Bao báp

Cây bao báp ở châu Phi
Phân loại khoa học
Giới (regnum)Plantae
(không phân hạng)Angiospermae
(không phân hạng)Eudicots
(không phân hạng)Rosids
Bộ (ordo)Malvales
Họ (familia)Malvaceae s.l hay Bombacaceae
Phân họ (subfamilia)Bombacoideae
Chi (genus)Adansonia
Các loài
Xem văn bản.

Bao báp (bắt nguồn từ tiếng Pháp baobab (/ˈbbæb/ hoặc /ˈbbæb/))[1] là một chi của 8 loài cây thân gỗ có kích thước từ vừa đến lớn, trước đây được coi là thuộc họ Gạo (Bombacaceae), hiện nay được coi là thuộc phân họ Gạo (Bombacoideae), có nguồn gốc từ châu Phi (Madagascar với 6 loài, thảo nguyên nhiệt đới Đông Phi với 1 loài và Úc với 1 loài).

Vào đầu thế kỷ 21, bao báp ở miền nam châu Phi bắt đầu chết nhanh chóng từ một nguyên nhân chưa được xác định. Các nhà khoa học tin rằng không thể có khả năng bệnh hoặc sâu bệnh có thể giết chết nhiều cây rất nhanh như vậy, trong khi một số người ước tính rằng bao báp chết là kết quả của sự mất nước từ sự nóng lên toàn cầu.[2][3]

Đặc điểm mô tả

  • Các loài cây này có chiều cao 5-25 mét (ngoại lệ tới 30 mét), đường kính gốc cây 7-11 mét (hay chu vi gốc cây là 22-35 mét, ngoại lệ có cây lên tới 50 m). Chúng được chú ý vì có khả năng lưu trữ nước bên trong thân cây to phình ra, với dung tích lưu trữ tới 120.000 lít nước để đảm bảo tồn tại trong các điều kiện khô cằn cao cụ thể trong từng khu vực. Tất cả chúng đều có thể có mặt trong các khu vực khô hạn theo mùa. Là các loại cây sớm rụng lá, chúng rụng lá trong mùa khô.
  • Một số cây được coi là đã sống hàng ngàn năm, tuy nhiên do gỗ của chúng có các vòng tăng trưởng hàng năm không rõ ràng lại rỗng bên trong nên trước đây không thể kiểm chứng được điều này. Ngày nay nhờ phương pháp carbon phóng xạ, người ta có thể xác định rằng phần lớn trong số này chỉ được vài trăm tuổi, và cây già nhất thì được 2.000 tuổi.[4][5] Khí nhà kính, biến đổi khí hậu và sự nóng lên toàn cầu dường như là yếu tố làm giảm tuổi thọ bao báp.[2]

Các loài

Adansonia gregorii tại Tây Úc

Tên gọi Adansonia được đặt để thể hiện lòng kính trọng đối với Michel Adanson, một nhà tự nhiên học và nhà thám hiểm người Pháp, do ông là người đã miêu tả A. digitata.

Công dụng

Quả cắt từ Mozambique
Bột bao báp

Được dùng ăn như một loại rau sống (leaf vegetable) hoặc dạng bột khô trong khu vực phân bổ tại châu Phi đại lục, bao gồm Malawi, ZimbabweSahel.[5] Tại Nigeria, người dân địa phương gọi lá của nó là kuka và dùng nó để nấu món súp kuka. Bao báp Úc (tiếng Anh: boab) được thổ dân dùng làm nguồn cung cấp nước và thực phẩm còn lá được dùng làm thuốc.

