Tsotne Dadiani

Tsotne Dadiani
Tsotne Dadiani çocukları ve ailesiyle. Hobi Manastırı'ndaki bir fresk.
Günah Çıkartan Aziz Tsotne Dadiani
DoğumGürcistan Krallığı
Ölümc. 1260
KutsayanlarGürcü Ortodoks Kilisesi
Aziz ilanı1999 II. İlia tarafından
Yortu12 Ağustos (30 Temmuz)

Tsotne Dadiani (Gürcüce: ცოტნე დადიანი; ö. y. 1260), Dadiani hanedanından asilzade ve Gürcistan'daki Moğol yükselişi döneminde öne çıkan siyasi figürlerden biridir. 1246 yılında Moğol hegemonyasını devirmeyi amaçlayan başarısız bir komplonun parçası olmuştur. Komplo planlarının Moğollara götürülmesiyle tutuklanan Tsotne, gördüğü işkencelerden sağ kurtulmuştur. Orta Çağ Gürcü yıllıklarında, Tsotne'nin suç ortaklarıyla aynı kaderi paylaşma konusundaki ısrarın Moğolları merhametli davranmaya ittiği yazmaktadır. Bu olayla popüler bir tarihi şahsiyete dönüşen Tsotne, Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin azizlerinden biri olmuştur.

Kaynaklar ve aile geçmişi

Tsotne, uzun yıllar Batı Gürcistan'daki Megrelya bölgesine hükmeden soylu Dadiani ailesinden gelmektedir. Biyografisi için kullanılan başlıca kaynak Kartlis Tshovreba'daki 14. yüzyılda yazılmış Chronicle of a Hundred Years adlı eserdir. Eserde 1213 ile 1320 arasındaki Gürcistan tarihi anlatılmaktadır.[1] Tsotne Dadiani, modern tarihçiler ve Orta Çağ'da yaşamış tarihi şahsiyetlerce tanımlanmıştır:[2][3][4]

  • Tsotne, babası Şergil Dadiani ve annesi Nateli ile beraber Hobi Katedrali'ndeki Dadiani şapelinde yer alan bir freskte yazıtla beraber tasvir edilmiştir. Bu üç kişi, Kraliçe Tamar'ın değerli haç kolyesinin saklandığı ikonanın yazıtında da geçmektedir.[2]
  • Mandaturt-ukhutsesi ("Yüce Divan Başkanı") ve eristavt-eristavi ("Düklerin Dükü") olarak bilinen Tsotne Dadiani, Kudüs'teki Haç Manastırı'nda yer alan bir belgede geçmektedir. Belgede 12 Haziranın Tsotne Dadiani'nin yortusu olduğu yazmaktadır.[5]
  • Juanşer'in oğlu Dadian-Bediani, Chronicle of a Hundred Years'dan geçmektedir. Aynı sıfatlara sahip kişiler Martvili ve Hobi'deki ikona yazıtlarında da geçmektedir. Bu yazıtlarda Dadiani'nin eşi Huaşak olarak geçmektedir. Hauşak, Kartli eristavasi Bega'nın kızıdır. Ayrıca çiftin Giorgi, İoane ve Eraşahr adlı 3 çocuğu olduğu yazmaktadır.[6]

Siyasi kariyeri

Svetitskhoveli Katedrali'nde yer alan Tsotne Dadiani ikonası.

Tsotne Dadiani, Harezmşah ve Moğol istilaları karşısında gerileme dönemine giren Gürcistan'da siyasi olarak ön plana çıkmıştır. 1228'de, Kraliçe Rusudan'ın Celâleddin Harezmşah'ın komutasındaki Harezmşah birliklerinden Gürcistan'ı kurtarmak için çağırdığı büyük ordunun komutanları arasındaydı. Tiflis yolunun üzerindeki Bolnisi şehrinde gerçekleşen savaşta Gürcü ordusu yenilmiş ve Tiflis bir kez daha Harezmşahlara bağlanmıştır. Rusudan'ın ölümünden sonra, Rusudan'ın oğlu Davit ve Rusudan'ın erkek kardeşi ve selefisi Kral IV. Giorgi'nin aynı isimli oğlu arasında taht kavgası çıkmıştır. Tsotne, Rusudan'un oğlu Davit'in destekçilerinden biriydi. Bu kralsız dönemde (1245-1250), Karakurum'daki Kağan, Gürcistan Krallığını her biri önde gelen Gürcü asillerin yönettiği sekiz bölgeye (tümen) bölmüştür. Bu toprak düzenlemesinde, Tsotne Dadiani ile Raça eristavisi Kahaber Batı Gürcistan'ın yöneticileri olarak belirlenmiştir.[7]

Kohtastavi komplosu

"Aziz Tsotne Dadiani", Oscar Schmerling'in çizdiği, Yakob Gogebaşvili'nin The Devoted Georgians koleksiyonunda yer alan bir örnek, 1895.

