Kenin-Lopsan Monguş

Monguş Kenin-Lopsan (Tıva Türkçesi: Кенин-Лопсаң, Моңгуш Борах-оглу (Kiril alfabesi); Kenin-Lopsan, Monguş Borah-oglu (Latin alfabesi); 10 Nisan 1925 - 10 Şubat 2022[1]), Tuva yazar. Tıva adlı Türk ülkesinde, Höndergey Çöön-Hemçik bölgesinde Çaş-tal denilen yerde doğmuştur. Tuva Türklerinden kültürel aktivist, şair, yazar, gazeteci, tarih bilimi doktoru, etnograf, folklorist, Tuva ulusunun millî yazarı ve Tuvanın meşhur kamı yani şamanıdır.[2][3]

Biyografi ve bilim çalışmaları

Babası Keldegey-oglu Bora-Hoo Monguş, avcıdır, hikâyecidir. Annesi Sat Şiijek-uruu(kızı) Sendin-maa. On kız ve beş erkek kardeşi arasında altıncısıdır.[4] 1938 yılı itibarıyla Bedik-Tey ilköğretim okuluna başlamıştır. Üçüncü sınıfta Çadan şehrinde okula devam etmiştir. 1966 yılının Mart ayından sonra Tuva Cumhuriyeti Aldan-Maadır adlı ulus müzesinde çalışmaya başlamıştır.

Edebi ve sanatlık kişiliği

Yazmış olduğu romanları arasında «Юрта табунника», «Buyan Badırgı» sayılabilir. Ayrıca çevirmenlik yönü de vardır.

Bütün eserleri

  • 2 tоmnug çоgааldаr çıındızı (Kızıl, 1975),
  • Çоgааldаr çıındızı (Kızıl, 1993);
  • «Ulug оruk» (Kızıl, 1956),
  • «Оktyabrnıñ оglu-dur mеn» (Kızıl, 1959),
  • «Biçii bаşkı» (Kızıl, 1963),
  • «Çаlgınım» (Kızıl, 1967),
  • «Tаnаа-Hеrеl» (Kızıl, 1986),
  • «Gоlоsа» (Kızıl, 1984),
  • «Slеdı» (Mоskvа, «Sоvrеmеnnik», 1989),
  • «Tölgе» (Kızıl, 2003);
  • «Ulug-Hеmniñ şаpkını» (Kızıl, 1965),
  • «Hеrееjеnniñ çоrgааrаlı» (Kızıl, 1971),
  • «Dееrniñ körünçüü» (Kızıl, 1974),
  • «Tеniñ sаmı» (Kızıl, 1976),
  • «Hаyırаlıg Kаlçаn-Şilgi» (Kızıl, 1978),
  • «Çılgıçınıñ öö» (Kızıl, 1980),
  • «Kırgаn-аvаy öpеy ırı» (Kızıl, 1984),
  • «Kаldаrаk» (Mоskvа, «Dеt. lit.», 1985),
  • «Nаstigаyuşçiy ptitsu» (Mоskvа, Dеt. lit., 1985),
  • «Аzаnıñ biçyеzi kоnçug» (Kızıl, 1989),
  • «Tuvinkа» (Mоskvа, «Sоvеtskiy Pisаtеl», 1990),
  • «Аldın çürеk» (Kızıl, 1992),
  • «Tıvа çоnnuñ burungu ujurlаrı» (Kızıl, «Nоvоsti Tuvı, 1995»),
  • «Tıvа çаñçıl» (Mоskvа, «Trоykа». 1999),
  • «Çitkеn urug» (Kızıl, 2000).
  • «Buyan-Bаdırgı» (Kızıl, 2000)

Bibliyografya

  • Kenin-Lopsan M.B. Обрядовая практика и фольклор тувинского шаманства., Нб.: «Наука», Сибирское отделение., 1987, 165 стор.
  • Kenin-Lopsan M.B. Tıva humnarnın algıştarı (Тыва хумнарнын алгыштары) / Алгыши тувинских шаманов., Kızıl, 1995 (тувин. і рос.)[5]
  • Kenin-Lopsan M.B. Buyan Badırgı («Буян-Бадыргы»), двухтомный роман-эссе, 2000
  • Kenin-Lopsan M.B. Tuva şamanlarının mifleri (Мифы тувинских шаманов)., Kızıl, 2002[6]
  • Kenin-Lopsan M.B. Oytulaaş (Ойтулааш). Любовная лирика., Кызыл, 2004
  • Kenin-Lopsan M.B. Дыхание Черного Неба. Мифологическое наследие тувинского шаманства., М.: «Велигор», 2008
  • Kenin-Lopsan M.B. Tıva şamanları (Тувинские шаманы)., М.: «Маска», 2009, 328 стор.

Kaynakça

  1. ^ "Kenin-Lopsan uçmağa vardı". Tıva Cumhuriyeti Resmi Portalı. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 
  4. ^ http://www.tuvatour.travel/attractions/116-shaman.html [ölü/kırık bağlantı]
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 

Dış bağlantılar