Quentin Crisp (d. 25 Aralık 1908 - ö. 21 Kasım 1999), asıl ismi Denis Charles Pratt olan İngiliz yazar, ressam modeli, aktör.
1970'lerde hatıralarını yazdığı The Naked Civil Servant'ı yayınladıktan sonra, meydan okuyucu tutumu ve eşcinselliğinin gizli kalmasını reddetmesi ile kamuoyunun ilgisini çekti ve yetmişli yılların eşcinsel simgelerinden biri haline geldi.
Gençlik yılları
Denis Charles Pratt, avukat Charles Pratt (1871 - 1931) ve eski mürebbiye Frances Pratt'ın (1873 - 1960) dördüncü çocukları olarak Londra'da doğdu. Yirmili yaşlarda evi terk ettikten sonra, ismini "Quentin Crisp" olarak değiştirdi. Bu ismi garip derecede kadınsı görünüşüyle birleştirip, çağdaş Londralıları şoke etmek ve homofobik saldırıları kışkırtmak için seçmişti.
Crisp'in söylediğine göre, efemine davranışları çocuk yaşlarda, Epsom'daki Kingswood Preparatory School'da başladı. Bu okulda pek çok çocuk kendisiyle alay ediyordu. Crisp, Kingswood'dan sonra, 1922 yılında, burs kazanarak Uttoxeter yakınlarındaki Denstone Koleji'ne geçti. 1926'da okulu terk ettikten sonra Londra'daki King's Koleji'nde gazetecilik okumaya başladı. 1928'de mezuniyet sınavlarında başarılı olamadı çünkü o günlerde Westminster Üniversitesi'nde sanat derslerine devam ediyordu.
Aynı dönemde, Soho civarındaki kafeleri ziyaret etmeye başladı. En sevdiği, Old Compton Sokağı üzerindeki The Black Cat (Kara Kedi)'ti. Bu kafede kendisi gibi eşcinsel genç erkeklerle tanıştı ve makyaj yapıp kadın kıyafetleri giymeyi denedi. Altı ay boyunca erkek fahişe olarak çalışıp aşkı aradı. 1999 yılındaki bir röportajda, aşk yerine aşağılanma ile karşılaştığını anlattı.
1930'ların sonunda Londra'nın merkezinde yaşamaya karar verdi. Birkaç apartman dairesini denedikten sonra Denbigh Sokağı'nda yataklı oda kiralayabileceği bir ev buldu. Bu evde, Londra'nın en parlak ve arızalı tipleri ile tanıştı. Parlak makyajı, uzun koyu kırmızıya boyanmış saçları, boyalı tırnakları ve ayak tırnaklarındaki boyaları göstermek için giydiği sandaletleri ile Londra sokaklarında bir hayli ilgi çekiyordu. Şehrin bazı bölgelerinde takdir kazanıp merak uyandırırken, büyük çoğunlukla sokaktaki adamın düşmanlığı ve şiddeti ile karşılaşıyordu.
Crisp, II. Dünya Savaşı çıktığında İngiliz Ordusu'na katılmak için başvurdu. Fakat "cinsel sapkınlığa" sahip olduğu söylenerek reddedildi. 1941'deki Blitz sırasında Londra'da kalan Quentin, aynı dönemde bol bol kozmetik ve kına stokladı, Amerikan askerlerine rastlamak için karartma sırasında sokaklarda dolaştı. Askerlerin kibarlığı ve açık fikirliliği Crisp'in Amerikan menşeli her şeye olan sevgisine kaynak oldu.
1940 yılında, 129 Beaufort Sokağı üzerindeki bir apartmanın ilk katına taşındı. Bu odada, 1981 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ne göç edene kadar yaşayacaktı. Arada kalan yıllarda hiç ev işi yapmadı. Bu durumu anılarında "kir dördüncü seneden sonra daha fazla rahatsız edici olamıyor." diyerek açıkladı.
Teknik çizim yaptığı işinden 1942 yılında ayrılan Crisp, sanat öğrencilerine ve ressamlara modellik yapmaya başladı. Gelecek 30 sene boyunca da modellik yapmaya devam etti. Otobiyografisinde bu işin, "çıplak olmak dışında sivil hizmetçiliğe" benzediğini söyledi.
Crisp, Jonathan Cape'in yardımıyla "The Naked Civil Servant"'ı (Çıplak Sivil Hizmetçi) tamamlayana kadar üç kısa kitap yayınladı. 1964 yılında Crisp'in bir radyo röportajını dinleyen yayıncı, Crisp'e beraber çalışabilecekleri önerisi ile gitti ve 1968 yılında "The Naked Civil Servant" yayınlandı. Kitap iyi eleştiriler aldı. 1975 yılında yeninden basıldığında televizyon dizisi olarak da çekildi.
Belgesel yapımcısı Denis Mitchell, Crisp'i kısa filminin konusu yaptı. Hayatı ve fikirleri hakkında konuştukları bu film kamuoyunun ilgisini çekti.
