Lê Anh Tông

Lê Anh Tông
黎英宗
Vua Việt Nam
Hoàng đế Đại Việt
Trị vì24 tháng 1 năm 155622 tháng 1 năm 1573
(16 năm, 364 ngày)
Chúa TrịnhTrịnh Kiểm (1556-1570)
Trịnh Cối (1570)
Trịnh Tùng (1570-1573)
Tiền nhiệmLê Trung Tông
Kế nhiệmLê Thế Tông
Thông tin chung
Sinh1532
Mất22 tháng 1, 1573
Đại Việt
An tángBố Vệ lăng (布衞陵)
Tên thật
Lê Duy Bang (黎維邦)
Niên hiệu
  • Thiên Hựu (天祐 1557)
  • Chính Trị (正治 1558 - 1571)
  • Hồng Phúc (洪福 1572)
Thụy hiệu
Tuấn Hoàng đế (峻皇帝)
Miếu hiệu
Anh Tông (英宗)
Triều đạiNhà Lê Trung hưng
Thân phụLê Duy Khoáng


Lê Anh Tông (chữ Hán: 黎英宗 1532 - 22 tháng 1 năm 1573), tên húy là Lê Duy Bang (黎維邦), là hoàng đế thứ ba của Nhà Lê Trung hưng và là hoàng đế thứ 14 của nhà Hậu Lê nước Đại Việt. Ông trị vì từ năm 1556 đến năm 1572, tổng cộng 16 năm, trong thời kỳ Nam-Bắc triều.

Anh Tông xuất thân là cháu năm đời của Lê Trừ, anh trai vua Lê Thái Tổ. Đến khi dòng đích của Lê Thái Tổ không còn hậu duệ, Thái sư Trịnh Kiểm lập Anh Tông lên ngôi, đóng tại hành cung Vạn Lại, cai quản vùng đất Đại Việt từ Thanh Hóa trở vào nam, đánh nhau với nhà Mạc ở phía bắc. Khi ấy nhà Lê vừa mới trung hưng, chính sự còn khá non nớt nhưng được Thái sư Trịnh Kiểm hết lòng phò tá, tiếp tục dựng nên cơ nghiệp. Sau này con Trịnh Kiểm là Trịnh Tùng lên kế nghiệp, làm Thái úy. Năm 1573, Anh Tông ghét Trịnh Tùng chuyên quyền, bèn lập mưu cùng Lê Cập Đệ phế bỏ Trịnh Tùng. Trịnh Tùng biết được, giết Lê Cập Đệ khiến Anh Tông phải đem theo 4 hoàng tử chạy ra Nghệ An. Sau Trịnh Tùng sai Tống Đức Vị giết Anh Tông.

Thân thế

Đại Việt Sử ký Toàn thư viết:[1]

"...anh thứ hai của Thái Tổ là Trừ (tặng Lam quốc công, nay tôn phong là Hoằng Dụ vương). Trừ sinh ra Khang (tặng Quỳ quốc công, nay tôn phong là Hiển Công vương). Khang sinh ra Thọ (nay tôn phong là Quang Nghiệp vương), Thọ sinh Duy Thiệu (nay tôn phong là Trang Giản vương), Duy Thiệu sinh Duy Khoáng (nay tôn phong là Hiếu Tông Nhân Hoàng đế), Duy Khoáng lấy vợ người hương Bố Vệ, huyện Đông Sơn, sinh ra vua. Bấy giờ, Trung Tông băng, không có con nối, Thái sư Lượng quốc công Trịnh Kiểm và các đại thần đón lập lên..."

Như vậy, về vai vế trong dòng họ các vua Lê, Anh Tông ở hàng ông của Trung Tông.

