Sahte İsmail Mirza isyanı

Yalancı İsmail Mirza isyanı
Tarih1578
Bölge
Albistan, Maraş, Bozoh
Sebep Osmanlı topraklarında yaşayan Türkleri birleştirmek.
Sonuç Sahte Şah İsmail yenilir. O ve ortakları Siverek'e koşarlar. Bundan sonra kaynaklarda akıbeti hakkında bilgi bulunmamaktadır.
Komutanlar ve liderler
Sahte Şah İsmail, Han Piri Ahmed Paşa


Sahte İsmail Mirza İsyanı veya Sahte Şah İsmail İsyanı, kendini Şah ilan eden II. İsmail'in Maraş ve Bozoh bölgelerindeki Osmanlı yönetimine karşı 1578'de yaptığı isyandı. Safevi hükümdarı II. Şah İsmail'nin ölümünün ardından, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçası olan Maraş ve İç Anadolu bölgeleri ile Safevi İmparatorluğu sınırları içindeki bölgelerde sahte Şah İsmaililer ortaya çıktı.[1]

Sahte Şah İsmail ve destekçilerinin protestoları, büyük bir isyana dönüşmeden önce Osmanlı askerleri tarafından bastırıldı; bu süreçte birçok Kızılbaş Türkmen öldürüldü ve birçoğu kaçıp ortadan kayboldu.

İsyanın lideri

İsyan lideriyle ilgili kaynaklarda yeterli bilgiye rastlanmamaktadır. Başbakanlık Osmanlı arşivlerinde MD 35-445 numaralı belgede onun Vilayeti Âcemi'den Anadolu'ya geldiği ve isyana başladığı yazmaktadır. Burada bahsi geçen Âcem bölgesinin Arabistan mı yoksa Safevi toprakları mı olduğuna dair kesin bilgi bulunmamaktadır. Ancak MD 35-445 numaralı belgede onun dış görünüşünün "orta boylu, sarı ve kısa sakallı Farsça konuşan bir kişi" olarak tasvir edilmesi, Âcem Vilayeti olarak geçen bölgenin Safevi devleti olma olasılığını artırır. Öte yandan bu kişinin Şam Bayadı Türkmenlerinden olması, topluluğunun Rakka, Konya, Sivas, Niğde, Adana, Halep, Tarsus, Bozok, Maraş, Karaman gibi bölgelerde yarı göçebe yaşam sürmesi, bunun yanı sıra 16. yüzyılın ortalarından itibaren Anadolu'yu terk etmemesi, onun Safevi devletinden gelme olasılığını azaltır.[1]

Bunun dışında, sahte Şah İsmail hakkında elde ettiğimiz bilgiler genellikle onun özellikleriyle ilgilidir ve Osmanlı iktidarının ona bakışını yansıtır. Örneğin, belgelerde sahte Şah İsmail ve onun destekçileriyle ilgili "… Şah İsmail olduğunu iddia eden aşırılıkçı ve onun yanında olan fitne ehli" veya "Şah İsmail adına ortaya çıkan uğursuz" ifadeleri kullanılmıştır. O ve destekçileri fitne-fesat yaratan kimseler olarak değerlendirilerek fasiq mezhebinden oldukları ve dini terk ettikleri yazılmıştır. Görüldüğü gibi, isyanı ele alan belgelerde sahte Şah İsmayıl'ın Anadolu'ya nasıl geldiği kısa bir şekilde belirtilir ve onun özelliklerinden bahsedilir. Onun isyandan önceki ve sonraki yaşamı hakkında bilinenler bunlardır.[2]

