TUSAŞ

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ
TipAnonim kuruluş
EndüstriHavacılık
Savunma
Telekomünikasyon
Kuruluş1974, Ankara
Genel merkezi
Ankara
,
Türkiye
Önemli kişilerMehmet Demiroğlu
(Genel Müdür)
Ömer Cihad Vardan
(Yön. Kur. Başkanı)
ÜrünUçak Projeleri
Havacılık Yükseltmeleri
Savunma Sistemleri
ÜretimYapısal ve Uydu Tasarım ve Mühendislik
Entegre Uçak Sistemleri Tasarım ve Mühendislik
Entegre Helikopter Sistemleri Tasarım ve Mühendislik
Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri
Gelirartış 12,855 milyar ₺ (2019)[1]
Net gelirartış 3,9 milyar ₺ (2019)[2]
Çalışan sayısı15.200 (2023 Eylül itibarıyla)[1]
Web sitesitusas.com

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ[3] (TUSAŞ) (TAI - Turkish Aerospace Industries, Inc.), Türkiye’de hava platformlarının tasarımı, geliştirilmesi, üretimi, tamamlanması, yenilenmesi ve satış sonrası hizmetleri alanlarındaki teknoloji merkezidir. Şirket dünyanın en büyük yolcu uçağı Airbus A380'e ve askerî nakliye uçağı Airbus A400M'ye parça üretmektedir. Ayrıca şirket 2013 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren Airbus A350'ye kanatçık üretmeye başlamıştır.[4]

Tarihçesi ve günümüzdeki durumu

Kökeni 1973 yılında Türk Uçak Sanayii AŞ'nin (TUSAŞ) kurulmasına kadar gider. Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı (TUSAŞ), 28 Haziran 1973 tarihinde Türkiye'nin savunma sanayiinde dışa bağımlılığını azaltmak amacıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde kurulmuştur.[5] Türk Uçak Sanayii AŞ(TUSAŞ) ve TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TAI) şirketleri 28 Nisan 2005 tarihinde TAI (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ.) çatısı altında birleşmiş olup, TUSAŞ (TAI), tasarım üretim altyapısı ile insan kaynakları yönünden oldukça etkili bir güç oluşturacak ve “Havacılık Merkezi” olarak hizmet verecektir. TUSAŞ’ın hissedarları Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) (%54.49), Savunma Sanayii Başkanlığı (SSM) (%45.45) ve Türk Hava Kurumu (THK) (%0.06)'dur.[6]

TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TAI), 15 Mayıs 1984 tarihinde Türk Ticaret Kanunu ve Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu uyarınca kurulmuştur.

12 Ocak 2005 tarihinde TUSAŞ tesislerinde imzalanan "Hisse Satış Anlaşması" ile TAI'deki Lockheed Martin of Turkey (%42) ve General Electric International (%7) şirketlerine ait hisseler Türk Uçak Sanayii AŞ (TUSAŞ) tarafından satın alınmıştır.

TUSAŞ tesisleri 186.000 metrekaresi kapalı olmak üzere toplam 5.000.000 metrekarelik bir alan üzerine kurulmuştur. Şirketin Akıncı Hava Üssü’nde bulunan yüksek teknoloji ürünü makine ve teçhizatla donatılmış modern uçak üretim tesisi, parça imalatından uçak montajı, uçuş testleri ve teslimine kadar geniş üretim kabiliyetlerine sahiptir. TUSAŞ kalite sistemi dünyaca kabul görmüş NATO AQAP-110, ISO-9001:2000, AS EN 9100 ile AECMA-EASE standartlarını karşılamaktadır.

TUSAŞ'ın mevcut deneyimi F-16 Savaşan Şahinler, CN-235 hafif nakliye/deniz karakol/gözetleme uçakları, SF-260D eğitim uçakları, Cougar AS-532 arama kurtarma (SAR), silahlı arama kurtarma (CSAR) ve genel maksat helikopterlerinin ortak üretiminin yanı sıra, kendi tasarımı olan insansız hava aracı, hedef uçağı ve zirai ilaçlama uçağı gibi ürün geliştirme programlarını kapsamaktadır.