Lên ngôi

Năm 1556, Trung Tông mất, không có con nối. Dòng dõi của Lê Thái Tổ vẫn còn một số hậu duệ sống ở Thanh Hóa, như các con cháu của Lê Kiện (con út vua Lê Thánh Tông). Tuy nhiên, Thái sư Lượng quốc công Trịnh Kiểm quyết định chọn dòng dõi Lê Trừ (anh trai Lê Lợi) lập làm vua. Trịnh Kiểm bèn chọn Lê Duy Bang lên ngôi, tức là Lê Anh Tông.

Thời kỳ Anh Tông làm vua, nhà Lê chỉ kiểm soát địa bàn từ Thanh Hóa trở vào nam. Phía bắc là vùng đất thuộc nhà Mạc kiểm soàt.

Thơi kì này là thời kì ông giao toàn bộ quyền hành cho Trịnh Kiểm xử lí quốc sự. Năm 1558, Thái úy Đoan quận công Nguyễn Hoàng xin trấn thủ Quảng Nam ông cũng giao cho Trịnh Kiểm quyết định. Vụ hoàng đệ Lê Duy Hàn trộm ấn báu, ông cũng để Kiểm xử trí thay. Có thể thấy, không cần đến đời Lê Thế Tông các chúa Trịnh mới nắm thực quyền mà mầm mống từ khi trung hưng cơ nghiệp đã không còn là của nhà Lê nữa mà là của quyền thần họ Nguyễnhọ Trịnh.

Bị giết

Khác với hai vua đầu thời Lê Trung hưng thường ủy thác toàn bộ việc chiến sự cho Nguyễn KimTrịnh Kiểm, Anh Tông đã có những lần tự cầm quân ra mặt trận chống nhà Mạc. Một tướng họ Lê khác là Lê Cập Đệ nhiều lần ra trận lập được công, được phong làm Thái phó.

Trong thời kỳ này, quyền hành của các chúa Trịnh tăng lên rất nhiều. Năm 1570, Trịnh Kiểm chết, hai con là Trịnh CốiTrịnh Tùng tranh giành quyền bính. Vua Lê về phía Trịnh Tùng phong làm Trường Quận công chống lại Cối và đạo quân nhà Mạc do Nhiếp chính Mạc Kính Điển chỉ huy. Trịnh Cối thất bại phải sang hàng nhà Mạc. Sau đó vua Lê tiếp tục thăng Tùng làm Thái úy Trưởng Quốc công, làm tướng đánh nhà Mạc.

Ban đầu vua Lê và Trịnh Tùng sống với nhau rất hòa thuận, binh sĩ cường tráng, võ nghệ thần sầu nhưng đến năm 1572, vì nghe lời dèm của Cảnh HấpĐình Ngạn thấy quyền hành Trịnh Tùng quá lớn, Lê Cập Đệ bàn mưu với Anh Tông mưu trừ khử Tùng để lấy lại quyền bính cho nhà Lê.

Sau khi bố trí mọi việc, Anh Tông cùng Cập Đệ hẹn nhau: hễ đêm đến, nghe thấy tiếng pháo nổ một tiếng thì nhà vua qua sông để cử sự. Mưu cơ bị lộ, Trịnh Tùng biết rõ chuyện ấy, nhưng bề ngoài vẫn cứ biếu Cập Đệ nhiều vàng bạc. Khi Cập Đệ đến tạ ơn thì Tùng cho tên đao phủ mai phục sẵn, xông ra giết chết.

Nghe tin Cập Đệ bị giết, Anh Tông biết cơ mưu đã lộ bèn bỏ hành cung, cùng 4 hoàng tử lớn chạy ra Nghệ An.

Ngày 1 tháng 1 năm 1573, Trịnh Tùng đưa con trai thứ năm còn nhỏ tuổi của ông là Lê Duy Đàm lên ngôi vua, tức Lê Thế Tông.

Sau đó Trịnh Tùng sai Nguyễn Hữu Liêu đem quân đến Nghệ An bắt Anh Tông. Nhà vua lánh ra ruộng mía. Hữu Liêu đến lạy mời:

Xin bệ hạ mau mau vào cung để cho tôi con trong nước được thỏa ý mong muốn. Chúng tôi chẳng ai dám có ý gì khác.

