Üretim Yönetimi, bir fabrikadaki üretim işlemlerine yönetim ilkelerinin uygulanmasını ifade etmektedir. Başka bir deyişle, üretim yönetimi, ürünlerin fabrikadaki üretim sürecini planlama, düzenleme, yönlendirme ve kontrol etme işlevlerini içermektedir.[1]
Üretim yönetimi, fabrikanın (üretim yapılan yerin) üretim alt sisteminde kullanılan çeşitli kaynakları, fabrikanın politikalarına göre kontrollü bir şekilde birleştiren ve katma değerli ürüne dönüştüren süreçtir. Bu nedenle, bir dizi girdinin gerekli kalite seviyesine sahip bir ürün haline dönüştürülmesi ile ilgilenen yapılanmanın bir parçasıdır.[2]
Yapılandırma - düzenleme yönetimi olarak da adlandırılan üretim yönetimi, imalat süreçlerinin gerekli düzeyde sorunsuz hareket etmesini sağlamak için gereken planlanmayı ve kontrolü kapsamaktadır. Üretim yönetimi teknikleri, imalat sanayilerinde olduğu kadar hizmet sektöründe de kullanılmaktadır. Bunun yanında, üretim yönetimini tanımlamak için tek bir işlev uygun değildir çünkü üretim yönetimi; pazarlama, finans ve personel yönetiminden bağımsız değildir.[3] Pazarlama, insan kaynakları ve finansal yönetim gibi diğer uzmanlık alanlarına seviye ve kapsam bakımından benzer bir sorumluluk içermektedir. Üretim yönetimi, ürün ve süreç tasarımı, kapasite ve kaliteyi içeren planlama ve kontrol konuları ve işgücünün düzenlenmesi ve denetimi gibi çeşitli işlevleri de kapsamaktadır.
Amaç
Üretim kavramı ortaya çıkana kadar herhangi bir üretim yönetimi kavramından bahsedilmemektedir. Üretimin ortaya çıktığı ilk zamanlarda ise üretimi yapan kişinin hem üretimden hem de yönetimden sorumlu olduğu basit bir yapı ile karşılaşılmaktadır. Giderek karışık hale gelen üretim sistemleri için üretim yönetimi kavramı artık kaçınılmaz bir gerçek olmuştur. Bahsedilen detaylar doğrultusunda üretim yönetiminin amaçları şöyle sıralanabilmektedir:
Fabrika, imalathane vb. yerlerde üretim sisteminin geliştirilmesi: Yönetim ve üretim kavramlarından farklı kişilerin sorumlu olmaya başlamasından dolayı ortaya çıkan sistemlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Geliştirilen sistemler ve tekniklerin kontrolü de üretim yönetiminin amaçları arasındadır.[4]
Doğru kalite, doğru miktar, doğru zaman ve doğru maliyet işlevlerinin belirlenmesi: Üretim yönetimi, mevcut üretim kapasiteniz ile üretim verimliliğinizi en iyileme nihai amacına sahiptir. Bunu başarmak için, işletmeniz için en iyi üretim sürecini bulmanız gerekir.[5]
Müşteri memnuniyetine uygun olarak üretim yapılması: Bunu, bir ürünün veya hizmetin gerçekte ne kadar iyi olduğuna dair kullanıcıların görüşlerini dinleyerek ve herhangi bir şey yetersiz kaldığında bu standartları karşılayacak şekilde ürün veya hizmeti nasıl iyileştireceklerini araştırarak yapmaktadır.
Bütçe planlanması: Mal ve hizmet üretiminin kalite standartlarına ve ayrılan bütçeye uygun olmasını sağlamaktadır.
Kaynakların minimum kullanımını sağlamak: Üretim yönetiminin en önemli amaçlarından biridir. Kaynakların, verimli ve minumum şekilde kullanılmasını sağlayarak bütçe dengesine katkı sağlamaktadır.
İnsan gücü kullanımının verimliliğini sağlamak: Bu amaç doğrultusunda iş gücünden maksimum oranda yararlanılmaktadır. Verilen görevler, maksimum iş gücü kullanımının yanı sıra görev verimliliğini de sağlamaktadır. Görev fazlalığını kaldırarak hem zaman israfını azaltmakta hem de bütçe dengesine katkıda bulunmaktadır.[6]
Üretim sistemleri
Kesikli üretim sistemi:
Üretim depolama
Kesikli üretim sisteminde mallar müşteri siparişlerine göre üretilmektedir. Bu ürünler küçük ölçekte üretilmektedir. Üretim akışı kesikli (düzensiz) şekildedir. Diğer bir deyişle, üretim akışları sürekli değildir. Kesikli üretim sistemi ile çok çeşitli fakat küçük hacimli üretim yapılmaktadır. İşlem sırası, ürün tasarımına göre değişmeye devam etmektedir. Ürünün miktar, boyut, şekil, tasarım vb. özellikleri müşteri siparişlerine bağlıdır.
Kesikli üretim sistemi 3’e ayrılır:
Proje tipi üretim: Kaynak gereksinimi üretim aşamalarına göre değişmektedir. Büyük hacimli ürünler küçük miktarlarda üretilmektedir. Proje tipi üretim örnekleri, temel olarak havaalanlarının, yolların, binaların, gemi inşasının, barajların vb. inşaatını içermektedir.
Atölye tipi üretim: Ürünlerin üretimi küçük partiler halinde gerçekleşmektedir. Ürünler müşteri özelliklerine göre üretilmektedir. Bu tür iş üretim akışlarına örnek olarak giyim atölyeleri, tamir atölyeleri, özel makine aletleri üreticileri vb. tarafından sağlanan hizmetler verilebilir.
Parti tipi üretim: Ürünler talep oluşana kadar üretilmekte ve depolanmaktadır. Genel amaçlı makine ve teçhizat kurulumu gerekmektedir. Detaylı üretim planlamasına ve kontrolüne ihtiyaç duyulmaktadır. Parti tipi üretime örnek olarak, ilaç ve ilaç üretimi, orta ve ağır makineler vb. verilebilir.
2. Sürekli üretim sistemi:
Sürekli üretim sisteminde, mallar sürekli olarak talep tahminine göre üretilmektedir. Mallar, depolama ve satış için büyük ölçekte üretilmektedir. Müşterinin isteği üzerine üretim yapılmamaktadır.
Sürekli üretim sistemleri 2’ye ayrılmaktadır:
Seri üretim: Üretim akışı, pazar talebine bağlıdır. Ürünler tek bir işlem yardımıyla veya bir dizi işlem kullanılarak üretilmektedir. Seri üretim, diş macunu, sabun, kalem vb. ürünlerin üretimidir.
Proses tipi üretim: Burada tek bir ürün üretilmekte ve piyasadan talep gelene kadar depolarda depolanmaktadır. Bu tesislerin esnekliği neredeyse sıfırdır çünkü sadece bir ürün üretilebilmektedir. Proses tipi üretime örnek olarak çelik, çimento, kağıt, şeker vb. verilebilir.[7]
