Sezgisel yeme

Sezgisel yeme, kişinin sağlık ihtiyaçlarına ve isteklerine göre kişisel bir diyet oluşturmayı amaçlar. Hedefleri, yaygın diyet kültürü iddialarını reddetmek, gıda özgürlüğünü teşvik etmek, gıda ile pozitif bir ilişki geliştirmek ve vücut kabulünü ilerletmektir. Sezgisel yeme ile ilişkili on yol gösterici ilke vardır.[1]

Sezgisel yeme, vücudun açlık ve tatmin olmaya dair ipuçlarına verdiği tepkiye odaklanan bir yemek yeme yaklaşımıdır.[2][3] Yaygın diyetler aksine bireyin "kilo kontrolü"ne odaklanması yerine yiyeceklerle pozitif bir ilişki geliştirmesini amaçlar.[4] Sezgisel yeme, insanların diyet yapma, fiziksel sağlık, zihinsel ve sosyal olarak iyi olma hali hakkındaki görüşlerini değiştirerek tüm bunlara bütünsel bir yaklaşımla bakılabilmesini aşılamayı amaçlar.[1] Bununla birlikte, yiyecekler, fiziksel aktivite ve bedene karşı olumlu bir tutum ve ilişki oluşturmaya yardımcı olur.[4]

Evelyn Tribole ve Elyse Resch tarafından ortaya atılan "sezgisel yeme" terimi ilk olarak 1990'larda hakemli bir dergi makalesinde yer aldı.[5] 2012'de, Tribole ve Resch'in sezgisel yemenin on bileşenini tanımlayan ve üzerinde yürütülen bilimsel araştırmaları gözden geçiren Sezgisel Yeme: Sağlıklı Beslenme Alanında Çığır Açan Yaklaşım adlı kitabı yayınlandı.[1]

Özellikler

Çoğu diyetin aksine, sezgisel yeme, yiyeceklere "iyi veya kötü" olarak bakılmaması gerektiği şeklindeki zihniyetiyle belirli yiyecekleri yasaklamaya veya kısıtlamaya çalışmaz. Uygulayıcılar bunun yerine vücutlarını dinlemeye ve kendileri için doğru olanı yemeye teşvik edilir.[6]

Sezgisel yeme, 10 yönergeyi takip eder:[3][1]

  1. Diyet zihniyetini reddedin
  2. Açlığınızı onurlandırın
  3. Yiyeceklerle barışın
  4. Gıda polisine karşı çıkın
  5. Tokluğunuzu hissedin
  6. Tatmin olma faktörünü keşfedin
  7. Duygularınızla yiyecekleri kullanmadan baş edin
  8. Bedeninize saygı duyun
  9. Egzersiz yapın: değişimi hissedin
  10. Sağlığınızı onurlandırın: sahici beslenme

Araştırma

Kilo kaybı ve kronik hastalık kontrolü

Sezgisel yemenin, kısa süreli kilo kaybı için diyet yapmayla eşit derecede etkili olduğu; diyet yapmayan kontrol grubuyla kıyaslandığında ise ağırlığı önemli ölçüde daha fazla azalttığı gösterilmiştir.[5] Sezgisel yeme yoluyla uzun vadeli kilo kaybı mümkün olabilir ancak bu hipotez henüz bilimsel çalışmalarla yeterince desteklenememiştir.[5]

Diyabet hastalarına özyönetim eğitimi ve yaşam tarzına göre kilo verme programı ile sezgisel yeme yaklaşımının çalışıldığı bir araştırmada iki yöntemin de benzer olumlu etkilerinin olduğu görülmüştür ancak diyabet hastalarında sezgisel yemenin etkililiğiyle ilgili daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.[7]

Fazla kilolu veya obez hamile kadınlarda, sezgisel yeme aynı zamanda glikoz seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir.[7]

Sezgisel yeme, kolesterolü ve açlık glikoz seviyelerini düşürmeye, HbA 1C seviyelerini iyileştirmeye ve sistolik ve diyastolik kan basıncını düşürmeye yardımcı olabilir.[7][8]

Düzensiz yeme

2022'de yapılan bir inceleme, sezgisel yemenin düzensiz yeme davranışlarını azalttığı sonucuna ulaştı.[8]

Beden kabulü

2022'de yapılan bir inceleme, sezgisel yemenin diyet yapmayı ve kiloyla ilgili endişeleri azaltmaya yardımcı olduğunu buldu.[3]

2016 yılında yapılan bir inceleme, öz saygı ve öz şefkat ile ilişkili olduğunu buldu.[4] Başka bir çalışma, yaşam kalitesinin, beden imajının ve beden takdirinin artmasına yol açabileceğini buldu.[4][3]

