Süleyman Türkünal (28 Nisan 1915 – 14 Haziran 1998) Türk jeolog. Ülke jeolojisiyle ilgili saha çalışması ve jeolojik haritalar oluşturulmasında öncü çalışmalar yaptı.
Çocukluğu ve okul hayatı
1915 yılında Gazi Antep’in İslahiye Kabaklar köyünde doğdu.
Annesinin ilk kocası ölmüştü. Bu sırada I. Dünya Savaşı patlak vermişti. Bir kız çocuğu ile dul kalan genç kadın tekrar evlendirildi. Ancak evlendiği genç adam askerliğini bile yapmamıştı. Aslında biraz da amaç, ailesi olan küçük çocuklu erkeklerin askere alınmayacağı ile ilgili söylenti nedeniyle savaş sırasında askerlikden muaf olabilmekti. Fakat kaçış olamadı ve genç adam askere alındı. Baba askerdeyken Süleyman Türkünal doğdu. I. Dünya savaşına giden babadan bir daha haber alınamayınca, anne iki çocuğuyla artık tekrar evlenmedi.
Anne savaş bitip de kocası dönmeyince, oğlunun ilkokuldan sonra çalışmasını istemiş ve oğluna bu yönde telkinlerde bulunmuştu. Ancak Süleyman Türkünal anneyi dinlemedi. İslahiye’deki zengin komşu çocuklarıyla birlikte Adana’da aynı evi paylaşmak suretiyle ilk ve orta okulu bitirdikten sonra Gazi Antep’te yatılı olarak Lise eğitimini tamamladı. Daha o zamandan çalışkandı. Öyle ki Adana’da aynı evi paylaştığı komşu çocuklarına evde derslerine yardımcı oluyordu.
Yüksek Öğrenimi
Gaziantep Lisesini bitirince okumak aşkıyla İstanbul’a geldi ve 1937 yılında İstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi’ne yazıldı. Kadırga Öğrenci Yurdunda kalırken bir gün gazetelerden Devlet Demir Yolları’nın (DDY) Almanya için burslu Makina Mühendisliği müsabaka sınavı açacağını öğrenince hemen sınava katıldı ve kazandı. O yıllarda yurtdışı öğrenime gitmeden önce Türkiye’de 6 ay staj yapma zorunluluğu olduğundan, DDY tarafından Eskişehir Cer Atölyesi’ne yollandı. Doğa tutkunu ve dağ yaşamını çok seven Süleyman Türkünal burada stajını yaparken, yine gazeteden Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü’nün (MTA) açmış olduğu jeoloji mühendisliği burslu yurtdışı sınavını gördü. Bu sınavı da kazanan Türkünal, bu mesleği kendisine daha uygun görerek tercihini jeoloji mesleğinden yana kullandı. MTA Enstitüsü tarafından İsviçre’nin Lozan Üniversitesi’ne gönderilen Türkünal, burada başarılı bir eğitim döneminin ardından jeolog ve fen lisansı diplomalarını alarak 1945 yılında MTA Enstitüsü’ne döndü.
Kariyeri
Hakkâri dağları ve Başkale yöresi jeolojisi üzerine doktora çalışması yapmak üzere 1950 yılında yine İsviçre’ye bu kez Cenevre Üniversitesi’ne gönderildi. Referansını Prof.Dr. Hamit Nafiz Pamir’den alan Türkünal, Cenevre Üniversitesi’de doktorasını ünlü jeolog Prof.Dr. Ed. Prejas’ın yanında yaptı. Geologie de la region de Hakkâri et de Başkale (Turquie) başlıklı doktora tezini 1952 yılında tamamladı ve Cenevre Üniversitesi’den 1 nolu jeoloji mühendisi diplomasını alarak Türkiye’ye döndü.
1947 yılında başlamış olduğu Hakkâri bölgesindeki jeolojik haritalandırma çalışmalarını daha sonraki çalışmalarıyla tamamlayarak ilk kez bölgenin 1:100 000 ölçekli jeolojik haritasını oluşturdu.
1958 yılında Ayvalık ilçesinin Karahayıt (Ayazma) yöresinde magnetit cevherleşmesi üzerine yaptığı çalışmalarını Cenevre Üniversitesi’deki doçentlik tezine konu yaptı ve bu kez doçent unvanını aldı. Aynı zamanda Cenevre Üniversitesi’nde maden yatakları üzerine dersler verdi.
Çalışmaları
Bütün amacı Türkiye jeolojisini tam anlamıyla aydınlatmak için o zamanlar birçok kişinin tereddüt ettiği eşkiyaların kol gezdiği Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde çalışmaktı ve bunu gerçekleştirdi. Jeoloji çalışmalarının çoğunu MTA Enstitüsü adına yaptı. Amerikan menşeli Panoil ve Alaettin Middle East petrol şirketleri adına jeoloji çalışmaları yaptı. Panoil ve Alaettin Middle East petrol şirketlerine 1959-1963 yılları arasında Mardin, Siirt, Diyarbakır illeri arazilerinde petrol aramak amacıyla 1:25000 ölçekli jeoloji haritaları yaptı. 1947’den emekli olduğu 1980 yılına kadar değişik sürelerde Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da jeolojik incelemelerde bulundu. Cilo sıradağlarındaki tepelerden ilk kez onun çıktığı tepeye Türkünal tepesi ismi verilmiştir.
1968 ile 1969 yılları arasında iki yıl Elektrik İşleri Etüd İdaresi’nin Oymapınar (Homa) baraj projesi için Beyşehir gölü ile Homa arasında kalan Toros dağlarının jeoloji etüdünü E.İ.E. İdaresi adına yaptı. 1970 yılında tekrar MTA Enstitüsü’ne döndü. 1973 Haziran ayında Jeoloji Mühendisleri Odası kurucu heyet üyeliğine seçildi. Bu odanın kuruluşunun onaylanması üzerine TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası’nın ilk dönem başkanı oldu.
1980 yılında MTA’nın Ege Bölgesi Müdürlüğü’nü yaptı ve aynı yıl emekli oldu. Emekli olduktan sonra, MTA Enstitüsü kendisine bir oda tahsis ederek, çalışmalarına devam etmesini sağladı.
Kitapları
Süleyman Türkünal Toros’larla ilgili jeolojik etüd kitabını1969’da, Doğu ve Güneydoğu Anadolu jeolojisi ile ilgili kitabını 1980 yılında, Türkiye’nin sıradağları ve dağları kitabını 1987’de, Kahramanmaraş ili enlemleri ile Engizek sıradağları arasında kalan bölgenin jeolojisi kitabını ise 1996 yılında yayınlamıştır.
Ayrıca prospektörler için verdiği maden yatakları derslerini de kitap hâline getirmiştir.
Ölümü
Jeoloji mesleğine gönül veren, jeolojik haritalama çalışmalarına öncülük eden, dağları yaşam gücünün ve sağlığın kaynağı olarak gören doğa tutkunu Süleyman Türkünal, çok sevdiği kayak sporu sırasında bir keresinde düşerek dizini zedelemiş ve yıllar sonra bu zedelenme, artirit romatizmaya dönüşmüştü. 1994 yılında artirit romatizma böbreklerini zayıflatmış ve onun böbrek hastası olmasına sebep olmuştu. Nitekim 14 Haziran 1998 Pazar sabahı böbrek yetmezliğinden yaşamını yitirdi.