1246'da,[8] Tsotne Dadiani diğer Gürcü soylularla beraber Cavaheti'deki Kokhtastavi Kalesi'nde yapılan gizli toplantıda Moğol hegemonyasını nasıl devirebileceklerini tartıştılar. Moğolların yapılan gizli tartışmadan kısa sürede haberi oldu ve herhangi bir direniş göstermeden teslim olan Gürcü soyluları topladılar. Sadece kısa süre önce asker toplamak için toplantıdan ayrılan Tsotne ve Raça eristavisi Moğollar tarafından yakalanmadı. Tutuklanan Gürcü devlet adamları Cormagon Noyan'ın önüne getirilmeden önce Şirakavan'a götürüldü. Moğol general Noyan'ın önüne getirilen Gürcü devlet adamları isyan etmeyi düşünmediklerini, sadece Moğollara ödeyecekleri haraçla ilgili toplantı yaptıklarını belirtti. Noyan buna inanmadı ve önce Gürcüleri tamamen soydu, sonra el ve ayaklarını bağladı ve kavurucu güneşin altında acı çektirdi.[7] Tarihçi Vahuşti'ye göre, vücutlarını böceklerin sarması için balla kapladı.[9]

Bu sırada, Tsotne Samtshe ve Lihi Dağları arasındaki toplantının yapıldığı yere (Rkinis-Cuari) askerleriyle geldi. Dadiani olanları duyduktan sonra ordusunu orada bıraktı ve iki hizmetçisiyle beraber Şirakavan'a gitti. Mahkûmları görünce Tsotne de kıyafetlerini çıkarıp mahkûmların arasında katıldı. Sorgulandığında, Gürcülerin isyan edecek bir planının olmadığını ve herhangi bir Gürcü devlet adamının cezalandırılması durumunda idam edilmek istediğini belirtti. Dadiani'nin konuşmasından etkilenen Noyan, Gürcülerin masumiyetine inanarak onları serbest bıraktı.[7][9]

Sonraki yılları

1250'de Gürcistan'a geri dönen Davit, Gürcistan'ın Batısındaki İmereti'nin kralı oldu ve Dadiani onun yanında yer aldı. Megrelya bölgesinden sorumlu olan Dadiani, yaklaşık 1260 yılında öldü.[4][7]

Hatırası

Tsotne Dadiani'nin hikâyesi, onu Gürcistan'daki en popüler tarihi Orta Çağ figürlerinden biri yapmıştır. 1996 yılında Poti'de Tsotne Dadiani Heykeli inşa edildi. 26 Ekim 1999'da, Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin Rahipler Meclisi, Dadiani'yi "Aziz Tsotne Dadiani" olarak kutsamış ve 30 Temmuzu onun bayram günü olarak ilan etmiştir.[10]

Kaynakça

  1. ^ The Literature of Georgia: A History. Routledge. 2013. ss. 93-94. ISBN 1136825290. 
  2. ^ a b ოდიშის საეპისკოპოსოები [Bishoprics of Odishi] (Gürcüce). Tiflis: Artanuji. 2004. ISBN 99928-993-7-9. 
  3. ^ Die Mongolen und die christlichen Völker des Kaukasus [The Mongols and the Christian peoples of the Caucasus] (Almanca). Hundt Druck. 1980. ss. 251, 452. 
  4. ^ a b Les dynasties de la Caucasie Chrétienne: de l'Antiquité jusqu'au XIXe siècle: tables généalogiques et chronologique [Dynasties of Christian Caucasia from Antiquity to the 19th century: genealogical and chronological tables] (Fransızca). Rome. 1990. ss. 198-204. 
  5. ^ "Offices for the Deceased recorded in Jerusalem manuscripts". TITUS (Gürcüce). Johann Wolfgang Goethe University. 2015. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2015. 
  6. ^ Tughushi (1977). "XIII–XIV საუკუნეთა მიჯნის უცნობი წარწერა" [An unknown inscription of the 13th-14 centuries] (PDF). dzeglis megobari (Gürcüce). 45: 45-48. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020. 
  7. ^ a b c d Kartlis Tskhovreba. A History of Georgia (PDF). Tiflis: Artanuji. 2014. ss. 341-342. ISBN 978-9941-445-52-1. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "KC" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ "ვითარება საქართველოში და მის გარშემო XII-XIV საუკუნეებში [The situation in Georgia and its neighborhood in the 12th–15th centuries]". საქართველოს ისტორია: უძველესი დროიდან 2009 წლამდე [History of Georgia: from the ancient times to 2009]. Tiflis: Gumbati. 2012. ss. 232-247. ISBN 978-9941-0-4195-2. 
  9. ^ a b Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. 2012. s. 127. ISBN 1780230303. 
  10. ^ Lives of the Georgian Saints. St. Herman of Alaska Brotherhood. 2006. ss. 279-280. ISBN 1887904107. 21 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.