Vişneli, Tortum

Vişneli
Mahalle
Harita
Mahallenin haritadaki yeri
Erzurum'un Türkiye'deki konumu
Erzurum'un Türkiye'deki konumu
Erzurum üzerinde Vişneli
Vişneli
Vişneli
Vişneli'nin Erzurum 'daki konumu
Koordinatlar: 40°23′56″N 41°25′25″E / 40.3989°K 41.4236°D / 40.3989; 41.4236
Ülke Türkiye
İlErzurum
İlçeTortum
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • YöneticiMuhtar[1]
İhtiyar heyeti[1]
Yüzölçümü
 • Toplam14,63 km²
Rakım1788 m
Nüfus
 (2022)[2][3]
142
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0442
İl plaka kodu25
Posta kodu25430

Vişneli, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

Köydeki Ekeki Kilisesi, 9. yüzyılda inşa edildi. 1960'ların başında yıkılıp yerine cami yapıldı. Fotoğraf: 1917.

Tarihçe

Vişneli'nin eski adı Ekeki'dir. Bu yer adı Türkçeye Ekik şeklinde girmiştir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1694-1732 dönemini kapsayan Çıldır Eyaleti cebe defterinde Ekik (اكیك) olarak geçer. Ekeki veya Ekik adının Egrisi gibi "egr" kökünden türemiş Gürcüce Egreki'den (ეგრეკი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir.[6][7]

Ekeki köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri ve Tao-Klarceti'nin bir parçası olan Tao'da yer alır. Nitekim Ekeki Kilisesi 9. yüzyılda, Gürcü krallığı döneminde inşa edilmiştir.[8][9] Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir.

Ekeki, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Tortum sancağının Ahçirik nahiyesine bağlı bir köydü. Nüfusu 93 haneden oluşuyoru. Bu tarihte 8 hane Müslüman olmuş, 85 hane Hristiyan olarak kalmıştı.[10] 1835 Osmanlı nüfus defterine göre ise, Erzurum eyaletine bağlı Tortum kazasının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit ettiği bu sırada köydeki 41 hanede 116 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyün toplam nüfusunun yaklaşık 232 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[11][12] Köyün nüfusu 1574 tarihli kayıtla kıyaslandığında yarı yarıya azaldığı görülmektedir.

Ekeki köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde İkik (ایكیك) şeklinde geçer. Bu tarihte köy Erzurum vilayetinin Tortum kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[13] Bu yerleşim 1940 genel nüfus sayımında "Ekik" adıyla aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 407 kişiden oluşuyordu.[14] Ekeki veya İkik Türkçe olmadığı için köyün adı 1950'lerin ilk yarısında Vişneli şeklinde değiştirilmiştir. Vişneli köyünün nüfusu 1965 genel nüfus sayımında 572 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 112 kişi okuma yazma biliyordu.[15]

1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Tortum Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[16]

Vişenli köyünde yer alan en önemli tarihsel yapılar Ekeki Kilisesi ve Ekeki Kalesi'dir. 9. yüzyılda inşa edilen bu Gürcü kilisesi, Osmanlı döneminde cami olarak kullanılmıştır.[9] Nitekim 1960’ların başında kilise yıkılmış, taşlarıyla köyün camisi ve caminin avlu duvarları inşa edilmiştir. Ekeki Kilisesi'nin yakından başka bir kilise daha vardır. Bu yapının Ekeki Manastırı’nın küçük kilisesi olduğu tahmin edilmektedir. Ekeki Kalesi ise, köyün 2,2 kilometre doğusunda, iki derenin birleştiği yerde yer alır. Moloz taşlardan inşa edilmiş olan kale bugün yıkık durumdadır. Ekeki Kalesi’nin kuzeydoğu kesiminde tek nefli bir kilise bulunmaktadır.[17][18]

Coğrafya

Mahalle, Erzurum il merkezine 69 km, Tortum ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.[19] Mahalle, Tortum'un kuzeybatısında olup, D.950 numaralı Artvin-Erzurum (Uzundere-Tortum) devlet yoluna 9,3 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[20]

Nüfus

Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2022 142[2]
2021 159[2]
2020 176[2]
2019 135[2]
2018 147[2]
2017 133[2]
2016 139[2]
2015 160[2]
2014 180[2]
2013 153[2]
2012 166[3]
2011 186[3]
2010 191[3]
2009 186[3]
2008 196[3]
2007 201[3]
2000 307[3]
1990 351[21]
1985 427[22]
1965 572[23]

Kaynakça

  1. ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Tortum Vişneli Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 15 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  3. ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Vişneli alan". Vişneli alan. 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  5. ^ "Visneli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  6. ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93, 795. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
  7. ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 292.
  8. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 65, 248, ISBN 9789941478178.
  9. ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırma Gezisi, 1960, Tiflis, s. 69". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  10. ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
  11. ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 95. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
  12. ^ "Yunus Özger, "XIX. Yüzyılda Tortum'un Nüfus Durumu", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, Sayı: 2, s. 113-128". 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023. 
  13. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 234.
  14. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 251.
  15. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 263.
  16. ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022. 
  17. ^ ""Ekeki", Tao Klarceti - Tarih ve Kültür". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020. 
  18. ^ "2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 174-175". 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020. 
  19. ^ "Vişneli Mahallesi". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  20. ^ "Vişneli to D 950". Vişneli to D 950. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  21. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  22. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  23. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar