Viski Savaşı ya da Şişe Savaşları,[1][2] Danimarka ve Kanada arasında Hans Adası üzerinde ortaya çıkan bir sınır anlaşmazlığıdır. İki taraf da 1978'den 2022'ye kadar, adanın kendisine ait olduğunu savunmuştur.[3]
2003 yılında Hans Adası'nı ziyaret eden Danimarka HDMS Triton Komutanı Per Starklint
Tarihçe
Hans Adası, Grönland ve Ellesmere Adası arasındaki Kennedy Kanalı'nın ortasında bulunan bir adadır. Boğazın ortasından geçen sınır tam olarak adanın üzerinden geçmektedir. Bu sebeple ada, ülkeler arasında bir çatışma yaratmıştır. Kanada ve Danimarka arasında 1973'te imzalanan sınır anlaşmasında Hans Adası üzerinde anlaşılamamış ve adanın sınır kısmı yorumsuz bırakılmıştır.
Haziran 2022'de yapılan bir açıklamada her iki ülkenin de Hans adası üzerinde anlaştıkları açıklanmıştır. Buna göre Danimarka ve Kanada arasında imzalanacak anlaşma uyarınca, Danimarka'nın özerk bölgesi Grönland ile Kanada'nın Ellesmere adası arasında kalan ada ortadan çizilen bir sınır ile bölünecektir.[4]
Çatışma
1984 yılında Kanada, adaya bayrağını dikip bir şişe Kanada viskisi bırakarak Danimarka'yı kışkırtmıştır.[5] Danimarka Grönland İşleri Bakanı, aynı yıl içerisinde adaya Danimarka bayrağını asıp bir şişe Şnaps ve "Velkommen til den danske ø" (Türkçe: 'Danimarka'nın Adasına Hoş Geldiniz') yazılı bir mektup bırakmıştır.[6][7]
Çözüm süreci
Her iki ülke de 2005 yılında yaptıkları görüşme ile bir çözüm süreci başlatma kararı almıştır.[8]
1984: Danimarkalı Grönland BakanıTom Høyem ada için helikopter kiralayıp adaya bayrak ve bir şişe yerleştirdi.[11]
1988: Danimarka Arktik Okyanusu devriye gemisi HDMS Tulugaq adaya gelip taşların üstüste koyulması ile oluşan bir anıt inşa etti. Ayrıca adaya Danimarka bayrağını astı.
1995: Danimarkalı bir irtibat subayı ile birkaç jeodezist uçarak adaya ulaşıp başka bir bayrak yerleştirdi.
1997 Ağustos'unun sonlarında: Danimarkalı Arktik/Okyanus devriye aracı HDMS Agpa adaya ulaşmaya çalıştı, ancak su üzerindeki aşırı buzlanma nedeniyle Adaya 241 km (150 mil) kala geri çekilmek zorunda kaldı.
13 Ağustos 2002: Danimarkalı teftiş gemisi HDMS Vædderen adaya ulaştı ve yeni bir taş anıt, bayrak direği ve bayrak dikti. Ancak 1988 bayrağının kaybolduğunu ve 1995 bayrağının ise parçalanmış halde olduğunu fark ettiler.
1 Ağustos 2003: Danimarka fırkateyni HDMS Triton'un mürettebatı adaya çıktı ve Danimarka bayrağını yenisi ile değiştirdi.
13 Temmuz 2005: Kanadalı askerler adaya iniş yapıp ada üzerine bir plaket ve Kanada bayrağı bulunan geleneksel bir Inuit taş anıtı (İnuksuk) yerleştirdi.
25 Temmuz 2005: Danimarkalı bir hükûmet yetkilisi, Danimarka'nın Kanada'ya bir protesto mektubu göndereceğini duyurdu.
25 Temmuz 2005: Grönland başbakan yardımcısı Josef Motzfeldt, adanın Kanada tarafından işgal edildiğini ve uzmanların adanın hangi ülkeye ait olduğunu belirlemesi gerektiğini belirtti.[14]
28 Temmuz 2005: Danimarka'nın Kanada Büyükelçisi, Ottawa Citizen gazetesinde Danimarka'nın Hans Adası sorununa karşı olan bakış açısıyla ilgili bir makale yayınladı.[15]
4 Ağustos 2005: Danimarkalı Arktik/Okyanus devriyesi HDMS Tulugaq, Danimarka egemenliğini savunmak için Grønnedal Donanma Karakolu'ndan Hans Adası'na gönderildi. Geminin üç hafta içinde adaya ulaşması bekleniyordu.
8 Ağustos 2005: Danimarkalı gazeteler, Kanada'nın Hans Adası'nın geleceği ile ilgili müzakereleri başlatmak istediğini bildirdi. Haberi memnuniyetle karşılayan Danimarka Başbakanı Anders Fogh Rasmussen, "Bayrak savaşını durdurmanın zamanı geldi. Modern, uluslararası bir dünyada yeri yok. Danimarka ve Kanada gibi ülkeler bu tip bir durum için barışçıl bir çözüm bulabilmeli." dedi.[16]
16 Ağustos 2005: Danimarka Dışişleri Bakanı Per Stig Møller'in açıklamasına göre, Danimarka ve Kanada Hans Adası'nın geleceğine ilişkin müzakereleri yeniden başlatmayı kabul etti. Danimarka bölgede hemen jeolojik araştırmalara başlayacak ve Per Stig Møller, Kanadalı meslektaşı Pierre Pettigrew ile Eylül ortasında New York'ta buluşacaktı. Bir anlaşmaya varamazlarsa, her iki hükûmet de anlaşmazlığı Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı'na gönderme konusunda anlaştı. Grönland hükûmeti bu eylem planını kabul etti. Bakan, daha sonra Hans Adası'na giden Danimarkalı devriye gemisi HDMS Tulugaq ile ilgili olarak, "Gemiye oraya gitmesi talimatını verdim, ancak [Kanada] bayrağını yırtıp yenisiyle değiştirmeyecekler. Bu, iki NATO müttefiki arasında biraz çocukça bir davranış olurdu."[17]
20 Ağustos 2005: Kanada Dışişleri Bakanı Pierre Pettigrew, Kanada'nın adaya ilişkin iddiasının uluslararası hukukta sağlam bir temele sahip olduğunu ve muhtemelen bir dünya mahkemesi önüne çıkmayacağını belirtti. Bakan, bir Canadian Press gazetecisiyle yaptığı telefon görüşmesinde, "Ada üzerindeki egemenliğimiz çok güçlü bir temele sahip" dedi.[18]
19 Eylül 2005: Kanada Dışişleri Bakanı Pierre Pettigrew'in açıklamasına göre, Kanada ve Danimarka ada üzerindeki anlaşmazlığı çözmek için bir süreç üzerinde anlaştılar. Pettigrew ve Danimarkalı meslektaşı Per Stig Møller, bu gün New York'ta bir araya geldi. Pettigrew, iki ülkenin "bu sorunu geride bırakmak için birlikte çalışacağını" söyledi. Ancak Pettigrew, Kanada'nın ada üzerinde egemenliği olduğunu yineledi.[19]
16 Ağustos 2006: Bir Vancouver jeologu, Kanada hükûmetinden Hans Adası için bir arama izni aldı.[20]
Temmuz 2007: Kanada, uydu fotoğraflarını güncelleyip ve daha önceki deniz anlaşmasındaki bahse konu olan sınırın adanın ortasından geçtiğini kabul etti. Danimarka ile uluslararası bir kara sınırı veya ada egemenliği kurulması konusunda müzakerelere devam ettiler.[22]
4 Mayıs 2008: Avustralya, Kanada, Danimarka ve Birleşik Krallık'tan gelen uluslararası bir bilim insanı grubu, Hans Adası'na otomatik bir hava istasyonu kurdu.[23]
11 Nisan 2012:Kanada ve Danimarka'nın Hans Adası'nı bölme önerisi.
29 Kasım 2012: Kanada ve Danimarka, Hans Adası'nın üzerinden geçen sınırı yoksayarak adaya kesin bir sınır koyma konusunda anlaşmaya vardılar.[24]
23 Mayıs 2018: Kanada ve Danimarka, Hans Adası üzerindeki anlaşmazlığı çözmek için bir ortak görev gücü oluşturacaklarını ilan etti.[25]
Şubat 2019: Kanadalı jeolog John Robins, Kanada'nın egemenlik iddiasını desteklemek için Kanada hükûmetinden Hans Adası için bir maden arama izni aldı.[26]
12 Eylül 2019: Grönland Hükûmeti, maden arama izni başvurusu için Hans Adası'nın geçici olarak kapatılmasını onaylamaya karar verdi. Bu onay, Kanada Hükûmeti ile Danimarka Krallığı arasındaki bir anlaşmaya dayandırıldı. Bu nedenle Kanadalı jeolog John Robins'in Hans Adası için aldığı maden arama izni, Kanada hükûmeti tarafından askıya aldı. Danimarkalı Andreas G. Jensen'in de maden arama izni başvurusu, bu kapatma anlaşması nedeniyle Danimarka Krallığı tarafından reddedildi.[27]
14 Haziran 2022: Kuzey Kutbu'ndaki ıssız ada yüzünden Danimarka ile Kanada arasındaki toprak anlaşmazlığı sona erdi ve iki ülke küçük adayı aralarında bölmeyi kabul etti.[28]
^AVNSKJOLD, RASMUS (16 Ağustos 2005). "Ø-farcen er slut". www.bt.dk (Danca). 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