Quả

  • Có vỏ mềm và có kích thước bằng một quả dừa, nặng khoảng 1,5 kg (3,3 lb), nhưng không phải là hình cầu (globular). Quả tươi được cho là có vị như sorbet.[6] Nó có vị chua, chua, vị cam quýt.[7] Nó là một nguồn tốt của vitamin C, kali, carbohydrate, và phosphor.[8] Bột quả sấy khô của Adansonia digitata, bột bao báp, chứa khoảng 12% nước và mức độ khiêm tốn của các chất dinh dưỡng khác nhau, bao gồm carbohydrate, riboflavin, calci, magnesi, kali, sắt và phytosterol, với hàm lượng protein và chất béo thấp.[7][9][10] Hàm lượng vitamin C, được mô tả là biến trong các mẫu khác nhau, nằm trong khoảng từ 74 đến 163 miligam (1,14 đến 2,52 gr) trên 100 gram bột khô.[7] Cùi thịt khô của quả, sau khi tách khỏi các hạt và sợi, được ăn ngay hoặc trộn lẫn với cháo yến mạch hay sữa.
  • Angola, quả khô thường được đun sôi và nước dùng được sử dụng cho nước trái cây hoặc làm cơ sở cho một loại kem được gọi là gelado de múcua.
  • Zimbabwe, quả được sử dụng trong các chế phẩm thực phẩm truyền thống bao gồm "ăn trái cây tươi hoặc nghiền nát bột giấy để khuấy thành cháo (porridge) và đồ uống".[11]
  • liên minh châu Âu, trước khi được phê duyệt thương mại, bột trái cây bao báp không có sẵn để sử dụng như một thành phần thực phẩm, theo luật năm 1997 quy định rằng các loại thực phẩm không được tiêu thụ phổ biến ở EU sẽ phải được chính thức phê duyệt trước. Trong năm 2008, bột trái cây khô được bảo quản ở EU như một thành phần thực phẩm an toàn,[12] và sau đó trong năm được cấp trạng thái GRAS (generally recognized as safe, thường được công nhận là an toàn) tại Hoa Kỳ.[13]

Hạt

Được dùng chủ yếu như chất làm đặc cho các món súp, nhưng cũng có thể được lên men thành gia vị hay nướng để ăn trực tiếp hoặc giã nhỏ để chiết dầu thực vật.[14][15] Bột quả và hạt của A. grandidieri[14]A. za được ăn sống.[15]

Thân cây

  • Còn là nguồn cung cấp sợi, thuốc nhuộm và dùng làm củi. Tại Tanzania, bột giấy khô của A. digitata được thêm vào cây mía để hỗ trợ quá trình lên men (fermentation) trong sản xuất bia (brewing, beermaking).[16]
  • Một cây bao báp lớn, rỗng thân ở miền nam Derby, tây Úc đã được sử dụng trong thập niên 1890 như là nơi giam giữ các tù nhân là thổ dân trên đường đưa họ tới Derby để tử hình. Cây bao báp này hiện vẫn còn và hiện nay nó là nơi thu hút khách du lịch.

Khác

Một số loài bao báp là nguồn chất xơ (fiber), thuốc nhuộm (dye) và nhiên liệu (fuel). Thổ dân Úc đã sử dụng các loài bản địa A. gregorii cho nhiều sản phẩm: làm dây thừng từ các sợi rễ (root fibers), tô vẽ và chạm khắc phần bên ngoài các loại quả và đeo chúng như là đồ thủ công trang trí (decorative crafts).[17]

Khía cạnh văn hóa

Adansonia grandidieri tại Madagaskar

Bao báp là cây quốc gia của Madagascar.

Trong chuyện Hoàng tử Bé của Antoine de Saint-Exupéry, Hoàng tử Bé đã rất lo lắng là các cây bao báp (được miêu tả như là "các cây to như những con bò") có thể mọc trên tiểu hành tinh rất nhỏ của mình, chiếm hết toàn bộ không gian và thậm chí tách nó ra thành nhiều mảnh.

Rafiki, nhân vật trong The Lion King (Vua Sư tử), làm nhà của mình trên cây bao báp.

Cây bao báp tại Việt Nam

Tại Việt Nam cũng có một số cây bao báp. Đến thời điểm năm 2008, những cây bao báp lâu đời nhất (trên 50 năm) tại Việt Nam được biết gồm có 1 tại thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang (khoảng 100 năm), và 2 tại Huế (khoảng 60 đến 100 năm).[18] Trong số đó, cây bao báp tại Huế trước nhà hàng Bao báp tại đường Mai Thúc Loan, được xem là phát hiện đầu tiên tại Việt Nam, do kỹ sư lâm nghiệp Nguyễn Hữu Đính mang từ Pháp về (có nguồn gốc từ châu Phi) khoảng năm 1950,[19] và cây bao báp tại phường Đông Hồ, Thị xã Hà Tiên (phát hiện năm 2007) được xem là lâu đời nhất tại Việt Nam. Sau này, bao báp được nhân giống thành công (phần lớn từ cây gốc tại Huế) và được trồng tại nhiều nơi khác, hoặc là mới nhập về, như 4 cây tại TP Hồ Chí Minh, 1 cây tại Hà Nội, nhưng chỉ khoảng 10 năm tuổi.[18][19]

Thư viện ảnh

Phân họ: Rosidae (Hoa hồng) - Bộ: Malvales (Cẩm quỳ) - Họ: Malvaceae (Cẩm quỳ) - Phân họ: Bombacoideae (Gạo) - Chi: Adansonia L. Loài: Adansonia digitata L.

