Uzaktaki Köprü veya Savaş Köprüleri[1] (İngilizce: A Bridge Too Far), aynı isimli kitaptan uyarlanan 1977 yapımı film. Kitabın yazarı, Cornelius Ryan'dır. Film, II. Dünya Savaşı sırasındaki Market Garden Operasyonunu ve başarısızlık hikâyesini anlatır. Operasyonda Müttefik kuvvetlerin amacı Alman cephe hatlarını yararak, birçok köprüyü ele geçirmek ve işgal altındaki Hollanda üzerinden Ren Nehri'ni geçerek Nazi Almanyası'na girmektir. Filmin ismi İngiliz General Frederick Browning’in operasyonu duyunca İngiliz Mareşal Bernard Montgomery’ye yaptığı “Galiba bir köprü fazla hesaplanmış” yorumundan gelmektedir.
Film arşiv filmlerden bir Hollandalı kadının (Kate ter Horst) anlatımıyla başlar. Savaşın beşinci yılına girilmiştir. Normandiya Çıkarması tamamlanmış ancak müttefik kuvvetler çok aşırı uzayan ikmal hatları yüzünden çakılmış kalmıştır. Müttefik Kuvvetler Başkomutanı Dwight Eisenhower, ABD Generali George Patton veya İngiliz Feldmareşal Bernard Montgomery’nin önerdiği iki yol arasında seçim yapmak zorundadır. İki komutanın da savaşı erkenden bitirmek için birbirinden tamamen farklı planları vardır. Eisenhower, siyasi baskı altında Montgomery’nin Market Garden Operasyonunu seçer. Eylül 1944'te Müttefik kuvvetlerin ilerleyişi Belçika Lommel’de durdurulur. Market Garden’e göre 35.000 paraşütçü İngiltere’deki üslerinden alınarak işgal altındaki Hollanda’ya, cephenin 150 km gerisine indirilecektir. Tarihteki en kapsamlı hava indirmesinin amacı önemli nehirler üzerindeki köprüler ele geçirilecek ve elde tutulacak, bu sayede açılan yoldan 20.000 araçlık mekanize birlikler süratle ilerleyecek ve Arnhem üzerinden Almanya’nın içlerine girilmiş olacaktır. İngiliz üst komuta seviyesinin tahmini, operasyon sırasında sadece Hitler gençliği ve yaşlı milislerle karşılaşacaklarıydı. Plan 7 gün içinde başlayacak ve Mekanize Birliklerin ise paraşüt birliklerinin indirilmesinden 2 gün sonra Arnhem’de olması planlanmaktadır. ABD 101. Hava İndirme Birliği, General Maxwell Taylor komutasında Eindhoven’ın kuzeyi ve Meuse Nehri üzerindeki köprülerin ve yolların alınmasıyla sorumludur. ABD 82. Hava İndirme Birliği ise General James Gavin komutasında Maas Nehrindeki ve Nijmegen’in kuzeyindeki köprü ve yolların alınmasından sorumludur. İngiliz 1. Hava İndirme Birliği, General Robert Urquhart (Sean Connery) komutasında Oosterbeek'in kuzeyine çıkarma yapacak ve Ren Nehrindeki Arnhem köprüsünü ele geçirecektir. Polonyalı 1. Paraşüt Birliği ise General Stanislaw Sosabowski (Gene Hackman) komutasında güneye inecek ve Yarbay John Dutton Frost (Anthony Hopkins) komutasındaki birlikle birleşecektir. General Brian Horrocks (Edward Fox) komutasındaki Mekanize Birlikler ise Yarbay John Vandeleur (Michael Caine) öncülüğünde olabildiğince hızla açılan yoldan ilerleyecektir. Arnhem’da diğer indirme birlikleriyle buluşulacaktır. Alman tarafında ise Feldmareşal Gerhard von Rundstedt ve Model, Hollanda’nın işgal harekâtı için Patton’ın seçileceğini öngörürler. Cephedeki SS birlikleri ise Arnhem’e geri çekilir. Polonyalı General Sosabowski (Hackman) planın açıklandığı toplantıda sessiz kalır ve daha sonra planın uygulanabilirliği konusunda çekinceleri olduğunu bildirir ve yenilgiyi önceden tahmin eder. Amerikan komutanları ise gündüz paraşüt atlayışı tedirgin etmektedir. Genç bir İngiliz istihbarat subayı, İngiliz General Browning’e (Dirk Bogarde) Arnhem’de yeniden bir keşif uçuşu yapılmasını önerir ve önerisi onaylanır. General Urquhart tarafından yapılan toplantıda Arnhem köprüsünü ele geçirecek ekip inişe uygun olmayan saha yüzünden köprüden uzağa inileceğini açıklayacak, bu ise kafalarda soru işaretleri oluşturacaktır. General Browning ise bir köprünün bile alınamaması halinde tüm planın başarısız olacağını açıklar. Sosabowski ise adamlarının kırılacağını, bu operasyona ancak muhalefet şerhinin kabul edilmesi halinde emre itaat ederek katılacağını bildirir. İngiliz teknik ekipler Hollanda’daki ağaçlık ve nehirlerle kesilen yapının