Anh Tông đành phải quay về. Trịnh Tùng sai Tống Đức Vị ngày đêm hầu ở bên nhà vua để giám sát. Ngày 22 tháng 1 năm 1573, Anh Tông đi đến Lôi Dương. Đức Vị ngầm bức bách giết chết nhà vua, rồi nói phao lên rằng nhà vua tự thắt cổ chết.

Đại Nam Thực lục Tiền biên, bộ biên niên sử về các chúa Nguyễn ở phương Nam, chép về cái chết của Lê Anh Tông:[2]

"Quý dậu, năm thứ 16 [1573] (Lê Gia Thái năm thứ 1, Minh Vạn Lịch năm 1), mùa xuân, tháng giêng, vua Lê bị Trịnh Tùng bắt phải thắt cổ chết ở Lôi Dương, lập người con thứ là Duy Đàm làm vua, đổi niên hiệu là Gia Thái, tức là Thế tông. Từ đấy Tùng ngày càng lấn quyền, vua Lê gia phong cho tước vương, sau thành thế tập."

Anh Tông chết khi 42 tuổi, được táng ở lăng Bố Vệ.[3]

Gia đình

  • Thân phụ: Lê Duy Khoáng
  • Thân mẫu:

Hậu Phi

Phi Tần
STT Danh hiệu Tên Sinh mất Cha Ghi chú
1 Ý Thận Hoàng Hậu

(懿慎皇后)

Nguyễn Thị Minh

(阮氏明)

2 Nhuy Khanh Hoàng Hậu

(綏慶皇后)

Nguyễn Thị Ngọc

(阮氏玉)

3 Cung nhân Lê Thị Ngọc Quế
4 Cung nhân Lê Thị Ngọc Bền

Hậu Duệ

Hoàng Tử
STT Danh hiệu Tên Sinh mất Mẹ Ghi chú
1 Bản Quốc Công

(本國公)

Lê Duy Bách

(黎栢)

?-1600 Ý Thận Hoàng Hậu Nguyễn Thị Minh
2 Lê Duy Lưu

(黎榴)

Lê Thị Ngọc Quế
3 Lê Duy Ngạch

(黎梗)

Lê Thị Ngọc Bền
4 Lê Duy Tùng

(黎維松)

Lê Thị Ngọc Bền
5 Lê Thế Tông

(黎世宗)

Lê Duy Đàm

(黎維潭)

Nhuy Khanh Hoàng Hậu Nguyễn Thị Ngọc
Công Chúa
STT Danh hiệu Tên Sinh mất Mẹ Ghi chú
1 Trưởng Công Chúa Lê Thị Ngọc Lễ Gả cho Hoàng Đình Phùng
2 Lê Thị Ngọc Hoa
3 Công chúa Mai Hoa

(梅花公主)

Không rõ tên Có tên thánh là Maria Flora[4]

Vua Lê Anh Tông sinh được 5 người con trai 1 người con gái, trưởng nam là Lê Duy Sách tức Chủ Sản, mẹ là Lê Thị Ngọc Quế người xã Tam Lư, huyện Lôi Dương, sinh 2 con trai 1 con gái thứ nam là Lê Duy Lựu, thứ 3 là Lê Duy Ngạch, mẹ là Lê Thị Ngọc Bền, người sách Nông Vụ. Thứ 4 là Lê Duy Tùng, thứ 5 là Lê Duy Đàm (Lê Thế Tông); Trưởng nữ là Ngọc Lễ (theo Hoàng Đình Phùng), và công chúa Ngọc Hoa, và Mai Hoa.