TUSAŞ’ın ana faaliyet alanları arasında Türkiye ve bölgedeki diğer ülkelerin envanterinde bulunan sabit ve döner kanatlı askerî ve ticari hava platformlarının modernizasyon, modifikasyon ve sistem entegrasyonu programları ile satış sonrası hizmetleri de bulunmaktadır. Hv.K.K. F-16’larının elektronik harp ve yapısal tadilatları, S-2 Tracker deniz karakol uçaklarının yangın söndürme uçağına dönüştürülmesi, CN-235 uçağı ve Black Hawk Helikopteri’nin Özel Kuvvetler için modifikasyonları, Cougar AS-532 helikopterinin modernizasyonu, S-70 helikopterinin dijital kokpit modifikasyonu, CN-235 platformlarının Dz.K.K. ve S.G.K.’nın Deniz Karakol/Gözetleme görevleri için yapısal ve aviyonik modifikasyonu ile B737-700 uçağının Havadan Erken İhbar ve Kontrol Uçağı’na (HİK) dönüştürülmesindeki tüm yapısal tadilatları ile sistem entegrasyon faaliyetleri bulunmaktadır.

TUSAŞ, 1984 yılında serüvenine çok az kişiyle başladı, askerî projelerden kazandığı deneyimleri ticari projelere aktararak, bugün 3000'in üstünde kalifiye çalışanı ve 50’ye yakın farklı projesi ile bir Dünya Şirketi olma hedefine ulaştı.

TUSAŞ ayrıca, Millî Sanayi Kuruluşu olarak Airbus Military’ye ortak olup, Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, İspanya, Belçika ve Güney Afrika havacılık firmalarıyla birlikte A400M uçağının tasarım ve geliştirme faaliyetlerine katılmaktadır.

TUSAŞ'ın yürüttüğü en önemli proje: Milli Muharip Uçağın 1:1 ölçekli modeli, Paris Havacılık Fuarı, 2019

Dünyadaki son teknolojik gelişmeleri yakından izleyerek havacılık alanında öncü kuruluşlar arasında yer almaya kararlı olan TUSAŞ, Türkiye'de 21. yüzyılda yeni ufuklar açmayı hedeflemektedir.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TAI) şirketi, 3 Kasım 2005 senesinde RUAG Aerospace (RA) ile imzalanan bir antlaşma gereğince, Airbus A380 uçağı için tam sipariş adeti kadar, D-Nose Panel Gerdirme Kabuklarını Türkiye´de kendi tesislerinde üretecektir.[7][8]

TUSAŞ tarafından son yıllarda artık Türkiye için dış kaynaklardan bağımsız özgün tasarım hava araçları da yapılmaya başlanmıştır. Bunlardan ilki TUSAŞ ZİU adlı zirai ilaçlama uçağı tamamen TUSAŞ tarafından tasarlanmış ve uçmuştur. Bunu takiben yürürlükte pek çok özgün tasarım projesi mevcuttur. 2008 yılı itibarı ile Gözcü (antiterör amaçlı insansız gözlem uçağı), Keklik ve Turna-g (her ikisi de avcı pilotları için hedef uçak) insansız uçakları TUSAŞ tasarımı ve üretimi uçaklar olarak Türk Hava Kuvvetleri envanterinde yer almaktadır. Gözcü'nün yeni bir modeli hâlen tasarlanmaktadır. İnsansız hava araçları dışında HÜRKUŞ adlı bir eğitim uçağı (jet uçağı ile aynı kontrollere sahip ama jet motoru içermeyen düşük işletme maliyetli bir eğitim uçağı) tasarımı ve geliştirilmesi tamamlanmış seri üretimine başlanmıştır. Taktik amaçlı insansız hava aracı ANKA'nın geliştirilmesi devam etmektedir. T-38 ve C-130 Hercules uçaklarının yenilenmesi gerçekleştirilmektedir. Göktürk-1 keşif ve gözlem uydusunun TÜBİTAK UZAY ile birlikte entegrasyonunun gerçekleştirildiği Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi[9] (USET), TUSAŞ'a bağlı olarak işletilmektedir.

Türk Havacılığının en gelişmiş parçalarından biri olan TUSAŞ, aynı zamanda sektörün lokomotifi konumundadır. Türkiye'nin aviyonik entegrasyon merkezi konumundaki TUSAŞ, bu alandaki rekabet gücünü her geçen gün artırmaktadır. Kurum aynı zamanda Teknofest İstanbul'un paydaşlarından biridir.[10]

Görüş ve görev

IDEF 2015 fuarında ANKA insansız hava aracı standı
T-129 ATAK helikopteri
Göktürk 2 uydusu modeli

TUSAŞ’ın görüşü; her tür hava ve uzay aracının tasarım, üretim ve desteğini sağlayacak kabiliyete ulaşarak dünya markası olmaktır.

