PROFILPELAJAR.COM

Bộ Măng tây
Bộ Măng tây
Thời điểm hóa thạch: 100–0 triệu năm trước đây TiềnЄ Є O S D C P T J K Pg N Trung Creta - gần đây
	Măng tây (Asparagus officinalis)
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Monocots
Bộ (ordo)	Asparagales; Bromhead, 1838
Các họ
	Xem văn bản, khoảng 22-23 họ

Bộ Măng tây hay bộ Thiên môn đông (danh pháp khoa học: Asparagales) là một bộ trong lớp thực vật một lá mầm bao gồm một số họ cây không thân gỗ. Trong các hệ thống phân loại cũ, các họ mà hiện nay đưa vào trong bộ Asparagales đã từng được đưa vào trong bộ Loa kèn (Liliales), và một số chi trong đó thậm chí còn được đưa vào trong họ Loa kèn (Liliaceae). Một số hệ thống phân loại còn tách một số họ được liệt kê dưới đây thành các bộ khác, bao gồm cả các bộ Orchidales (lan) và bộ Iridales (diên vĩ), trong khi các hệ thống khác, đặc biệt là hệ thống phân loại của APG lại đưa hai bộ Orchidales và Iridales vào trong bộ Asparagales. Bộ này được đặt tên theo chi Asparagus (măng tây, thiên môn đông).

Phân loại

APG III

Hệ thống APG III năm 2009 công nhận các họ sau:

Amaryllidaceae
Asparagaceae
Asteliaceae
Blandfordiaceae
Boryaceae
Doryanthaceae
Hypoxidaceae
Iridaceae
Ixioliriaceae
Lanariaceae
Orchidaceae
Tecophilaeaceae
Xanthorrhoeaceae (bao gồm Asphodelaceae)
Xeronemataceae

nghĩa là hai họ Alliaceae và Agapanthaceae nhập vào trong họ Amaryllidaceae và không còn có các họ tùy chọn tách ra từ hai họ Asparagaceae và Xanthorrhoeaceae nữa.

APG II

Hệ thống phân loại của Angiosperm Phylogeny Group được các nhà thực vật học sử dụng rộng rãi và đã được cập nhật thành APG II năm 2003 để thêm vào các nghiên cứu gần đây, đặc biệt là các nghiên cứu phân tích DNA. Sơ đồ năm 1998 xác định 29 họ trong bộ Asparagales. APG II hợp nhất một số họ và thừa nhận một hệ thống khác với ít số lượng họ nhưng họ lại lớn hơn, trong đó một số họ nhỏ có thể kết hợp lại thành các họ lớn hơn, dựa trên sự tương thích di truyền gần gũi hơn và vẫn tuân thủ 'hệ thống APG', cho rằng họ này chứa 16-24 họ với 1.122 chi và khoảng 26.070 loài. Ví dụ, theo hệ thống phân loại mới hơn này thì người ta có thể đưa chính xác cây hoa hiên hay cây kim châm (chi Hemerocallis) vào họ Hemerocallidaceae, hoặc vào họ Xanthorrhoeaceae. Phân loại của APG II về bộ Asparagales như sau:

Alliaceae, có thể tách riêng hai họ:
- Agapanthaceae
- Amaryllidaceae
Asparagaceae, có thể tách riêng thành bảy họ khác nữa:
Asteliaceae
Blandfordiaceae
Boryaceae
Doryanthaceae
Hypoxidaceae
Iridaceae
Ixioliriaceae
Lanariaceae
Orchidaceae
Tecophilaeaceae
Xanthorrhoeaceae
- Asphodelaceae
- Hemerocallidaceae
Xeronemataceae

APG 1998

Hệ thống APG năm 1998 cũng đặt bộ này trong nhánh thực vật một lá mầm nhưng sử dụng định nghĩa sau:

Bộ Asparagales
Họ Agapanthaceae

Họ Agavaceae

Họ Alliaceae

Họ Amaryllidaceae

Họ Anemarrhenaceae

Họ Anthericaceae

Họ Aphyllanthaceae

Họ Asparagaceae

Họ Asphodelaceae

Họ Asteliaceae

Họ Behniaceae

Họ Blandfordiaceae

Họ Boryaceae

Họ Convallariaceae

Họ Doryanthaceae

Họ Hemerocallidaceae

Họ Herreriaceae

Họ Hyacinthaceae

Họ Hypoxidaceae

Họ Iridaceae

Họ Ixioliriaceae

Họ Lanariaceae

Họ Laxmanniaceae

Họ Orchidaceae

Họ Tecophilaeaceae

Họ Themidaceae

Họ Xanthorrhoeaceae

Họ Xeronemataceae

Các hệ thống ba bộ

Các hệ thống phân loại tách ba bộ Măng tây (Asparagales), bộ Phong lan (Orchidales) và bộ Diên vĩ (Iridales) nói chung được sắp xếp như sau:

Bộ Asparagales, theo nghĩa hẹp (sensu stricto)
- Họ Agavaceae (họ thùa)
  - Thùa
  - Ngọc giá
- Họ Alliaceae (họ hành)
  - Hành tăm
  - Tỏi
  - Hành
- Họ Amaryllidaceae (họ loa kèn đỏ)
- Họ Asparagaceae (họ măng tây)
- Họ Asphodelaceae (họ lan nhật quang)
  - Lô hội
  - Lan nhật quang
- Họ Hyacinthaceae (họ lan dạ hương)
  - Hoa chuông lam
  - Lan dạ hương
- Cetera
Bộ Orchidales
- Họ Burmanniaceae
- Họ Corsiaceae
- Họ Geosiridaceae
- Họ Orchidaceae (lan)
Bộ Iridales
- Họ Iridaceae (họ diên vĩ, lay ơn)

Asparagales theo Kubitzki (1998)

Trong các hệ thống khác

Dahgren

Hệ thống Dahlgren đặt bộ này trong siêu bộ Lilianae thuộc phân lớp Liliidae [= thực vật một lá mầm] của lớp Magnoliopsida [= thực vật hạt kín] và sử dụng định nghĩa sau:

Bộ Asparagales
Họ Agavaceae

Họ Alliaceae

Họ Amaryllidaceae

Họ Anthericaceae

Họ Aphyllanthaceae

Họ Asparagaceae

Họ Asphodelaceae

Họ Asteliaceae

Họ Blandfordiaceae

Họ Calectasiaceae

Họ Convallariaceae

Họ Cyanastraceae

Họ Dasypogonaceae

Họ Doryanthaceae

Họ Dracaenaceae

Họ Eriospermaceae

Họ Hemerocallidaceae

Họ Herreriaceae

Họ Hostaceae

Họ Hyacinthaceae

Họ Hypoxidaceae

Họ Ixioliriaceae

Họ Lanariaceae

Họ Luzuriagaceae

Họ Nolinaceae

Họ Philesiaceae

Họ Phormiaceae

Họ Ruscaceae

Họ Tecophilaeaceae

Họ Xanthorrhoeaceae

Cronquist

Hệ thống Cronquist không công nhận bộ này, đặt nhiều chi trong bộ Liliales (phân lớp Liliidae của lớp Liliopsida [= thực vật một lá mầm]). Một số chi được đặt trong họ Liliaceae.