Müstecabizâde İsmet

Müstecabizâde İsmet İbrahim Bey (d. 1868, Balıkesir - ö. 1917), Osmanlı şair, yazar, gazeteci.

II. Abdülhamit ve II. Meşrutiyet dönemlerinin önemli aydınlarından birisidir. Şiirlerinde Muallim Naci’den etkilenmiş ve onun ölümünden sonra Lugat-i Nâcî adlı eserini tamamlamıştır. Ömer Hayyam ve Alphonse de Lamartine’in eserlerinden çevirileri vardır.

Hayatı

19. yüzyılın ikinci yarısında Balıkesir’de dünyaya geldi. Doğum tarihi kimi kaynaklara göre 1868-69, kimilerinde 1872-73 olarak gösterilir.[1] Asıl adı İsmet İbrahim’dir. Babası icra memuru Mehmet Ali Bey idi. Dedesi Balıkesir Balya ilçesine bağlı Müstecap köyünden Balıkesir’e göçmüş olduğundan Müsteabizâde İsmet adı ile tanındı.

İlk ve orta öğrenimini tamamladıktan sonra 1886’da açılan Karesi İdadisi’ne kayıt yaptıran ilk öğrenci oldu.[1] 1891’de mezun olduktan sonra İstanbul Hukuk Mektebi’ne kaydoldu ve hukuk öğrenimini 1897’de tamamladı. Yükseköğrenim için İstanbul’a gittiğinde Mektep ve Musavver dergilerinin başyazarlığını yaptı. Mezuniyetinden sonra kimi kaynaklara göre Harbiye Nezareti’nin jurnal kısmında katip olarak çalıştı; kimilerine göre ise I. Abdülhamit’in yaverlerinden "serhafiye" olarak bilinen Ahmet Celaleddin Paşa'nın özel katipliğinde bulundu.[1] Muallim Naci'nin ölümü ile yarım kalan Lugat-i Nâcî adlı sözlüğü tamamlama görevinin devraldı ve 1898-1899 yılları arasında Muallim Naci'nin müsveddelerine üzerinde çalıştı; eser, 1900'de tamamlandı.[2]

Jön Türklerle temas içinde olduğu gerekçesiyle 1901'de tutuklandı; arkadaşları Yunus Nadi, Nuri İzzet ve Remzi ile birlikte beş yıl sürgün cezasına çarptırıldı. Midilli'deki sürgün yıllarında Ömer Hayyam rubaileri çevirdi.[1] 1904 yılında tahliye olarak memleketine döndü. 1905'te İzmir'e yerleşti. Foçalı Yunus Bey'in kızı Nâbia Hanım'la evlendi. Bir ara Foça'ya yerleşip herkesten uzak bir şekilde yaşamaya çalıştı. Meşrutiyet'in ilanı üzerine İstanbul'a gitti ancak umduğu gibi önemli bir göreve getirilmedi. 31 Mart Vakası'ndan sonra İzmir'e döndü.

1909 yılında, ilkokul çocukları için bir vatandaşlık bilgisi ders kitabı niteliğinde olan Rehber-i İttihad adlı eseri kaleme aldı. Vatan, vatanseverlik, insaniyet, hürriyet, musavat, Meclis-i Mebusan ya da Millet Meclisi, askerlik gibi kavramlar ilk kez bu kitap ile bir ders kitabında çocukların anlayabileceği bir dille kaleme alınmıştır.[3] Ayrıca Millet Meclisi terimi ilk kez bu kitapta yer almıştır.[3] 1914'e kadar İzmir İstinaf Hukuk Mahkemesi üyeliğini yürüttü. 1914'te avukatlığa başladı.

29 Mayıs 1914 tarihinde İzmir'de Hıyaban adlı edebi ve ilmi bir dergi çıkarmaya başladı. On beş günde bir yayımlanan dergi I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine yayın hayatını Temmuz 1914'te sonlandırdı.[4]

Bir süre madencilikle uğraştıktan sonra memuriyete dönerek Isparta İstinaf Müdde-i Umumiliği görevini kabul etti. 1917'de zatürreden hayatını kaybetti.

Eserleri

  • Lugat-i Nâcî (1900)
  • Furûk-ı Elfâz
  • Terâne
  • Muvaffakiyyât-ı Osmâniyye yâhud Yâdigâr-ı Zafer
  • Dâstân-ı Zafer
  • Rafael (Lamartin'den çeviri)
  • Yâdigâr-ı Şehrâyîn
  • Nâilî-i Kadîm
  • Rehber-i İttihâd
  • Şükûfeçîn

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Ahmet Ali Gazel, Müstecabizâde İsmet Bey'in Midilli Sürgünü ve Sürgünden Kurtulma Girişimleri, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Sayı 47, Yıl 2012". 9 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2015. 
  2. ^ "Mustafa Özsarı, Lugat-i Naci'ye Dair, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Erişim tarihi:06.01.2015" (PDF). 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ocak 2015. 
  3. ^ a b "Doğan Duma, Erhan Tuna, II. Meşrutiyet Dönemi İlk Vatandaşlık Kitaplarından Biri Olan "Rehber-i İttiha"'ın İçerik Analizi, Journal of Turkish Studies, Cilt 7/4, Güz 2012" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ocak 2015. 
  4. ^ "Hüsrev Akın, II. Meşrutiyet Döneminde Kısa Ömürlü Bir Dergi: Hıyaban, Journal of Turkish Studies, Cilt 5/1 Kış 2010" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ocak 2015.