Lao Şang

Lao Şang
Ki-ok
Hun Tanhusu
Asya Hun İmparatoru
Hüküm süresiMÖ 174-160
Önce gelenMete Han
Sonra gelenKün-Çin
DoğumMoğolistan
ÖlümMÖ 160
Çocuk(lar)ıKün-Çin
İçihise
Hunye
Syuçu
HanedanLuanti Hanedanı
BabasıMete Han
DiniTengricilik

Lao-Şang (veya Kiyok), M.Ö. 174 - M.Ö. 160 arasında hüküm sürmüş Büyük Asya Hun İmparatorluğu hükümdarıdır. Babası Mete'den sonra tahta geçmiştir. Bazı tarihi kaynaklarda ismi Kiyük ve Kiyok olarak da geçmektedir. Lao-Şang döneminde Mete'nin kurduğu imparatorluk istikrarlı bir şekilde devam ettirilmiştir. Lao-Şang, Mete'nin tarih sahnesinden silmek için uğraştığı ve yok olma noktasına getirdiği Yüeçiler'i kesin olarak mağlup etmiş ve tarih sahnesinden silmiştir. M:Ö. 166-164 yılları arasında Çin vesikalıklarına göre 140.000 atlı ile Çin'in kuzeyine akınlar yapmıştır.

Adı

De Groot'a göre bu şahsiyetin adını Kiyok veya Kiyük şeklinde okumak gerekmekte. Bu çağla ilgili etimolojik yargılar şüpheli ve karanlıktır. Anlaşıldığına göre bu hakanın adı mitolojik bir kökten gelmektedir. Çünkü Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan ve adları bu Hun hakanının adına benzeyen bazı kavimler de bulunmaktaydı. Otto Franke ve De Groot bu kavim adının, "Hun" sözünün ilk yazılış şekillerinden biri olduğu üzerinde birleşmişlerdi. Kiyok ismi buradan gelmekte olabilir.[1] Dönemin Çin sarayı vakanüvisi Sima Qian'ın meşhur eseri Şi-ci'de (Tarih Notları) hakandan "Lao-Shang" olarak bahsedilmiştir.[2] Çince işaretlerin karşılığı "Yaşlı ve Üstün" manasındadır. Bu adın sadece Çinliler tarafından mı kullanıldığı yoksa dönemin Hunları tarafından da kullanıp kullanılmadığı bilinmemektedir.[3] Yaşlı ifadesinin kullanılması Mete'nin oğullarının en büyüğü olduğunun bir göstergesi olduğunu düşünen tarihçiler bulunmaktadır.

Yaşamı

Çin İmparatorluğu'nun faaliyetleri

Hun İmparatorluğu, Lao-Şang döneminde istikrarını devam ettirirken Çin, Hun'lara karşı üstünlük sağlamak ve ağır yenilgiler alarak çekildiği ve küçüldüğü coğrafyada söz sahibi olmak amacıyla büyük ve önemli reformlar hayata geçirmeye başladı. Askeri strateji ve donanımlarını Hun askeri sistemine göre düzenleyip disipline etmeleri bu dönemde başladı. Siyasi ve askeri reformların yanı sıra Çinliler kuzey sınırlarına pazarlar açmıştır. MÖ 169 yılında Çinli devlet adamı Chia İ bu sınır pazarları hakkında Çin imparatoruna bir rapor sunmuştur. Gelişen ticaretin en sonunda Hunları kendilerine muhtaç edeceğini belirtir.[4] Ayrıca dönemin imparatoru Wen, Lao Shang'e bu dönemde Chung Hang-yüeh adında bir vezir yollayıp bir Çin prensesini hakana sunmuştur. Çin kaynaklarında bu vezir ile Şanyu ile arasında geçtiği rivayet olunan bir takım konuşmalar vardır. Vezirin konuşmasından Hunlar hakkında şu bilgilere ulaşmaktayız: (Rivayet edilen bu konuşmanın Türkçeye çevrilmiş tam metni Bahaeddin Ögel'in “Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi” adlı eserinde bulunmaktadır) Hunların leviratüs geleneğine sahip olduklarını, her yılın 5. ayında nüfus sayımı yaptıklarını, nüfuslarının az olduğunu bu sebepten Çinlilerle iç içe yaşamanın Hunlar için zararlı olacağını, Hunların kubbeli keçe çadır içinde yaşadıklarını, yaşlılara olan tutumlarını, tüm halkın savaşmaya her an hazır olmasını bu rivayetlerden öğrenmekteyiz. Konuşmanın devamında vezir bunları Çin gelenekleri ile karşılaştırmış Kağan'a öğüt vermeye çalışmıştır. Fakat Şanyu bunlara kulak asmamıştır.[5][6]