TUSAŞ’ın görevi; Türkiye’nin ve yurt dışı müşterilerin askerî ve sivil havacılık ve uzay sistem ihtiyaçlarını karşılayacak tasarım dâhil teknoloji ve kabiliyetleri geliştirmek; sürekli iyileştirmelerle küresel rekabet ortamında pazar payını artırmak; ülkesi, müşterileri, ortakları, tedarikçileri ve çalışanları için değer yaratmaktır.

İşleri ve tasarıları

  • Türk Hava Kuvvetleri F-16'ları için elektronik harp sistemi güçlendirme ve yapısal tadilat işleri[11]
  • Pakistan Hava Kuvvetleri'ne ait 42 adet F-16 Blok-15'in Blok-50 seviyesine yükseltilmesi işi[12]
  • Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetleri F-16'ları için sistem yenileştirme işi[13]
  • S-2E Tracker 10 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. modeli deniz karakol uçaklarının yangın söndürme uçağına dönüştürülmesi işi
  • Özel Kuvvetler Komutanlığı'na ait CN-235 ve UH-60 Black Hawk değişiklikleri
  • Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı için CN-235 uçaklarının Deniz Gözlem ve Karakol Uçağı'na dönüştürülmesi
  • Eurocopter AS-532 yenileme ve sistem yükseltimi[14]
  • S-70 helikopterleri kokpit camı güçlendirmesi işi[15]
  • Barış Kartalı Projesi için B737-700 uçaklarının Havadan erken uyarı ve kontrol uçağına dönüştürülmesi işi[16]
  • Türk Hava Kuvvetleri C-130 uçakları için aviyonik sistemlerinin yükseltilmesi[17]
  • Müşterek Taarruz Uçağı projesi için F-35 Lightning II uçağının ön orta gövde üretimi[18]
  • Avrupa'da yapılan Airbus A400M askerî nakliye ve tanker uçaklarının tasarım, geliştirme ve üretimine ortaklık[19]
  • Türk Hava Kuvvetleri T-38 uçakları için aviyonik sistemlerinin yükseltilmesi[20]
  • Türk Hava Kuvvetleri'nin Taktik-Taarruz-Saldırı Helikopteri T-129'un tasarım, geliştirilme ve üretiminde AgustaWestland ile ortaklık[21]
  • EASA CS-23 sertifikasına sahip HÜRKUŞ adlı Türk başlangıç ve temel eğitim uçağının tasarım, geliştirilme ve üretimi[22]
  • Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri ATAK-2 tasarımı, geliştirilmesi ve ilerleyen süreçte üretimi
  • 10 Ton Sınıfı Genel Maksat Helikopteri TUSAŞ T-925'in tasarımı, geliştirilmesi ve ilerleyen süreçte üretimi
  • Anka İHA tasarımı, geliştirilmesi ve üretimi[23]
  • Anka-3 insansız savaş uçağı tasarımı ve geliştirilmesi
  • Anka-Aksungur İnsansız Hava Aracı tasarımı, geliştirilmesi ve üretimi
  • Göksungur Jet Motorlu İHA tasarımı, geliştirilmesi ve ilerleyen süreçte üretimi[24]
  • Turna Hedef Uçak Sistemi tasarımı, geliştirilmesi ve üretimi
  • Şimşek Hedef Uçak Sistemi tasarımı, geliştirilmesi ve üretimi
  • Airbus A350 yolcu uçaklarının kanatçık tasarım ve imalatı[25]
  • Hürjet Jet Eğitim ve Hafif Taarruz Uçağı tasarımı, geliştirilmesi ve ilerleyen süreçte üretimi
  • Millî Muharip Uçak projesi kapsamında TUSAŞ Kaan tasarımı, geliştirilmesi ve ilerleyen süreçte üretimi[26]
  • Very Light Aircraft (VLA (ODTÜ-İTÜ)) tasarımı ve geliştirilmesi ve ilerleyen süreçte üretimi
  • Airbus A320 uçaklarının 18 ve 19 numaralı gövde panelinin üretimi[27]
  • Airbus A330 kuyruk dümeni üretimi[27]
  • Süper Şimşek Hedef Uçak Sistemi tasarımı, geliştirilmesi ve üretimi