Nhận định

Bộ Đại Việt Sử ký Toàn thư biên soạn dưới sự chỉ đạo của các chúa Trịnh đã nhận xét về Lê Anh Tông:

Xem thêm

Chú thích

  1. ^ Đại Việt Sử ký Toàn thư
  2. ^ Đại Nam thực lục, Tập 1, Nhà xuất bản Giáo dục, 2002, bản điện tử, trang 23
  3. ^ Anh Tông là hậu duệ trực hệ của dòng dõi Lê Trừ (anh của Thái Tổ Cao hoàng đế Lê Lợi). Trước khi kế vị, nội tộc của nhà vua định cư ở xã Bố Vệ, huyện Đông Sơn. Từ đời Anh Tông trở về sau, các vua nhà Lê không còn được táng tại Lam Sơn nữa mà chuyển sang táng tại xã Bố Vệ và những vùng lân cận. (英宗是黎除後人,繼位之前,家族定居東山縣布衞社。自英宗開始,黎朝皇帝不再葬在藍山,而是葬在布衞社及其附近。)
  4. ^ 來源請求

Tham khảo

Tiền nhiệm:
Lê Trung Tông
Vua nhà Hậu Lê
1566-1573
Kế nhiệm:
Lê Thế Tông

Read other articles:

Kiwi, salah satu dari proyek Rover, sedang diuji coba Proyek Rover adalah proyek Amerika Serikat untuk mengembangkan roket nuklir-termal yang beroperasi dari tahun 1955 hingga 1973 di Los Alamos Scientific Laboratory (LASL).[1] Dimulai sebagai proyek Angkatan Udara Amerika Serikat untuk mengembangkan tenaga nuklir untuk rudal balistik antarbenua (ICBM). Proyek ini dipindahkan ke NASA pada tahun 1958 setelah krisis Sputnik memicu Space Race. Proyek ini dikelola oleh Space Nuclear Propu...

 

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Januari 2023. FBFC (Fabrikasi Franco-Belge de Fabrication du Flustible, Prancis-Belgia) adalah perusahaan pembuat bahan bakar nuklir. Dari tahun 1977 dan seterusnya kantor pusatnya berlokasi di Romans-sur-Isère. Perusahaan mengoperasikan dua fasilitas lagi, satu di...

 

Artikel ini bukan mengenai suku Moor ataupun orang Moro. Untuk kegunaan lain, lihat Moor (disambiguasi). Duta Besar Negeri Moor untuk Ratu Elizabeth I dari Inggris Belahan bumi utara pada tahun 467 Masehi menampakkan kerajaan Moor setelah jatuhnya kekaisaran Roma Moor (Arab: موريونcode: ar is deprecated ; Spanyol: Morocode: es is deprecated ) adalah orang Muslim dari zaman pertengahan yang tinggal di Al-Andalus (Semenanjung Iberia termasuk Spanyol dan Portugis zaman sekarang) dan juga M...

Groupe Union pour la démocratie françaiseHistoireFondation 1978Dissolution 2007Prédécesseur Groupe Union pour la démocratie française et du centre (d)CadreType Groupe parlementaire à l'Assemblée nationalePays  FranceOrganisationPrésidents François Bayrou, Philippe Douste-Blazy, Hervé MorinIdéologie Social-libéralismeLibéral-conservatismeDémocratie chrétienneFédéralisme européenPositionnement Centre droitmodifier - modifier le code - modifier Wikidata Le groupe Union po...

 

Debra Messingat the 2009 Tribeca Film FestivalLahirDebra Lynn MessingPekerjaanAktrisTahun aktif1994–sekarangSuami/istriDaniel Zelman (2000–sekarang) Debra Lynn Messing (lahir 15 Agustus 1968) adalah seorang pemeran berkebangsaan Amerika Serikat yang menjadi terkenal saat memenangkan nominasi Emmy Award dan Guild Awards. Dia berkarier di dunia film sejak tahun 1994. Filmografi Tahun Judul Sebagai Catatan lain 1995 A Walk in the Clouds Betty Sutton 1997 McHale's Navy Lt. Penelope Carp...