İsyanın başlaması

Osmanlı komutanı Lele Mustafa Paşa, Gürcistan ve Şirvan'a saldırmak amacıyla 1578'de İstanbul'u terk ederek Sivas şehrine geliyor. Bu sırada Zülkadar beylerbeyi ve Elbistan kadısı tarafından kendisine bir mektup yazılır ve 12 Ağustos tarihinde Şam Bayadı Türkmenlerinden bir kişinin Elbistan'a gelerek kendisine Şah İsmail adını vererek 200 kadar süvarisiyle birlikte Maraş bölgesinde gece yolları kesip soygunlarla meşgul olduklarını bildirirler.[3] Daha da kötüsü, Ashab-ı Kehf'e yönelerek orada kurbanlar kestiklerini belirtirler. Sonrasında Bozok'taki Kızılbaş halifesine ve Hacı Bektaş'a giderek isyan etmeyi planladıklarını ifade ederler. Lele Mustafa Paşa mektubu aldıktan sonra Türkmen sancakbeyi Şah Murad Bey'e, Bozok beyi Çerkez Bey'e, Ayıntab beyi Keyvan Bey'e ve Kırşehir beyi Memi Şah'a emirler gönderir ve sahte Şah İsmail ve taraftarlarının öldürülüp isyanın bastırılmasını emreder. Bu emirlerde sahte Şah İsmail ve taraftarlarının bölgede huzuru bozduğu belirtilmiş, halkın güvenliğini sağlamak için bölgedeki Türkmenlerin ve yöneticilerin birlikte hareket etmeleri ve diğer hainlerin etkisiz hale getirilmesi istenmiştir.[4]

Bu sırada sahte Şah İsmail kendine taraftar toplamaya devam etmekteydi. Bu esnada Kızılbaş halifeleri bazı halk grupları tarafından korunuyordu. Bozok beyine yazılan bir mektupta Şam Bayadı topluluğundan Yunus Halife ve Pehlivanlı topluluğundan Cevşidoğlu adında bir halifenin kendilerine tabi gruplarla bir evde toplandıkları tespit edilmiş olsa da, toplulukları tarafından korunarak Osmanlı askerlerine teslim edilmemişlerdir.[5]

Taraflar arasındaki ilk karşılaşma, sahte Şah İsmail'in halifelerinden Cevşidoğlu Hüseyin ile Bozok Beyi arasında gerçekleşmiştir. Olayda Hüseyin sağ olarak ele geçirilmiş olsa da daha sonra şahın emriyle idam edilmiştir. Diğer çatışma ise başka bir Kızılbaş halifesi ile Osmanlı kuvvetleri arasında Boybeyli yaylasında meydana gelmiştir. Hazırlık sırasında Bozok Beyi'nin güçleri tarafından Kösə Yunus adlı bir Kızılbaş halifesi ele geçirilmiştir. Yunus'un verdiği bilgiye göre, sahte Şah İsmail Acem vilayetinden gelmiş, 1577 kışını Emik düzünde geçirmiş ve burada kendisini Şah İsmail ilan ederek daha sonra Yeni-il Türkmenlerine tabi Kemerli ve Pehlivanlı topluluklarıyla yaylaya çıkmıştır.[6]

Malatya beyine gönderilen bir hükümde bölgedeki bazı cemaatlerin isyan liderlerine maddi destek verdikleri görünüyor. Hükme göre, bölgedeki İzlü, Rişvan, İskanlu, Solaklu, Şeyh Hesenli, Soysalu, Ayribüklü, Adaklu, Kalaçaklu, Bezki, Çakalu, Mihran, Qarasaz ve Kömürlü adlı cemaatler, kendisini Şah İsmayıl olarak adlandıran bu kişiye sadaka ve nazar göndermişlerdir. Bu bilgi daha sonra yakalanan isyancılardan biri olan Mehmed adlı kişi tarafından şahın huzuruna iletilmiştir.[7]

Bölgedeki valilerin çabalarına rağmen, sahte Şah İsmail'i ele geçirmek mümkün olmadı. Bozok beye gönderilen ferman, adıyla birlikte sahte Şah İsmail ve adamlarının nerede olurlarsa olsunlar tutularak ele geçirilmelerini talep etti, diğer kandırmacılara örnek olması için. Aslında Osmanlı kuvvetlerinin ısrarlı takipleri sonuç vermişti. Sahte Şah İsmail'in veziri Han Piri esir alınmıştı. Onun verdiği bilgiye göre, Şam Bayadlı Şah İsmayıl, üç yüz Kızılbaş Türkmeni ile Adana adı verilen köye doğru yola çıkmış, Ciyəlioğlu çadırına gelmiş ve burada birkaç gün kaldıktan sonra Erguvan'a gitmişti. Burada kaldığı süre boyunca Rişvan, Bezki ve Cihanbeyli topluluklarının ve topladığı taraftarların desteğiyle Malatya'yı kuşatmış, Almalı köyünde Malatya kadısının adamlarından Abdikendu ile aralarında büyük bir çatışma yaşanmıştı. Bu çatışmada Şah İsmail'in birçok adamı öldürülmüş, diğerleri kaçmıştı. Şah İsmail ve çevresindekiler Fırat Nehri'ni geçerek Siverek'e doğru yola çıkmışlardı. Bu olaydan sonra kaynaklarda onun adına bir daha rastlanmamıştır.[8]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Erkan 2014, s. 286.
  2. ^ Söyletmez 2004, s. 79.
  3. ^ Baki 1992, s. 81.
  4. ^ Erkan 2014, s. 288.
  5. ^ Söyletmez 2004, s. 81.
  6. ^ Erkan 2014, s. 289.
  7. ^ Sümer 1963, s. 87.
  8. ^ Erkan 2014, s. 292.