2024 Kahramankazan yerleşkesine saldırı

Ana madde: 2024 TUSAŞ saldırısı

23 Ekim 2024 tarihinde meydana gelen olayda iki saldırgan, TUSAŞ'ın Ankara'nın Kahramankazan ilçesinde bulunan merkez yerleşkesine saldırı düzenledi. Saldırı sonucunda 7 kişi öldü, 22 kişi yaralandı.[28]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "TUSAŞ - TÜRK HAVACILIK VE UZAY SANAYİ A.Ş." (HTML). fortuneturkey.com. FORTUNE Türkiye. 2019. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  2. ^ "TUSAŞ'ta hedef 10 milyar dolar ciro". airporthaber.com. Airport Haber. 18 Nisan 2019. 22 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  3. ^ "TUSAŞ". tusas.com. TUSAŞ. 2012. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2012. 
  4. ^ "Türk Üretimi Uçak Yolda". trthaber.com. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu. 28 Mayıs 2012. 18 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2012. 
  5. ^ "Hakkımızda". tusas.com. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2020. 
  7. ^ "Turkish Aerospace Industries Inc. (Turkey)". airframer.com (İngilizce). Stansted News Limited. 2011. 1 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (HTML) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  8. ^ "TAI". tagesschau.de (İngilizce). ARD, Swr. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  9. ^ "Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi". tusas.com. TUSAŞ. 2015. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020. 
  10. ^ "Kuruluşlar". Teknofest 2019. 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2019. 
  11. ^ "Türk Hava Kuvvetleri Turkish Air Force - TUAF". f-16.net (İngilizce). Lieven Dewitte and Stefaan Vanhastel. 2011. 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  12. ^ "Turkish Aerospace Industries to upgrade 42 F-16 jets". defence.pk (İngilizce). WDN. 20 Ağustos 2008. 3 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  13. ^ "TAI DELIVERS RJAF'S FIRST F-16 A/C MODERNIZED AT ITS FACILITIES". defencetalk.com (İngilizce). DefenceTalk's defence forum. 17 Aralık 2007. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  14. ^ "Tusaş Aerospace Industries (TAI) from Turkey and EUROCOPTER Extend their Cooperation in the Super Puma / Cougar Helicopter Family". eurocopter.com (İngilizce). EADS Eurocopter. 19 Temmuz 2004. 8 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  15. ^ "Turkish Aerospace Industries (TAI) Delivers First S-70i BLACK HAWK Helicopter Tailcone". sikorsky.com (İngilizce). Sikorsky. 28 Nisan 2009. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  16. ^ "737 AEW&C Wedgetail Airborne Early Warning and Control Aircraft, USA". airforce-technology.com (İngilizce). Airforce Technology. 19 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  17. ^ "The first C-130 aircraft, the avionics modernization of which will be realized by TAI, arrived at TAI's facilities". tusas.com (İngilizce). TUSAŞ. 27 Aralık 2007. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. [ölü/kırık bağlantı]
  18. ^ "TAI delivers first composite parts for F-35". reinforcedplastics.com (İngilizce). Elsevier Ltd. 5 Mart 2009. 24 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  19. ^ "Getting Ready for Takeoff". defensenews.com (İngilizce). Gannett Govt. Media Corp. 18 Ocak 2010. 31 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  20. ^ "Modernization & Modification Program - T-38 AVIONICS MODERNIZATION". defenceproducts.ssm.gov.tr (İngilizce). SSM. 1 Eylül 2009. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  21. ^ "T-129 Taarruz ve Taktik Keşif Helikopteri Projesine Bir Bakış". savunmasanayi.net. AviaPART Havacılık ve Danışmanlık Ltd. Şti. 5 Nisan 2009. 13 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011. 
  22. ^ "TAI Hurkus Basic Trainer Aircraft, Turkey". airforce-technology.com (İngilizce). Net Resources International. 6 Haziran 2007. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2011. 
  23. ^ "TAI Unveils ANKA Unmanned Airplane". trdefence.com (İngilizce). TRDEFENCE. 16 Temmuz 2010. 25 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2010. 
  24. ^ "Türkiye'nin En Kritik 25 Savunma Sanayi Projeleri > 15- Göksungur". sanalsavunma.com. Sanal Savunma. 2020. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021. 
  25. ^ "Airbus A350'nin kanatları Türkiye'den gidecek". milliyet.com.tr. Ankara: Milliyet Gazetecilik. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  26. ^ maili, admin Yazar. "Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) - Sanal Savunma". www.sanalsavunma.com. 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021. 
  27. ^ a b "Airbus'ın gövdesindeki Türk imzası büyüyor". hurriyet.com.tr. Hürriyet. 30 Nisan 2015. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2015. 
  28. ^ "TUSAŞ Kahramankazan yerleşkesine terör saldırısı". www.aa.com.tr. 23 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2024. 

Dış bağlantılar