 

Catholic church in New York City 40°42′25″N 74°00′32″W / 40.706962°N 74.008791°W / 40.706962; -74.008791 The Church of Our Lady of VictoryFront gable, with entrance on broad elevation fronting William StreetGeneral informationTown or cityNew York, New YorkCountryUnited StatesConstruction started1944[2]Completed1946[1][3]Cost$430,000[2]ClientRoman Catholic Archdiocese of New YorkDesign and constructionArchitect(s)Eggers & ...

Mesir Kuno terpecah pada Periode Menengah Ketiga. Periode Menengah Ketiga Mesir Kuno adalah periode yang berlangsung dari masa kematian Firaun Ramses XI pada tahun 1070 SM, meliputi dinasti ke-21, ke-22, ke-23, dan ke-24, hingga pengusiran penguasa-penguasa Nubia dari dinasti ke-25 dan pendirian dinasti ke-26 oleh Psamtik I pada tahun 664 SM. Perkembangan politik Periode ini berciri perpecahan negara. Bahkan pada masa kekuasaan Ramses XI, dinasti keduapuluh Mesir telah kehilangan kendali atas...

 

Italia ai Giochi della XVII OlimpiadeRoma 1960 Codice CIO ITA Comitato nazionale CONI Atleti partecipanti 280 in 19 discipline Di cui uomini/donne 246 - 34 Portabandiera Edoardo Mangiarotti Medagliere Posizione 3ª 13 10 13 36 Cronologia olimpica (sommario) Giochi olimpici estivi 1896 · 1900 · 1904 · 1908 · 1912 · 1920 · 1924 · 1928 · 1932 · 1936 · 1948 · 1952 · 1956 · 1960 · 1964 · 1968&...

 

Pour les articles homonymes, voir Réforme. Une réforme agraire est une réforme qui consiste à modifier le régime de propriété des terres agricoles et/ou les conditions de leur mise en valeur. Cela peut consister en une modification des droits à l'accès aux terres cultivables (remembrement, redistribution aux paysans qui la cultivent en la confisquant aux propriétaires) ou bien en supprimant des protections sur leur utilisation, en favorisant par exemple une catégorie d'exploitants...

Species of flowering plant For the album by Erik Friedlander, see Grains of Paradise (album). Guinea grains redirects here. For Guinea pepper, see Grains of Selim. For Guinea cubeb pepper, see Ashanti pepper. Melegueta pepper redirects here. For the similarly named chili pepper, see Malagueta pepper. Grains of paradiseAframomum melegueta Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Monocots Clade: Commelinids Order: Zingiberales Family: Zingiberace...

 

American physicist and academic administrator For other people with the same name, see Sarah Bolton (disambiguation). Sarah BoltonSarah Bolton in 201615th President of Whitman CollegeIncumbentAssumed office July 1, 2022Preceded byKathleen M. Murray Sarah BoltonAlma materBrown University (BS)University of California, Berkeley (MS, PhD)Scientific careerFieldsPhysicsInstitutions Williams College 1995-2016[1] The College of Wooster 2016-2022 Whitman College 2022 - ThesisDimen...

 

Kampus Daerah CibiruUniversitas Pendidikan IndonesiaJenisPerguruan Tinggi Negeri Badan HukumDidirikan1990DirekturProf. Dr. Deni Darmawan, S.Pd., M.Si., M. Kom., MCELokasiKabupaten Bandung, Jawa Barat, IndonesiaKampusUrbanAlamatJl. Raya Cibiru KM 15 Bandung 40393Nama julukanKamda CibiruSitus webkd-cibiru.upi.edu Kampus Daerah Cibiru, Universitas Pendidikan Indonesia (disingkat Kamda Cibiru UPI) adalah salah satu kampus daerah di lingkungan UPI yang kedudukan nya setara dengan fakultas di UPI. ...

土库曼斯坦总统土库曼斯坦国徽土库曼斯坦总统旗現任谢尔达尔·别尔德穆哈梅多夫自2022年3月19日官邸阿什哈巴德总统府(Oguzkhan Presidential Palace)機關所在地阿什哈巴德任命者直接选举任期7年,可连选连任首任萨帕尔穆拉特·尼亚佐夫设立1991年10月27日 土库曼斯坦土库曼斯坦政府与政治 国家政府 土库曼斯坦宪法 国旗 国徽 国歌 立法機關(英语:National Council of Turkmenistan) ...