özellikle telsiz haberleşmesinde engel olacağını öngörseler de plana karşı gelmemek adına görüşlerini bildirmezler. Arnhem bölgesinde alçak uçuş yapılmasını savunan istihabarat subayı fotoğraflarda açıkça Panzer birliklerini görür ve durumu üstlerine bildirir. Hollanda yeraltı teşkilatınca da teyit edilen Panzer birliklerinin varlığı Browning tarafından göz ardı edilir. İstihbarat subayı ise görevden alınır. Operasyonda önce yapılan son toplantıda hızın çok önemli olduğu bir kez daha vurgulanır ancak açık tutulması gereken ana yol (Lommel-Valkenswaard-Eindhoven-Son-Veghal-Uden-Grave-Nijmegen-Elst-Arnhem) ancak iki arabanın yan yana geçebileceği bir yoldur. Operasyonun ilk aşaması beklendiği gibi gerçekleşir, paraşütçü birlikleri sorunsuz iner ve Alman birliklerine sürpriz yaparak hiçbir direnişle karşılaşmadan ilerler. Model, ABD özel birliklerinin kendisini yakalamak için bölgeye geldiğini sanır ve Arnhem’den geriye çekilir. Alman komutanlardan General Lugwig (Hardy Krüger) planı anlar ve Nijmegen ve Arnhem bölgesine takviye yapar. İndirme sırasında yakalanan bir askerin üzerinde bulunan Market Garden Operasyonunun planına inanmayan Model, yine de böylesi bir saldırıyı püskürteceklerini bilir. Alman direnişi Mekanize Birliklerin ilerleyişini yavaşlatır. Yavaşlamanın bir diğer sebebi de dar yollardır. 101. Hava İndirme Birliği ele geçireceği köprüye yaklaşınca Alman topçusunun saldırısı başlar ve sonunda köprü imha edilir. Geçilebilecek bir yüzer köprünün tekrar kurulması çok zaman alır. Nijmegen’de ise 82. Hava İndirme Birliği derme çatma sallarla nehri geçmeye çalışır. Almanlar köprüyü imha edemeden ele geçirseler de Mekanize Birlikler çok geciktiği için alınan köprü bir işe yaramaz. 1. Hava İndirme ise aynı anda iki SS birliğiyle savaşın içinde bulur kendisini. İngilizler Arnhem’in bir kısmını ele geçirirler ama ellerinde fazla tutamazlar. Mekanize Birlikler artık ilerleyemez hale gelir ve Arnhem’deki paraşütçüler ya Naziler tarafından esir alınır ya da geri çekilmeye zorlanır. Market Garden başarısız olur.
Çekim notları
Filmin çekimleri sırasında Deventer Köprüsü, 1977Deventer Köprüsünün günümüzdeki 2013 yılındaki hali
Film 1976 yılının Eylül ayında yapılır. Toplamda 1000 paraşütçü eski tip Dakota uçağından atlayış yapar. Uçaklar Joseph Levine Filmcilik Şirketinden kiralanır. Yeterli sayıda uçak güvenlik testini geçemeyince Cibuti, Danimarka ve Finlandiya gibi ülke hava kuvvetlerinden eski uçaklar satın alınır. Arnhem Köprüsü ile ilgili sahneler Hollanda'nın Deventer kentinde çekilir. Arnhem Köprüsü hala yerinde olmasına rağmen yanındaki şehirleşme çekimlere izin vermeyecek seviyede olduğu için tercih edilmemiştir. Nijmegen Köprüsüne saldırı sahnesinin çekilmesi “milyon dolarlık 1 saat” diye adlandırılmıştır çünkü gerçek hayatta köprüdeki yoğun trafik sebebiyle yerel yönetimden yüklü bir bedele sadece 3 Ekim 1976 sabahı 8 ile 9 arasında izin alınabilmiştir. Sahneyi bir saat içinde çekemezlerse hem oyunculara fazla mesai ücreti verilecek, hem de köprüyü tekrar kiralamak için bir milyon dolar daha verilecektir. Bu yüzden yönetmen Attenborough ölü taklidi yapan oyunculardan gözlerini açmamalarını istemiştir. Savaş filmlerinde yönetmenlerin oyuncuları askeri bir kamp benzeri ortamda tutup havaya sokmasını Attenborough gerçekleştirmiş, onları temel askeri eğitime tabi tutup çekimler sırasında aynı koğuşlarda kalmalarını sağlamıştır.
Film asla uyarlandığı eserin birebir aynısı olması iddiasında olmamış olsa da tarihi olayları olabildiğince gerçekten olduğu gibi anlatmak için çaba gösterilmiştir. Film, II. Dünya Savaşının en gerçekçi gösterimlerinden bir tanesidir. Çıkarma yapan Müttefik paraşütçülerini gören Alman General Bittrich gerçekte keşke elimde böyle bir kuvvet olsaydı dememiş, bunu sadece General Student düşünmüş ama dile getirmemiştir. Filmde özellikle teçhizat ve üniformalar tarihsel gerçekliğe ayrıntısına kadar uymaktadır. Birliklerin simgeleri, silahların modelleri bile atlanmamıştır.