Kaynak

  • Erkan, Ümit (2014). 16. YÜZYILDA OSMANLI’DA KIZILBAŞ AYAKLANMALARI. Samsun: ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI. 
  • Söylemez, Faruk (2004). ANADOLU’DA SAHTE ŞAH İSMAİL İSYANI. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. ss. 71-90. 
  • Öz, Baki (1992). Osmanlı’da Alevi Ayaklanmaları. İstanbul: Ant yayınları. 
  • Sümer, Faruk (1963). Çukurova Tarihine Dair AraĢtırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın Yarısına Kadar). I. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. ss. 1-98. 

Read other articles:

Social psychology (sociology)

This article is about the subfield of sociology. For the subfield of psychology, see social psychology. For the journal, see Social Psychology (journal). For a related topic, see microsociology. Part of a series onSociology History Outline Index Key themes Society Globalization Human behavior Human environmental impact Identity Industrial revolutions 3 / 4 / 5 Social complexity Social construct Social environment Social equality Social equity Social power Social stratification Social structur...

 

Таблица для проверки зрения

Таблица Сивцева (слева) и таблица Головина (справа) Таблица для проверки зрения (таблица для проверки остроты зрения, оптометрическая таблица) — таблица разнообразных символов (оптотипов), выстроенных по строчкам таблицей с постепенным уменьшением их размера, для про�...

 

Jacques Mousnier-Buisson

Pour les articles homonymes, voir Mousnier. Jacques Mousnier-BuissonFonctionDéputé françaisBiographieNaissance 6 mai 1766LimogesDécès 28 avril 1831 (à 64 ans)ParisNationalité françaiseActivité Homme politiquemodifier - modifier le code - modifier Wikidata Jacques Mousnier-Buisson est un homme politique français né et baptisé paroisse Saint-Pierre-du-Queyroix le 6 mai 1766 à Limoges (Haute-Vienne) et décédé le 28 avril 1831 rue Taranne à Paris 10e. Biographie Avocat à L...

Turňa nad Bodvou

Village in SlovakiaTurňa nad Bodvou TornaVillageTurňa Castle above the villageTurňa nad BodvouLocation of Turňa nad Bodvou in SlovakiaShow map of Košice RegionTurňa nad BodvouTurňa nad Bodvou (Slovakia)Show map of SlovakiaCoordinates: 48°36′2″N 20°53′41″E / 48.60056°N 20.89472°E / 48.60056; 20.89472Country SlovakiaRegionKošiceDistrictKošice-okolieFirst mentioned1198Government • MayorPavol MolnárArea • Total23.21[2&...

 

1 Samuel 1

1 Samuel 1Kitab Samuel (Kitab 1 & 2 Samuel) lengkap pada Kodeks Leningrad, dibuat tahun 1008.KitabKitab 1 SamuelKategoriNevi'imBagian Alkitab KristenPerjanjian LamaUrutan dalamKitab Kristen9← Rut 4 pasal 2 → 1 Samuel 1 (atau I Samuel 1, disingkat 1Sam 1) adalah pasal pertama dari Kitab 1 Samuel dalam Perjanjian Lama di Alkitab Kristen. Dalam Alkitab Ibrani merupakan bagian dari Kitab Samuel yang termasuk ke dalam Kitab Nabi-nabi Awal atau Nevi'im Rishonim [נביאים ראש�...