Cây

Hoa

Quả

Tượng

Tham khảo

  1. ^ Đặng Thái Minh, "Dictionnaire vietnamien - français. Les mots vietnamiens d’origine française", Synergies Pays riverains du Mékong, n° spécial, năm 2011. ISSN: 2107-6758. Trang 59.
  2. ^ a b Ed Yong (ngày 11 tháng 6 năm 2018). “Trees That Have Lived for Millennia Are Suddenly Dying The oldest baobabs are collapsing, and there's only one likely explanation”. The Atlantic. Truy cập ngày 12 tháng 6 năm 2018.
  3. ^ Rachel Nuwer (ngày 12 tháng 6 năm 2018). “Last March of the 'Wooden Elephants': Africa's Ancient Baobabs Are Dying”. New York Times (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 13 tháng 6 năm 2018. Chú thích có tham số trống không rõ: |1= (trợ giúp)
  4. ^ SZ, số 83, 11.4.2016, trang 16, Die Entdeckung des Baobab
  5. ^ a b Adansonia digitata (baobab)”. Royal Botanic Gardens, Kew. Bản gốc lưu trữ ngày 20 tháng 2 năm 2014. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2014.
  6. ^ Adansonia gregorii. Australian Tropical Rainforest Plants. Bản gốc lưu trữ ngày 11 tháng 3 năm 2015. Truy cập ngày 8 tháng 6 năm 2014.
  7. ^ a b c UK Advisory Committee on Novel Foods and Processes (tháng 7 năm 2008). “Baobab dried fruit pulp. EC No. 72; August 2006: Application from PhytoTrade Africa to approve baobab dried fruit pulp as a novel food ingredient. Authorised July 2008”. UK Food Standards Agency. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2012.
  8. ^ “Baobab: Benefits, nutrition, dietary tips, and risks”. Medical News Today (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 20 tháng 6 năm 2018.
  9. ^ Osman, M. A. (2004). “Chemical and nutrient analysis of baobab (Adansonia digitata) fruit and seed protein solubility”. Plant Foods Hum Nutr. 59 (1): 29–33. doi:10.1007/s11130-004-0034-1. PMID 15675149.
  10. ^ Chadare, F. J.; và đồng nghiệp (2009). “Baobab food products: a review on their composition and nutritional value”. Crit Rev Food Sci Nutr. 49 (3): 254–74. doi:10.1080/10408390701856330. PMID 19093269.
  11. ^ “South African villagers tap into trend for 'superfood' baobab”. AFP. ngày 24 tháng 9 năm 2018. Truy cập ngày 29 tháng 9 năm 2018.
  12. ^ “Baobab dried fruit pulp”. UK Food Standards Agency. 2008. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 3 tháng 6 năm 2012.
  13. ^ “GRAS Notice No. GRN 273”. US Food and Drug Administration. ngày 25 tháng 7 năm 2009. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 2 năm 2021. Truy cập ngày 3 tháng 5 năm 2018.
  14. ^ a b Ambrose-Oji, B. and N. Mughogho. 2007. Adansonia grandidieri Baill. Lưu trữ 2014-04-07 tại Wayback Machine In: van der Vossen, H. A. M. and G. S. Mkamilo (Eds). PROTA 14: Vegetable oils/Oléagineux. PROTA, Wageningen, Netherlands.
  15. ^ a b Ambrose-Oji, B. and N. Mughogho. 2007. Adansonia za Baill. Lưu trữ 2015-04-02 tại Wayback Machine In: van der Vossen, H. A. M. and G. S. (Eds). PROTA 14: Vegetable oils/Oléagineux. PROTA, Wageningen, Netherlands.
  16. ^ Sidibe, M., et al. Baobab, Adansonia digitata L. Volume 4 of Fruits for the Future. International Centre for Underutilised Crops, 2002.
  17. ^ “Dance of the baob”. The Australian Women's Weekly. National Library of Australia. ngày 2 tháng 2 năm 1966. tr. 26. Truy cập ngày 11 tháng 1 năm 2012.
  18. ^ a b Phát hiện cây bao báp lâu đời nhất Việt Nam?, Báo Tiền phong, ngày 2 tháng 4 năm 2007
  19. ^ a b Người giải cứu cây bao báp Huế , Công an Nhân dân, 26/12/2008

Liên kết ngoài

Read other articles:

Telstar 18Adidas Telstar 18TipeBola sepakTahun peluncuran2017 (2017)ProdusenAdidasKetersediaanTersedia Adidas Telstar 18 adalah merek bola sepak yang digunakan pada Piala Dunia FIFA 2018 di Rusia. Bola yang diproduksi oleh Adidas ini didesain berdasarkan konsep bola sepak Adidas Telstar tahun 1970. Bola ini dikenalkan untuk umum di Moskwa, Rusia, pada 9 November 2017. Beberapa pemain sepak bola terkenal ikut menghadiri peluncuran bola ini, di antaranya Lionel Messi, Zinédine Zidane, Kak...

