú, quân thị tô tận dĩ cấp sĩ tốt, xuất tư dưỡng tiễn, ngũ nhật nhất sát ngưu, dĩ hưởng tân khách quân lại xá nhân, thị dĩ Hung Nô viễn tị, bất cận Vân Trung chi tắc. Lỗ thường nhất nhập, Thượng soái xa kỵ kích chi, sở sát thậm chúng. Phu sĩ tốt tận gia nhân tử, khởi điền trung tòng quân, an tri xích tịch ngũ phù? Chung nhật lực chiến, trảm thủ bộ lỗ, thượng công mạc phủ, nhất ngôn bất tương ứng, văn lại dĩ pháp thằng chi. Kì thưởng bất hành, lại phụng pháp tất dụng. Ngu dĩ vi bệ hạ pháp thái minh, thưởng thái khinh, phạt thái trọng. Thả Vân Trung thú Thượng tọa thượng công thủ lỗ soa lục cấp, bệ hạ hạ chi lại, tước kì tước, phạt tác chi. Diêu thử ngôn chi, bệ hạ tuy đắc Lý Mục, bất năng dụng dã. Thần thành ngu, xúc kỵ húy, tử tội!” Văn đế thuyết. Thị nhật, lệnh Đường trì tiết xá Ngụy Thượng, phục dĩ vi Vân Trung thú, nhi bái Đường vi Xa kỵ đô úy, chủ Trung úy cập quận quốc xa sĩ.
^ Hán thư, Phùng Đường truyện: Thập niên, Cảnh đế lập, dĩ Đường vi Sở tướng. Vũ đế tức vị, cầu hiền lương, cử Đường. Đường thì niên cửu thập dư, bất năng vi quan, nãi dĩ tử Toại vi lang. Toại tự Vương Tôn, diệc kì sĩ. Ngụy Thượng, Hòe Lí nhân dã.
^ Hán thư, Phùng Đường truyện: Toại tự Vương Tôn, diệc kì sĩ. Ngụy Thượng, Hòe Lí nhân dã.