Yüeçi Seferi

Hun Tanhusu çin vesikalıklarında bir daha MÖ 166 yılında görülmüştür. Bu tarihe kadar ne yaptığı tam kayda geçirilmese de eldeki veriler bu tarihlerde Yüeçilerin batıya doğru göç ettiğini görmekteyiz. MÖ 126 yılına ait Çinli seyyah Chang Chien'in rivayetine göre babası Mete gibi Lao-shang de Yüeçilere hücum etmiş ve onları yerlerinden etmiştir. Yüeçilerin kralını öldüren Lao Shang kralın kafatasından bir içki kasesi yaptırmıştır.[7] Bu geleneksel İskit-Saka adetinin Hunlarda da devam etmiş olması bozkır tarihi araştırmaları açısından mühimdir.

Büyük Çin Akını (MÖ 166)

Çinli vesikalarına göre MÖ 166 yılında Hun hakanı kendi idaresinde 140.000 atlı ile Chaona ve Hsiaokuan'a girmiştir. Peiti askeri valisini öldürüp halktan birçok esir almıştır. Bir aydan uzun bir süre Çin topraklarında kalan hakan en sonunda geri dönmüştür. Sima Qian'ın tarihine göre imparator hakana hücum edecek cesareti bulamamıştır. MÖ 164-162 yıllarında imparator Wen'in hakana yazdığı mektuplar vardır.[8] Mektuplarda Hun hakanına karşı barış dileklerinde bulunan imparator Mete döneminde barışı hatırlatmıştır. Mektuplaşmadan sonra halkına bir de ferman çıkaran imparator Hunlar ve Çinlilerin barış içinde yaşamaya devam edeceğini söylemiştir. Bu akınlar sonucu Hun devleti armağan adı altında Çinlilerden vergi almaya devam etmiştir.

Ölümü ve Sonrası

MÖ 160 yılında Lao-Şang muhtemelen günümüz Moğolistan'ında ölmüştür. Lao-Şang'ın ölümünden sonra taht Kün-Çin'e geçmiştir. Büyük Hun İmparatorluğu, muazzam gücünü Kün-Çin döneminde kaybetmeye ve küçülmeye başlamıştır. Çin İmparatoru Wu-ti kendi içinde uyguladığı reformlar ve Hunlara karşı yürüttüğü siyaset başarılı olmaya başlamış ve Hun İmparatorluğu zayıflamaya başlamıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Bahaeddin Ögel. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi Cilt 1. Türk Tarih Kurumu. ss. 355-356. 
  2. ^ Sima Qian. Shiji. s. 110. 
  3. ^ Bahaeddin Ögel. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi Cilt 2. Türk Tarih Kurumu. s. 356. 
  4. ^ Ahmet Taşağıl. Kök Tengri'nin Çocukları. ss. 60-61. 
  5. ^ Bahaeddin Ögel. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi. ss. 356-362. 
  6. ^ Jan Jakob Maria de Groot. 2500 Yıllık Çin İmparatorluğu Tarihinde Hunlar ve Türkistan. Pan Yayıncılık. 
  7. ^ Bahaeddin Ögel. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi. s. 333. 
  8. ^ Edouard Chavannes. Batı Türkleri. Selenge Yayınları. 

Read other articles:

Trans Mebidang

Artikel ini bukan mengenai Trans Metro Deli. Trans MebidangTrans MebidangInfoPemilikDinas Perhubungan Provinsi Sumatra UtaraWilayahKota Medan, Kota Binjai, dan Kabupaten Deli SerdangJenisbus raya terpaduJumlah jalur2OperasiDimulaiAkhir tahun 2015OperatorDAMRI Halte bus Trans Mebidang di depan Medan Mall, Pusat Pasar, Medan Kota, Medan. Trans Mebidang adalah sebuah bus raya terpadu di Sumatera Utara yang beroperasi di dareah Mebidang (Kota Medan, Kota Binjai, dan Kabupaten Deli Serdang). Diope...

 

Keberlanjutan

Keberlanjutan memungkinkan Bumi terus mendukung kehidupan manusia. Dalam ekologi, keberlanjutan (Inggris: sustainablitycode: en is deprecated ), berasal dari kata 'sustain' yang artinya 'berlanjut' dan 'ability' yang artinya 'kemampuan'; yaitu sebuah sistem biologis yang tetap mampu menghidupi keanekaragaman hayati dan produktivitas tanpa batas. Suatu lahan dan hutan basah yang sehat dan berumur panjang adalah contoh sistem biologi berkelanjutan. Dalam istilah yang lebih umum, keberlanjutan a...