2019'da yapılan bir araştırma, sezgisel yeme yaklaşımını uygulayan kadınların, genellikle diyet kültürü tarafından teşvik edilen "iyi" ve "kötü" yiyecek kavramlarını bırakıp daha dengeli, sürdürülebilir ve kısıtlayıcı olmayan bir şekilde yemelerine olanak tanıdığını ortaya çıkardı.[9]

Dezavantajlar ve sınırlamalar

Sezgisel yeme, bireylerin kilo vermesi ve sağlıklı bir yaşam sürmeleriyle ilgili muhtemel bir yaklaşım olarak gelişmektedir. Ancak araştırmacılar bu yaklaşımın kilo kaybını veya uzun vadede kilo vermeyi sağlayabileceğine dair yeterince destekleyici çalışmanın olmadığına vurgu yapmaktadır. Nitekim sezgisel yemenin amacı kilo vermek değil insanların besinlerle olan ilişkisini iyileştirmektedir. Bu sebeple doktorlar ve diyetisyenler bu "diyet dışı" diyet yaklaşımının sonuçlarının kişiden kişiye farklılık gösterdiği konusunda uyarılar yapmaktadır.[10]

Bazı insanlar sağlık durumları nedeniyle doktorlarının verdikleri yeme kısıtlamalarını ve diyetleri takip etmek zorundadır bu sebeple sezgisel yeme her bireyde uygulanabilir olmaktan çıkar. Yaklaşıma dair eleştirilerden biri de sezgisel yemenin çok özgür olması, belirli bir diyet planı veya yiyecek kısıtlaması olmamasıdır. Bu sebeple uygulamaya çalışan kişiler neyden ne kadar yiyeceğini kestirmekte zorlanabilirler. Yaklaşım, kişinin kendi açlık ve tokluk ipuçlarına doğru tepkileri verebilmesi temeline dayanır ancak insanların bu ipuçlarını fark etmeleri ve beden sinyallerine tepki verebilmeyi öğrenmeleri zor bir süreç olabilir.[11]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d Intuitive eating- A Revolutionary Program that Works. 3rd. Elyse Resch. New York: St. Martin's Griffin. 2012. ISBN 978-1-250-00404-8. OCLC 793689026.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım) Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":6" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  2. ^ Bédard (21 Aralık 2020). "Can eating pleasure be a lever for healthy eating? A systematic scoping review of eating pleasure and its links with dietary behaviors and health". PLOS ONE. 15 (12): e0244292. doi:10.1371/journal.pone.0244292. ISSN 1932-6203. PMC 7751982 $2. PMID 33347469. 
  3. ^ a b c d Babbott (9 Nisan 2022). "Outcomes of intuitive eating interventions: a systematic review and meta-analysis". Eating Disorders. 31 (1): 33-63. doi:10.1080/10640266.2022.2030124. ISSN 1064-0266. PMID 35400300.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":02" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ a b c d Bruce (January 2016). "A systematic review of the psychosocial correlates of intuitive eating among adult women". Appetite. 96: 454-472. doi:10.1016/j.appet.2015.10.012. ISSN 0195-6663. PMID 26474781.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":12" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  5. ^ a b c Fuentes Artiles (August 2019). "Mindful eating and common diet programs lower body weight similarly: Systematic review and meta‐analysis". Obesity Reviews. 20 (11): 1619-1627. doi:10.1111/obr.12918. ISSN 1467-7881. PMID 31368631.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":32" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ "What Is Intuitive Eating?". WebMD (İngilizce). 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ a b c Hayashi (16 Aralık 2021). "Intuitive and mindful eating to improve physiological health parameters: a short narrative review of intervention studies". Journal of Complementary and Integrative Medicine. doi:10.1515/jcim-2021-0294. ISSN 2194-6329. PMC 10098784 $2. PMID 34913327.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":22" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ a b Hensley-Hackett (October 2022). "Intuitive Eating Intervention and Diet Quality in Adults: A Systematic Literature Review". Journal of Nutrition Education and Behavior. 54 (12): 1099-1115. doi:10.1016/j.jneb.2022.08.008. ISSN 1499-4046. PMID 36274010.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: ":42" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  9. ^ Barraclough (1 Şubat 2019). "Learning to eat intuitively: A qualitative exploration of the experience of mid-age women". Health Psychology Open. 6 (1): 2055102918824064. doi:10.1177/2055102918824064. ISSN 2055-1029. PMC 6360478 $2. PMID 30746153. 
  10. ^ "What is Intuitive Eating? 10 Principles to Follow". Cleveland Clinic. 8 Haziran 2022. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "What is Intuitive Eating and Is It Healthy?". News-Medical.net (İngilizce). 22 Eylül 2019. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.