Yüklem


Örnekler
  • Ali topu Ayşe'ye attı.
  • Hava bugün çok güzel.

Yüklem; cümlede özne tarafından gerçekleştirilen eylemi, oluşu, hareketi veya bir olguyu ya da yargıyı bildiren sözcük veya sözcük grubu. Özne ile birlikte cümlenin ana öğelerinden biridir. Yüklemler fiil veya isim soylu olabilir:

  • Öğretmen sınav kâğıtlarını dağıttı. (fiil yüklem)
  • Kapıyı çalan postacıymış. (isim yüklem)

Fiil cümlelerinde yüklem her zaman bir fiildir:

İsim cümlelerinde yüklem isim soylu bir sözcüktür. İsim soylu sözcükler, ek-fiiller ile yükleme dönüştürülür:

  • Tahsin gelemeyeceğini söyledi; çok yorgunmuş. ("yorgun" isim soylu)
  • Dün geceki tiyatro çok güzeldi. ("güzel" isim soylu)
  • Bugün çok dalgınsın. (-dır ek-fiili gizli durumda)

Yüklem öbeği

Eğer yüklem tamlamalardan vs. oluşmuş bir sözcük grubuysa buna "yüklem öbeği" denir. Aşağıdaki cümlede yüklem öbeği kalın yazılmıştır:

Yüklemin cümledeki konumu

Türkçe, yüklemi cümle sonunda olan bir dildir ancak vurgu amacıyla bazen yüklemin yeri değişebilir:

  • Hastaneyi aramadın mı hâlâ?

Cümlede vurgulanmak istenen öge yüklemin hemen önüne getirilir. Aşağıdaki cümlelerde yüklem kalın, vurgulanan öge eğik harflerle yazılmıştır:

  • Hasan dün bayram kartlarını postaladı. (Nesne vurgulanmak istenmiş.)
  • Hasan bayram kartlarını dün postaladı. (Zarf tümleci vurgulanmak istenmiş.)
  • Dün bayram kartlarını Hasan postaladı. (Özne vurgulanmak istenmiş.)

Yüklemi sonda olan cümleye kurallı (düz) cümle, yüklemi farklı bir konumda olan cümleye devrik cümle denir. Yüklemi gizli durumda olan cümleye ise eksiltili cümle denir.

Kaynakça

  1. ^ Sıla Ay. Essays on Turkish Linguistics 6 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sf. 232.

Ayrıca bakınız