 

Lockheed Model 9 Orion

Lockheed Model 9 Orion adalah pesawat penumpang bermesin tunggal sayap rendah (low wing) dibangun pada tahun 1931 untuk penerbangan komersial. Itu adalah pesawat pertama yang memiliki landing gear ditarik dan lebih cepat daripada pesawat militer waktu itu. Dirancang oleh Richard A. Von Hake, pesawat itu adalah desain monoplane kayu terakhir diproduksi oleh Lockheed Aircraft Corporation. Referensi Francillon, René J, Lockheed Aircraft since 1913. Naval Institute Press: Annapolis, 1987. Eden,...

Mahmoud Riad

Mahmoud Riadمحمود رياض 3rd Secretary-General of the Arab LeagueMasa jabatan1 June 1972 – March 1979 PendahuluAbdul Khalek HassounaPenggantiChedli Klibi Informasi pribadiLahir(1917-01-08)8 Januari 1917Meninggal25 Januari 1992(1992-01-25) (umur 75)Sunting kotak info • L • B Mahmoud Riad (Arab: محمود رياضcode: ar is deprecated ) (1917-1992) adalah seorang diplomat Mesir. Ia adalah duta besar Mesir kepada PBB tahun 1962-1964, Menteri Luar Negeri 196...

 

1579 en santé et médecine

Chronologies Données clés 1576 1577 1578  1579  1580 1581 1582Décennies :1540 1550 1560  1570  1580 1590 1600Siècles :XIVe XVe  XVIe  XVIIe XVIIIeMillénaires :-Ier Ier  IIe  IIIe Chronologies thématiques Art Architecture, Arts plastiques (Dessin, Gravure, Peinture et Sculpture), (), Littérature () et Musique (Classique)   Ingénierie (), Architecture et ()   Politique Droit   Religion (,)   Science () et Santé...

 

Cotentin

CotentinFortificazione storica sulla costa presso la regione Stati Francia Regioni Normandia (Manica) CapoluogoCherbourg-en-Cotentin Carta della penisola del Cotentin, con i confini del dipartimento della Manica e le città principali Cotentin Coordinate: 49°30′N 1°30′W / 49.5°N 1.5°W49.5; -1.5 Il Cotentin è una penisola della Francia (Normandia dell'ovest o Bassa Normandia, ai confini con la Bretagna), che si estende nel canale della Manica. Indice 1 Descrizione...

Power Struggle (2011)

Wrestling event in Osaka, Japan Power Struggle (2011)Promotional poster for the event, featuring Shinsuke Nakamura, Toru Yano, Hirooki Goto, Togi Makabe, Tetsuya Naito and Hiroshi TanahashiPromotionNew Japan Pro-WrestlingDateNovember 12, 2011[1]CityOsaka, Japan[1]VenueOsaka Prefectural Gymnasium[1]Attendance6,000[1]Pay-per-view chronology ← PreviousDestruction Next →New Japan Alive Power Struggle chronology ← PreviousFirst Next →2012...

 

Computer fan control

Management of the rotational speed of a computer fan Full-tower computer cases may contain multiple cooling fans. At the top of the case is a fan controller. Fan control is the management of the rotational speed of an electric fan. In computers, various types of computer fans are used to provide adequate cooling, and different fan control mechanisms balance their cooling capacities and noise they generate. This is commonly accomplished by the motherboards having hardware monitoring circuitry,...

 

西遊記大結局之仙履奇緣

本條目存在以下問題，請協助改善本條目或在討論頁針對議題發表看法。 此條目需要編修，以確保文法、用詞、语气、格式、標點等使用恰当。 (2013年8月6日)請按照校對指引，幫助编辑這個條目。（幫助、討論） 此條目剧情、虛構用語或人物介紹过长过细，需清理无关故事主轴的细节、用語和角色介紹。 (2020年10月6日)劇情、用語和人物介紹都只是用於了解故事主軸，輔助�...

Chapelain

Pour les articles homonymes, voir Chapelain (homonymie). Sulpice le Pieux, évêque de Bourges et chapelain du roi Clotaire II. Le chapelain est un religieux doté de fonctions et de responsabilités auprès d'une chapellenie, qu'elle soit à un seigneur, ou dans le chapitre d'une abbaye ou encore dans un chapitre canonial. Homonymie Le chapelain (ou capelan parfois), est selon les dictionnaires : « Celui qui a la charge d'une chapellenie et en est bénéficiaire »[1] ;...

 

Minister for Intergovernmental Relations

For the office in the Canadian government, see Minister of Intergovernmental Affairs, Infrastructure and Communities. Senior ministerial position in the Government of the United Kingdom This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: Minister for Intergovernmental Relations – news · newspapers · books · ...