 

Saint Kitts dan Nevis

Federasi Saint Christopher dan NevisFederation of Saint Christopher and Nevis (Inggris) Bendera Lambang Semboyan: Country Above Self(Inggris: Negara di Atas Diri Sendiri)Lagu kebangsaan:  O Land of Beauty! (Indonesia: Oh, Tanah yang indah!) Lagu kerajaan:  God Save the King (Indonesia: Tuhan Menjaga sang Raja) Perlihatkan BumiPerlihatkan peta BenderaIbu kota(dan kota terbesar)Basseterre17°18′N 62°44′W / 17.300°N 62.733°W / 17.300; -62.733Bahasa r...

Jim Finks

American and Canadian football player and coach, sports executive American football player Jim FinksNo. 7Position:QuarterbackPersonal informationBorn:(1927-08-31)August 31, 1927St. Louis, Missouri, U.S.Died:May 8, 1994(1994-05-08) (aged 66)Metairie, Louisiana, U.S.Height:5 ft 11 in (1.80 m)Weight:180 lb (82 kg)Career informationHigh school:Salem (IL)College:TulsaNFL draft:1949 / Round: 12 / Pick: 116Career history As a player: Pittsburgh Steel...

 

Henny Porten

Henny PortenPorten, c. 1920anLahirFrieda Ulricke Porten(1890-01-07)7 Januari 1890Magdeburg, Kekaisaran JermanMeninggal15 Oktober 1960(1960-10-15) (umur 70)Berlin, JermanPekerjaanPemeran, produser filmTahun aktif1906–1955Suami/istri Curt A. Stark ​ ​(m. 1912; bercerai 1916)​ Wilhelm von Kaufmann ​ ​(m. 1921; bercerai 1959)​ Orang tuaFranz PortenWincenzia WybiralKerabatRosa Porten (sauda...

 

List of Turkish films of 1979

Cinema of Turkey (A–Z) of Turkish films List of Turkish films 1910s 19141915 1916 1917 1918 1919 1920s 1920 1921 1922 1923 19241925 1926 1927 1928 1929 1930s 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940s 1940 1941 1942 1943 19441945 1946 1947 1948 1949 1950s 1950 1951 1952 1953 19541955 1956 1957 1958 1959 1960s 1960 1961 1962 1963 19641965 1966 1967 1968 1969 1970s 1970 1971 1972 1973 19741975 1976 1977 1978 1979 1980s 1980 1981 1982 1983 19841985 1986 1987 1988 1989 1990s 1990 ...

Deewaar (film 1975)

Untuk film Milan Luthria 2004, lihat Deewaar (film 2004). DeewaarPoster RilisNama lainदीवारSutradaraYash ChopraProduserGulshan RaiDitulis olehSalim-JavedPemeranAmitabh BachchanShashi KapoorParveen BabiNeetu SinghNirupa RoySatyendra KapoorIftekharMadan PuriPenata musikRahul Dev BurmanSinematograferKay GeePenyuntingT.R. MangeshkarPran MehraPerusahaanproduksiMumbaiDistributorTrimurti Films Pvt. LtdTanggal rilis24 Januari 1975Durasi176 menitNegaraIndiaBahasaHindiPendapatanko...

 

List of Haryanvi-language films

South Asian cinema Cinema of Afghanistan Cinema of Bangladesh Cinema of India Cinema of Maldives Cinema of Nepal Cinema of Pakistan Cinema of Sri Lanka Haryanvi films are films in the Haryanvi dialect of Hindi. Due to the dominance of the Mumbai-based Hindi film industry, films in Haryanvi were not extensively produced until the 1980s. The First movie of Haryanvi cinema is Dharti, released in 1968. The financial success of Devi Shankar Prabhakar's Chandrawal (1984) was largely responsible fo...

 

No-deal Brexit

Potential withdrawal of the UK from the EU without an agreement Part of a series of articles onBrexit Withdrawal of the United Kingdom from the European Union Glossary of terms Background European Communities Act 1975 EC membership referendum UK rebate Bruges speech No. No. No. Maastricht Rebels Black Wednesday European Union (Amendment) Act 2008 European Union Act 2011 UK opt-outs from EU legislation Euroscepticism in the UK UK opinion polling on EU membership Campaigns for a referendum Peop...