Şöhret
Quentin Crisp'in "How to Become a Virgin"'deki imzası
1975 yılında The Naked Civil Servant hem Büyük Britanya hem de Amerikan televizyonlarında yayınlandı ve John Hurt ve Crisp'i yıldız haline getirdi. Bu başarı Crisp'in yeni alanlara yönelmesine sebep oldu: konuşmacılık ve oyunculuk. Tek kişilik bir gösteri hazırlayarak, tura çıktı. Gösterisinin ilk yarısında eğlenceli anılarını anlatırken ikinci yarı soru-cevap şeklinde geçiyordu. Bu yarıda izleyenler kâğıtlara sorularını yazıyorlar ve Crisp de rastgele bir şekilde bu sorulardan seçip komik bir şekilde cevaplıyordu.
Crisp'in ilk film oyunculuğu tecrübesini 1976'da çekilen, düşük bütçeli Hamlet ile yaşadı. Shakespeare'in bu 65 dakikalık uyarlamasında Polonius rolünü üstlendi. Filmde, Ophelia ve Gertrude rollerini Helen Mirren canlandırıyordu. 1978 yılında, Londra'daki Duke of York's Tiyatrosu'nda, tek kişilik gösterisinin tüm biletleri tükendi. Crisp, gösteriyi New York'a da taşıdı. Chelsea Hotel'de ilk kalışı, bir yangın, bir soygun ve Nancy Spungen'in ölüşüyle aynı zamana rastladı. Kalıcı olarak New York'a taşınmaya karar veren oyuncu bu konudaki ayarlamaları da hızlıca yaptı ve 1981 yılında tüm malı mülküyle birlikte Manhattan'daki ufak bir apartman dairesine taşındı.
Tıpkı Londra'da olduğu gibi, New York'ta da Crisp, telefon numarasının telefon rehberinde listelenmesine izin verdi. Kendisini arayan herhangi biriyle konuşmayı görev kabul ediyordu. Telefonları her zaman "Evet, Tanrım." diyerek açıyordu. (Bu durumu "Sadece tedbir olsun diye" diyerek açıkladı.) Daha sonraları bu karşılama cümlesini "Oh evet?" olarak değiştirdi. Yabancılara karşı olan bu açıklığı onun hemen herkesten akşam yemeği daveti almasına ve bu davetleri kabul etmesine sebep oluyordu. Genellikle, davet eden yemek ücretini öderken, Crisp de harika hikâyeleri ile geceyi renklendiriyordu. New York'ta onunla bir akşam yemeği yemek, en iyi gösterilerden biri kabul ediliyordu.
Bu arada tiyatro gösterilerine de devam etti ve kitaplar yayınladı. Amerikan ve İngiliz dergileri ve gazeteleri için sinema eleştirileri yazdı. Crisp ayrıca televizyon dizilerinde ve filmlerde de rol aldı. 1985 yılında oynadığı "The Bride"'da aynı filmde Baron Frankenstein'ı oynayan Sting ile tanıştı. 1987'de "The Equalizer" isimli televizyon dizisinin "First Light" isimli bölümde rol aldı. 1988'de ise Richard Kwietniowski'nin kısa filmi "Ballad of Reading Gao'da anlatıcıydı. Film, Crisp'in manevi babası saydığı Oscar Wilde hakkındaydı. Dört sene sonra, düşük bütçeli bir bağımsız film olan "Topsy and Bunker: The Cat Killers"'da başrol oynadı.
90'larda bir oyuncu olarak çok popülerdi. Pek çok yönetmen onunla çalışmak istedi. 1992 yılında, Sally Potter tarafından Orlando'da I. Elizabeth'i oynamaya ikna edildi. 1993 yılında ise AIDS'i konu alan Philadelphia'da göründü. Crisp'in son rolü yine bir bağımsız film olan "American Mod" (1999) idi.
Son yılları
Crisp'in bağımsızlığı, sert üslubu ve tahmin edilemez tavrı yaşlılığında da devam etti. Bir şaka olarak AIDS için "geçici bir moda" ve homoseksüellik için "berbat bir kaza" demesi eşcinseller arasında tartışma başlattı. Prenses Diana'nın ölümünden sonra yaptığı: "İngiltere'nin kraliçesi olabilirdi fakat Paris'te Arap'larla amaçsızca dolaşıyordu. Ne kadar utanç verici bir davranış! Gönüllerin kraliçesi olacakmış. Bayalığı iç bunaltıcı." yorumu ile gündem yarattı. (Atlanta Southern Voice, 1 Temmuz 1999) Bu yorumlarıyla gazetecilerin ilgisini çekti ve hemen her konuda fikrine danışılan biri oldu.
1996'da, Hollywood'un eşcinsellikle ilgili filmleri üzerine çekilen The Celluloid Closet isimli belgesel için röportaj yapılan pek çok insandan biri oldu. Aynı yıl, anılarının üçüncü bölümü olan Resident Alien yayınlandı. Crisp, bu dönemde hayatının sonuna çok yaklaştığını açıkladı. Fakat aynı senenin Haziran ayında Glasgow'daki Pride Scotland Festivali'nin konuklarından biri oldu.