 

Cameron (Terminator)

Fictional character in the Terminator franchise Fictional character CameronTerminator: The Sarah Connor Chronicles characterSummer Glau as CameronFirst appearancePilot (2008)Last appearanceBorn to Run (2009)Created byJosh FriedmanPortrayed bySummer GlauIn-universe informationAliases Cameron Baum Cameron Phillips Allison Young Emily Gage SpeciesCyborgManufacturerSkynet Cameron is a fictional character on the Fox television series Terminator: The Sarah Connor Chronicles, which is a spin-off of ...

Suzuki Vitara

Compact SUV produced by Suzuki Suzuki Grand Vitara and Maruti Grand Vitara redirect here. For the model introduced in India in 2022, see Suzuki Grand Vitara (2022). Motor vehicle Suzuki VitaraOverviewManufacturerSuzukiAlso calledSuzuki EscudoProduction1988–presentBody and chassisClassMini SUV (1988–2005)Compact SUV (1998–2017)Subcompact crossover SUV (2015–present)LayoutFront-engine, rear-wheel-drive (1988–2017)Front-engine, front-wheel-drive (2015–present)Front-engine, four-...

 

Daftar bandar udara di Belize

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Maret 2023. Berikut ini merupakan daftar bandar udara di Belize berdasarkan lokasi. Peta koordinat semua menggunakan: OpenStreetMap  Unduh koordinat sebagai: KML Bandara Publik Lokasi pelayanan Distrik ICAO IATA Nama Lapangan Udara Koordinat Kota Belize BZ MZBZ...

 

Pocatello, Idaho

City in the United States Pocatello redirects here. For the Shoshone chief after whom the city is named, see Pocatello (Shoshone leader). City in Idaho, United StatesPocatelloCityCity of PocatelloDowntown Pocatello, 2004 FlagLogoNickname(s): Poky, U.S. Smile Capital, The Gate CityMotto: Gateway to the NorthwestLocation of Pocatello in Bannock County and Power County, Idaho.PocatelloLocation in the United StatesShow map of the United StatesPocatelloLocation in IdahoShow map of IdahoC...

Polynôme cyclotomique

Carl Friedrich Gauss En mathématiques, plus précisément en algèbre commutative, le polynôme cyclotomique[1] usuel associé à un entier naturel n est le polynôme unitaire dont les racines complexes sont les racines primitives n-ièmes de l'unité. Son degré vaut φ(n), où φ désigne la fonction indicatrice d'Euler. Il est à coefficients entiers et irréductible sur ℚ. Lorsqu'on réduit ses coefficients modulo un nombre premier p ne divisant pas n, on obtient un polynôme unitaire ...

 

Chinese units of measurement

Traditional system of measurement used by Han Chinese This article is about Chinese units of measurement as generally used in mainland China. For local modifications of it, see Taiwanese units of measurement, Hong Kong units of measurement, and Singaporean units of measurement. Mu (unit) redirects here. For MU, and, μ (unit) [Greek letter mu], see Mu (disambiguation). Chinese units of measurementA traditional Chinese scaleChinese市制Literal meaningmarket systemTranscriptionsStandard Ma...

 

Ludwig Stössel

Ludwig StösselStössel dalam Bluebeard (1944)Lahir(1883-02-12)12 Februari 1883Lockenhaus, Austria (saat itu Hungaria)Meninggal29 Januari 1973(1973-01-29) (umur 88)Hollywood, California, Amerika SerikatNama lainLudwig StoesselLudwig StosselLudwig StrosselPekerjaanPemeranTahun aktif1923–1963Suami/istriEleanore Stössel ​ ​(m. 1919)​ Ludwig Stössel (12 Februari 1883 – 29 Januari 1973) adalah seorang pemeran kelahiran Lockenha...

Lucky Thompson

Lucky ThompsonLucky Thompson negli anni quaranta(foto W.P. Gottlieb) Nazionalità Stati Uniti GenereJazzBebopHard bop Periodo di attività musicale1943 – 1974 Sito ufficiale Modifica dati su Wikidata · Manuale Lucky Thompson (Columbia, 16 giugno 1924 – Seattle, 30 luglio 2005) è stato un sassofonista e compositore statunitense di musica jazz. Indice 1 Biografia 2 Discografia 2.1 Leader/co-leader 3 Collegamenti esterni Biografia Insieme a Sidney Bechet e Stev...

 

Richard Bentley (publisher)

19th-century English publisher and editor Richard BentleyLithograph portrait by Charles Baugniet, 1844Born(1794-10-24)24 October 1794London, EnglandDied10 September 1871(1871-09-10) (aged 76)Ramsgate, EnglandEducationSt Paul's School, LondonOccupationpublisherSpouseCharlotte Botten (m. 1823) Richard Bentley (24 October 1794 – 10 September 1871) was a 19th-century English publisher born into a publishing family. He started a firm with his brother in 1819. Ten years later, he went into p...