Punto di fusione

Il punto di fusione si definisce come uno stato termodinamico, definito da una certa temperatura (detta temperatura di fusione) e pressione (non necessariamente uguale alla pressione atmosferica), in corrispondenza del quale si ha il processo di fusione. Nella maggior parte dei casi di interesse pratico la pressione è quella atmosferica, praticamente costante, e per tale motivo il punto di fusione viene indicato con la sola temperatura. Ad esempio comunemente si dice che il ghiaccio fonde a ...

 

Subsecretaría de Pesca y Acuicultura de Chile

No debe confundirse con Servicio Nacional de Pesca y Acuicultura. Subsecretaría de Pesca y Acuicultura Logo.LocalizaciónPaís ChileCoordenadas 33°02′37″S 71°37′32″O / -33.0434791, -71.6255108Información generalSigla SubpescaJurisdicción ChileTipo SubsecretaríaSede Bellavista 168, piso 16, ValparaísoOrganizaciónSubsecretario Julio Salas GutiérrezDepende de Ministerio de Economía, Fomento y TurismoPresupuesto 44 830 065 miles de pesos chilenos (...

 

Danse Macabre

Danse Macabre di Gereja Tritunggal Kudus, Hrastovlje, Slovenia Danse Macabre (dari bahasa Prancis), juga disebut Tarian Kematian', adalah sebuah genre artistik dari alegori Abad Pertengahan Akhir tentang alam kematian. Danse Macabre terdiri dari orang mati atau personifikasi kematian yang menampilkan para perwakilan dari seluruh jalan kehidupan sedang berdansa di sekitaran makam, biasanya dengan Paus, kaisar, raja, anak-anak dan tenaga kerja. Catatan Referensi Bätschmann, Oskar, & Pascal...

Alexander Khatisian

Alexander Khatisian Alexander Khatisian (bahasa Armenia: Ալեքսանդր Խատիսեան) (17 Februari 1874, Tiflis – 10 Maret 1945, Paris) merupakan seorang politikus dan wartawan Armenia.[1] Khatisian lahir di Tiflis, Kegubernuran Tiflis, Kekaisaran Rusia (sekarang Tbilisi), Georgia). Ia menjabat sebagai walikota Tiflis (Tbilisi) dari 1910 hingga 1917. Selama periode ini Illarion Vorontsov-Dashkov berkonsultasi dengannya, primata Tbilisi, Uskup Mesrop Der-Movsesian, dan pe...

 

Josh Wise

American racing driver This article is about the racing driver. For the actor, see Josh Wise (actor). NASCAR driver Josh WiseWise at Sonoma Raceway in 2024Born (1983-02-07) February 7, 1983 (age 41)Riverside, California, U.S.Achievements1999 USAC MCIWorld.com TQ Midget Car Series Champion2005 USAC National Midget Series Champion2006 USAC National Sprint Car Series Champion2003, 2006 Belleville Midget Nationals Winner2006 Hoosier Hundred Winner2009 Pepsi Nationals WinnerAwards1999 USAC MC...

 

Central District (Israel)

District of Israel District of IsraelCentral District District of Israel- transcription(s) • Hebrewמְחוֹז הַמֶּרְכָּז‎ • Arabicالمنطقة الوسطىCities22Local Councils18Regional Councils12CapitalRamlaLargestRishon LeZionGovernment[1] • District Commissioner[2]Jonathan Bar-Siman-TovArea • Total1,293 km2 (499 sq mi)Population (2023)[3] • Total2,365,000...

Magnetic pressure

Energy density associated with a magnetic field Gradients in magnetic field strength result in a magnetic pressure force perpendicular to the magnetic field in the direction of decreasing magnetic field strength. In physics, magnetic pressure is an energy density associated with a magnetic field. In SI units, the energy density P B {\displaystyle P_{B}} of a magnetic field with strength B {\displaystyle B} can be expressed as P B = B 2 2 μ 0 {\displaystyle P_{B}={\frac {B^{2}}{2\mu _{0...

 

Calumny of Apelles (Botticelli)

Painting by Sandro Botticelli La Calunnia redirects here. For the aria by Gioachino Rossini, see The Barber of Seville § Act 1. The Calumny of ApellesArtistSandro BotticelliYear1494–95MediumTempera on panelDimensions62 cm × 91 cm (24 in × 36 in)LocationUffizi, Florence The Calumny of Apelles is a panel painting in tempera by the Italian Renaissance painter Sandro Botticelli. Based on the description of a lost ancient painting by Apelles, the...