Karşılıklı Yardımlaşma ya da tam adıyla Evrimin Bir Faktörü, Karşılıklı Yardımlaşma, Pyotr Kropotkin’in, Etik ile birlikte önemli iki kitabından biridir.
‘Karşılıklı Yardımlaşma’, ‘Etik’i önceleyen ‘Etik’in tezlerine maddi zemin sağlayan, zengin örnekler içeren kapsamlı bir çalışmadır. İki ayrı kitap olmasına rağmen Karşılıklı Yardımlaşma ve Etik birbirini tamamlayan aynı kitabın farklı ciltleri gibidir.
Darwin’in, “Var Olma Mücadelesi Yasası”, demogojik çarpıtmalarla kaderci bir teslimiyeti “Büyük Balık Küçük Balığı Yutar” anolojisine dönüştürülmüştür. Oysa ‘Karşılıklı Yardımlaşma’da verilen yüzlerce örnek göstermektedir ki güçsüz tekil doğada karşılıklı yardımlaşmayla güçlü çoğula dönüşerek düşmanına karşı direnebilmektedir. Bu doğanın diyalektiğidir. Doğada var olan korunma içgüdüsü karşılıklı yardımlaşma yasasıyla toplumsal iradeye dönüşebilir.
Yaşamının ilk yirmi yılını sürekli okuyarak geçiren yazar, 1871 yılında Paris Komünü sayesinde felsefi bilincini şekillendirmeye başladı. 1800’lü yılların son on yılında anarşist kuramını netleştirdi. 1902 yılında kaleme aldığı ‘Karşılıklı Yardımlaşma’ onun felsefi görüntüsünün ilk hallerinin belgesidir.
Ayrıca bakınız