 

Polish polymath This article includes a list of references, related reading, or external links, but its sources remain unclear because it lacks inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (June 2023) (Learn how and when to remove this template message) Teofil Żebrawski, self-portrait, 1830 Teofil Wincenty Żebrawski (Polish pronunciation: [tɛˈɔ.fil ʐɛbrafski]; 5 April 1800 – 5 February 1887) was a Polish mathematician, bibliogra...

 

This article reads like a press release or a news article and may be largely based on routine coverage. Please help improve this article and add independent sources. (December 2015) Neven MaguireBorn (1973-12-01) 1 December 1973 (age 50)Blacklion, County Cavan, IrelandEducationEnniskillen Campus CAFRE[1]Culinary career Current restaurant(s) McNeans Bistro, Blacklion, County Cavan Television show(s) 10 of the Best Neven Cooks Cooking with Love Neven's Food from the Sun Websitehttp...

This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article may be written from a fan's point of view, rather than a neutral point of view. Please clean it up to conform to a higher standard of quality, and to make it neutral in tone. (November 2021) (Learn how and when to remove this template message) This article possibly contains original research. Please improve it by verifying the c...

 

العلاقات الزيمبابوية الساموية زيمبابوي ساموا   زيمبابوي   ساموا تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الزيمبابوية الساموية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين زيمبابوي وساموا.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه الم...

 

See also: Otorowo, Greater Poland Voivodeship Village in Kujawsko-Pomorskie Voivodeship, PolandOtorowoVillageOtorowoShow map of PolandOtorowoShow map of Kuyavian-Pomeranian VoivodeshipCoordinates: 53°4′59″N 18°9′25″E / 53.08306°N 18.15694°E / 53.08306; 18.15694Country PolandVoivodeshipKujawsko-PomorskieCountyBydgoszcz CountyGminaSolec KujawskiFirst mentioned1280Population250Time zoneUTC+1 (CET) • Summer (DST)UTC+2 (CEST)Vehicle registration...

This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: Khan Bahadur Abdul Aziz – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (February 2021) This articl...

 

История Грузииსაქართველოს ისტორია Доисторическая Грузия Шулавери-шомутепинская культураКуро-араксская культураТриалетская культураКолхидская культураКобанская культураДиаухиМушки Древняя история КолхидаАриан-КартлиИберийское царство ФарнавазидыГруз�...

 

Major command of the United States Air Force responsible for air and cyber forces Air Combat CommandShield of Air Combat CommandActive21 March 1946 – present(78 years) Detailed 1 June 1992 – present (as Air Combat Command)21 March 1946 – 1 June 1992 (as Tactical Air Command)[1] Country United StatesBranch United States Air Force (26 September 1947 – Present) United States Army ( Army Air Forces; 21 March 1946 – 26 September 1947)[2]TypeMajor CommandRol...

Town in Victoria, AustraliaDaylesfordVictoriaDaylesford as seen from Wombat HillDaylesfordCoordinates37°21′0″S 144°09′0″E / 37.35000°S 144.15000°E / -37.35000; 144.15000Population2,781 (2021 census)[1] • Density76.82/km2 (198.97/sq mi)Established1852Postcode(s)3460Elevation616 m (2,021 ft)Area36.2 km2 (14.0 sq mi)Time zoneAEST (UTC+10) • Summer (DST)AEDT (UTC+11)Location 114 km (71 mi) NW o...

 

House elections for the 81st U.S. Congress 1948 United States House of Representatives elections ← 1946 November 2, 1948[1] 1950 → All 435 seats in the United States House of Representatives218 seats needed for a majority   Majority party Minority party   Leader Sam Rayburn Joseph Martin Party Democratic Republican Leader since September 16, 1940 January 3, 1939 Leader's seat Texas 4th Massachusetts 14th Last election 188 seats ...

 

Defunct political party in the Netherlands RSAP redirects here. For the cryptography task, see RSA problem. For the bluetooth profile, see Remote SIM Access Profile. Revolutionary Socialist Party Revolutionair Socialistische PartijLeaderHenk SneevlietChairmanPiet J. Schmidt (RSAP)Founded1929Dissolved1940Split fromCommunist Party HollandPreceded bySocialist PartySucceeded byMarx–Lenin–Luxemburg Front (clandestine)HeadquartersAmsterdamNewspaperDe Baanbreker (1929-1935)De Nieu...