 

American football player (1923–1968) Jim BrieskeNo. 56Brieske from 1948 MichiganensianBorn:(1923-05-04)May 4, 1923Saginaw or Port Huron, Michigan, U.S.Died:November 29, 1968(1968-11-29) (aged 45)Ann Arbor, Michigan, U.S.Career informationPosition(s)Placekicker, CenterCollegeMichiganNFL draft1948, Round: 12, Pick: 97Career historyAs player1942, 1946–1947Michigan Wolverines James F. Brieske (May 4, 1923 – November 29, 1968) was an American football placekicker. He played co...

 

عمرو بن الجموح معلومات شخصية اسم الولادة عمرو بن الجموح الميلاد العقد 540  يثرب الوفاة 3 هـ غزوة أحدجبل أحد، المدينة المنورة سبب الوفاة قتل في معركة  الكنية أبو معاذ اللقب الشهيد الأعرج مشكلة صحية عرج  الزوجة هند بنت عمرو بن حرام الأولاد معاذ بن عمرو بن الجموحمعوذ بن �...

Audio effects unit Kaoss PadKorg Kaoss Pad KP3ManufacturerKorgDatesIntroduced in 1999. Current Hardware iteration/redesign (“KP3”) released in 2006, VST Software version released on November 2022.Price~$400Technical specificationsOscillatorUser Samples; PCM for preset synth voicesLFOMultiple LFO options, waveforms and combinations of LFO with other effectsSynthesis typeSeveral preset synth and drum voices; granular synthesisFilterMultipleAftertouch expressionnoVelocity expressionnoStorage...

 

American murderer and Ku Klux Klan leader (1891–1966) D. C. StephensonStephenson in 1922BornDavid Curtis StephensonAugust 21, 1891 (1891-08-21)Houston, Texas, U.S.DiedJune 28, 1966 (1966-06-29) (aged 74)Jonesborough, Tennessee, U.S.Resting placeMountain Home National CemeteryOccupationGrand Dragon of the Ku Klux KlanPolitical partyRepublican (after 1921)Other politicalaffiliationsDemocratic (before 1921)Criminal statusDeceasedSpouses Nettie Hamilton Violet Carroll Martha Dickinso...

 

Ancient Sanskrit text The oldest surviving manuscript of the Devi Māhātmya (part of Markandeya Purana), on palm-leaf, in an early Bhujimol script, Nepal, 11th century. Part of a series onHindu scriptures and texts Shruti Smriti List Vedas Rigveda Samaveda Yajurveda Atharvaveda Divisions Samhita Brahmana Aranyaka Upanishads UpanishadsRig vedic Aitareya Kaushitaki Sama vedic Chandogya Kena Yajur vedic Brihadaranyaka Isha Taittiriya Katha Shvetashvatara Maitri Atharva vedic Mundaka Mandukya Pr...

У этого топонима есть и другие значения, см. Школьная улица. Школьная улица Общая информация Страна Россия Город Санкт-Петербург Район Пушкинский Исторический район Шушары Протяжённость 750 м (по проекту 1,6 км) Населённый пункт Шушары  Медиафайлы на Викискладе Шко́льна�...

 

Peruvian footballer (born 1994) José Manzaneda Personal informationFull name José Miguel Manzaneda PinedaDate of birth (1994-09-10) 10 September 1994 (age 29)Place of birth Lima, PeruHeight 1.81 m (5 ft 11+1⁄2 in)Position(s) WingerTeam informationCurrent team CantolaoNumber 7Youth career2004–2010 Academia Zela2010–2012 Academia CantolaoSenior career*Years Team Apps (Gls)2013–2015 Juan Aurich 12 (0)2016–2018 Deportivo Municipal 32 (6)2016–2017 → Cantolao...