Türkiye'nin adı

Vikisözlük'te Türkiye ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti'nde kullanılan Türkiye, Eski Fransızcadaki Turquie sözcüğünden türemiştir. Orta Çağ Latincesinde Turquia ve Turchia olarak geçer. Yunan kaynaklarında Τουρκία olarak adlandırılmıştır. Orta Çağ İngilizcesi'nde ilk defa (olarak Turkye, Torke, ardından Turkie, Turky), 1369 yılında Chaucer tarafından yazılmıştır.[1][2] O zamanın diğer uygarlıkları tarafından Osmanlı İmparatorluğu'ndan sık sık Türkiye veya Türk Medeniyeti olarak bahsedilirdi.

Etimoloji

Türkiye adı (Orta Çağ Latincesi: Turchia/Turquia[3]) 2 parçaya ayrılabilir: Çok önceden beri söylenen Türkiye ismine teorik olarak eklenen -iye eki, "sahip", "bölgesi", "ile ilgili" anlamlarına gelir. İlk olarak Yunanca ve Latince Tourkia (Τουρκία) ve Turchia sözlerindeki –ia ekinden türeyip daha sonra Arapça Turkiyya (تركيا) kelimesindeki –iyya ekinden türemiştir.

Türk kaynaklar

"Türk" veya "Türük" sözcüğü ilk defa Eski Türk Yazıtları'ndan biri olan Orhun Yazıtları'nda Göktürk Kağanlığı döneminde 8. yüzyılda kullanılmıştır.[4] Türkçeden çıkmış olan Türk sözcüğü Göktürkler tarafından ilk defa kullanılmıştır. İşbara Kağan'dan İmparator Yang Jian'a 585 yılında gönderilen mektupta ona "Büyük Türk Kağanı" demiştir.[5] Orhun yazıtlarında Türk ve Türük adı çokça geçmektedir. 

Çin kaynakları

Türkiye ile aynı anlama gelen belki de ilk sözcük Çin kaynaklarında "tie-le" (鐵勒) veya "tu-jue" (突厥) olarak geçer. İsim, Çinliler tarafından Orta Asya'daki Altay Dağları'nın güneyinde yaşayan Türk halkına milattan önce 177 civarında verilmiştir.[1]

Yunan ve Latin kaynakları

Yunanca, Tourkia ismi (Yunanca: Τουρκία) ilk defa Bizans imparatoru ve rahip VII. Konstantinos Porfirogennetos'un yazdığı De Administrando Imperio,[6][7] kitabında geçmektedir fakat o, "Türkler" diyerek daima Macarları kastetmiştir.[8] Benzer olarak Hazar Kağanlığı'na da Bizans kaynaklarında Tourkia (Türklerin Bölgesi) denilmiştir.[9] Ancak,  Bizanslılar daha sonra 1071 Malazgirt Savaşı'ndan sonra Türklerin Anadolu'da yaşadığı yerlere demeye başlamıştır. Orta Çağ Yunan ve Latincede geçen Türkiye adı aynı yerleri tanımlamak için kullanıldığı söylenemez. Hazarları da kapsayan Tataristan sözcüğü Orta Asya bozkırlarına denilirdi. Selçukluların çıkışı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun 14. yüzyıldaki yükselişinden sonra Tataristan sözü bir başka bölge için kullanılmaya başlandı.

Pers kaynakları

Türkçede kullanılan -stan eki Farsça kökenlidir.[10] Persler, Orta Asya'da yaşayan Türklerin bölgesine Turkestan demişlerdir. Bu sözcük Türk sözcüğünün yanına "İkametgahı" anlamına gelen Farsça "-estan veya -stan" ekinin gelmesiyle oluşmuştur. [11][12] Modern Farsçada Türkiye (ترکیه) sözcüğü, kişilerin yerini belirtmek için kullanılan Arapça nisba ekinin türemiş halidir. Türk dilinde kullanılan Türkiye, ayrıca Arapçadan alınmış -iye eki taşımaktadır.

Arap kaynaklar

Arapça Turkiyya (Arabic: تركيا) Memlük Sultanlığı'nda kullanılmış (Türklerin Devleti) ve Mısır, Filistin, Suriye, Hicaz ve Siranayka'ya denilmiştir.

Diğer dillerde

İzlandaca sözcük Tyrkland ve Macarca sözcük Törökország, Türk toprağı anlamına gelen ana dildeki söz türetme yöntemleri kullanılarak türetilmiş iki sözdür.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Harper, Douglas.
  2. ^ American Heritage Dictionary (2000).
  3. ^ Michael J. Arlen (2006). Passage to Ararat. MacMillan. s. 159. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  4. ^ Scharlipp, Wolfgang (2000).
  5. ^ "卷099 列傳第八十七突厥鐵勒- 新亞研究所- 典籍資料庫". 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2015. 
  6. ^ Jenkins, Romilly James Heald (1967).
  7. ^ Günter Prinzing; Maciej Salamon (1999).
  8. ^ Henry Hoyle Howorth (2008).
  9. ^ Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi. Genesis Yayınları. Ankara, 2011
  10. ^ "-stan | Origin and meaning of suffix -stan by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com (İngilizce). 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  11. ^ "WebCite query result". www.webcitation.org. 1 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  12. ^ M. A., Geography; B. A., Geography. "Countries of the World Divided into Eight Regions". ThoughtCo (İngilizce). 6 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020.