Naturally occurring steroids that are found in plants See also: Phytosterol Digitoxin, a phytosteroid and cardiac glycoside found in digitalis. Phytosteroids, also known as plant steroids, are naturally occurring steroids that are found in plants.[1] Examples include digoxin, digitoxin, diosgenin, and guggulsterone, as well as phytosterols like β-sitosterol and other phytoestrogens like isoflavones.[1] References ^ a b Hugh L. J. Makin; D.B. Gower; B. Kirk (29 June 2013). Ste...

 

Europa, sebuah satelit yang berpotensi dihuni dari Jupiter. Kelayakhunian satelit alami adalah sebuah ukuran potensi satelit alami untuk memiliki lingkungan yang ramah untuk kehidupan.[1] Lingkungan yang laik huni tidak selalu mengandung kehidupan. Lihat pula Analog Bumi Kepler-1625b I, kemungkinan eksobulan dari eksoplanet Kepler-1625b Referensi ^ Dyches, Preston; Chou, Felcia (7 April 2015). The Solar System and Beyond is Awash in Water. NASA. Diakses tanggal 8 April 2015.  lbs...

 

French physicist (born 1941) Pierre AgostiniAgostini in 2023Born (1941-07-23) 23 July 1941 (age 82)Tunis, French TunisiaAlma materAix-Marseille University (BEd, MAS, PhD)Known forAbove-threshold ionizationRABBITTAwardsGay-Lussac–Humboldt Prize (2003)William F. Meggers Award (2007)Nobel Prize in Physics (2023)Scientific careerFieldsAttosecond physicsInstitutionsCEA SaclayOhio State UniversityThesisAppareillage permettant la réalisation de filtres multidiélectriques UV: Étu...

NASCAR Seri Piala Winston 1988 Sebelum: 1987 Sesudah: 1989 Bill Elliott (foto 2017) sebagai juara musim 1988. NASCAR Seri Piala Winston 1988 merupakan musim NASCAR Seri Piala Winston. Musim ini berlangsung dari bulan Februari 1988 lewat Daytona 500 di Daytona International Speedway dan berakhir pada bulan November dalam di Atlanta Motor Speedway. Di musim ini Bill Elliott keluar sebagai juara umum. Klasemen akhir Bill Elliott – 4488 Rusty Wallace – 4464 Dale Earnhardt – ...

 

American college basketball season 1971–72 Idaho State Bengals men's basketballConferenceBig Sky ConferenceRecord14–12 (8–6 Big Sky)Head coachJim Killingsworth (1st season)Home arenaISU MinidomeSeasons← 1970–711972–73 → 1971–72 Big Sky men's basketball standings vte Conf Overall Team W   L   PCT W   L   PCT Weber State 10 – 4   .714 18 – 11   .621 Gonzaga 8 – 6   .571 14 – 12   .538 Nor...

 

Zone tariffarie STIBM Lo STIBM (acronimo di Sistema Tariffario Integrato del Bacino di Mobilità) è un sistema tariffario integrato in vigore nell'area metropolitana di Milano, utilizzato in tutti i comuni della città metropolitana di Milano (ad eccezione di San Colombano al Lambro) e della provincia di Monza e della Brianza, in 7 comuni della provincia di Lodi[1] e in 1 della provincia di Pavia[2]. Indice 1 Storia 1.1 Agevolazioni e mitigazioni 2 Modalità di utilizzo 3 Not...

En informatique, la porte de Toffoli, est une porte logique. Elle est réversible et universelle, ce qui signifie que n'importe quel circuit réversible peut être construit à partir de portes de Toffoli. Elle agit comme une porte NON à double contrôle, d'où le nom qu'on lui donne également de « controlled-controlled-not gate » (CCNOT). Elle est due à Tommaso Toffoli. Définition Représentation d'une porte de Toffoli La porte de Toffoli est une porte logique à 3 bits ...

 

For the radical political group, see Black Panthers. Arena football team in San Jose, California Bay Area Panthers Current seasonEstablished 2019Play in San Jose, Californiaat the SAP CenterBayAreaPanthers.com League/conference affiliationsIndoor Football League (2020–present) Western Conference (2022-present) Current uniformTeam colorsBlack, gold and white      PersonnelOwner(s)Marshawn Lynch and Roy Choi[1]PresidentYosup Shim [1]Head coachRob Keefe[2]...