Aralık 1998'da, doksanıncı yaşını tek kişilik gösterisi "Quentin Crisp ile bir akşamı" sergileyerek kutladı. Kasım 1999'da, 91. yaşından bir ay önce Manchester'da vefat etti. Cesedi kendi isteği üzerine yakıldı ve külleri Manhattan'a savruldu.
Etkileri ve mirası
1980'ler ve 1990'lar boyunca, Crisp, Sting'in kendisine adadığı Englishman in New York şarkısı sebebiyle geniş kitlelerce tanındı. 1986'nın sonlarında Sting, Crisp'i apartman dairesinde ziyaret etti. O akşam yemeği ve gelecek üç gün boyunca homofobikBüyük Britanya'da 1920'ler ve 1960'lar arasında eşcinsel bir erkek olmanın nasıl bir duygu olduğunu konuştu. Sting hem çok şaşırmış hem de büyülenmişti. Bu sebeple bir şarkı yazmaya karar verdi. Şarkısında şu sözler geçiyordu:
Bu reddedilmekten korur ve gülümsetir
Ne derlerse desinler kendin ol.
Crisp, portre fotoğrafçısı Herb Ritts'e poz verdi. Andy Warhol'un bilinmeyen günlerinde de ismi geçti. 1995 yılında yayınlanan Boy George otobiyografisinde George, çocukluğu sırasında kendini Crisp'e çok yakın hissettiğini söyledi. William Finn'in şarkısı "The Ballad of Jack Eric Williams (and Other Three-Named Composers)"'da da Crisp'den bahsedilir.
Başrolünde John Hurt'ün oynadığı, Quentin Crisp'in hayatını anlatan "An Englishman in New York" isimli bir film de çekildi. Filmde John Hurt Crisp'i, Cynthia Nixon Penny Arcade'i ve Swoosie Kurtz de Connie Clausen'i oynadılar. Eylül 2008'de tamamlanan filmin senaryosunu Brian Fillis yazdı ve filmi Richard Laxton yönetti.
Çalışmaları
Lettering for Brush and Pen, (1936), Quentin Crisp ve A.F. Stuart, Frederick Warne Ltd. Reklam fontları üzerine el kitabı.
Colour in Display, (1938) Quentin Crisp, 131 sayfa, The Blandford Press. Cam yüzeylerde renklerin kullanımına dair kılavuz.
All This And Bevin Too (1943) Quentin Crisp, Mervyn Peake Society ISBN 0-9506125-0-2.
The Naked Civil Servant, (1968) Quentin Crisp, 222 sayfa, HarperCollins, ISBN 0-00-654044-9. Quentin Crisp'in gençlik yıllarına ait eğlenceli ve bilge yorumları.
Love Made Easy, (1977) Quentin Crisp, 154 sayfa, Duckworth, ISBN 0-7156-1188-7. Fantastik, yarı-otobiyografik roman.
How to Have a Life Style, (1975), Quentin Crisp, 159 sayfa, Cecil Woolf Publishing, ISBN 0-900821-83-3.
Chog: A Gothic Fantasy, (1979), Quentin Crisp, 165 sayfa, Methuen, ISBN 0-413-39490-5.
How to Become a Virgin, (1981) Quentin Crisp, 192 sayfa, HarperCollins, ISBN 0-00-638798-5.
Doing It With Style, (1981) Quentin Crisp, Donald Carroll ile, 157 sayfa, Methuen, ISBN 0-413-47490-9.
The Wit and Wisdom of Quentin Crisp, (1984) Quentin Crisp, editör: Guy Kettelhack, Harper & Row, 140 sayfa, ISBN 0-06-091178-6.
Manners from Heaven: a divine guide to good behaviour, (1984) Quentin Crisp, John Hofsess ile, Hutchinson, ISBN 0-09-155810-7.
How to Go to the Movies (1988) Quentin Crisp, 224 sayfa, St. Martin's Press, ISBN 0-312-05444-0. Filmler üzerine eleştirileri
The Gay and Lesbian Quotation Book: a literary companion, (1989) Quentin Crisp, Hale, 185 sayfa ISBN 0-7090-5605-2.
Resident Alien: The New York Diaries (1996) Quentin Crisp, 225 sayfa, HarperCollins, ISBN 0-00-638717-9.
The Stately Homo: a celebration of the life of Quentin Crisp, (2000) Hazırlayan Paul Bailey, Bantam, 251 sayfa, ISBN 0-593-04677-3. Crisp'i tanıyanlarla yapılan röportajlar.
Quentin Crisp, (2002), Tim Fountain, Absolute Press, 192 sayfa, ISBN 1-899791-48-5.
Quentin and Philip, (2002), Andrew Barrow, Macmillan, 559 sayfa, ISBN 0-333-78051-5. Crisp ve arkadaşı Philip O'Connor'ın biyografileri.
Kaynakça
Take It Like A Man, Boy George, Sidgwick & Jackson, 490 sayfa, ISBN 0-283-99217-4. Boy George'un otobiyografisi.
