Hezo Emirliği

Hezo Emirleri, 11. yüzyıl ve 16. yüzyıllar aralığında merkezleri Hezo ve Sason olmak üzere Erzen bölgesini ellerinde tutmuş bir Kürt Beyliğidir.

Tarihi

Ahlat'tan gelip Bitlis'e yerleşmişlerdir.[1] Hanedanlarına, Emirliğin kurucu atası İzzettin Bey sebebiyle Ezezin denmiştir. İzzettin Bey ayrıca Bitlis Emirlerinin atası olan Ziyaeddin'in küçük kardeşidir. Kürtler İzzettin'e Ezezin, Ezezdin, Ezdin dediklerinden ötürü Hezo Emirleri Ezezaniler olarak tanınmışlardır. Hezo Emirleri, Sason kalesini ele geçirmiş[1] 16. yüzyılın sonlarına kadar Bitlis Hükümdarlarının ve Osmanlının desteği ile hükümdarlıklarını sürdürmüşlerdir. Sason 10 yüzyılda Ermeni Mamigonyan hanedanı tarafından Mervaniler devletine bağlı olarak idare edilmekteydi 1071 yılında Malazgirt Meydan Muharebesinde sonra zayıflayan Mervanilerin 1085 yılında Selçuklu Hanedanı tarafından ortadan kaldırılmasıyla birlikte Sason da Dilmaçoğulları beyliği kurulmuştur. Bölge de Ermeniler tam anlamıyla kontrol altına alınamıyordu, Ahlatşahlar Beyliği komutanlarından Nasruddevle Mahmud İbn'ül Ezraka göre bölgedeki Ermenileri İslam ordularının başaramadığını yapıp bölgedeki Ermenileri kontrol altına aldığı öyle ki köklerini kuruttuğunu yazmıştır. Eyyûbîler'in 1207 de bölgeyi ele geçirmesiyle birlikte Sason İlhanlılar, Anadolu Selçuklu Devleti, Harzemşahlar hakimeyetini geçmiştir.[2]Şerefnamede tarih verilmese de Sasonu yönetenlerin Bitlis beylerinin soyundan geldiği Sasonu Tavır adında bir Gürcü Hristiyandan aldığı yazılmaktadır.[3] Sason 14 yüzyılda diğer Kürt beyliklerin aksine Akkoyunlular ve Safeviler'le iyi ilişkilerde bulunmuşlardır bu dönemde beylerin uyguladığı siyaset politikasının bunda büyük etkisi olmuştur öyle ki 1510 yılında 16 Kürt beyninin Şah ismail'e bağlılık bildirmek için gittiği Hoy kentinde Sason beyi Ali bey ve birkaç Kürt beyi hariç diğer Kürt beylerini hapse attırmıştır.[4] Ali Bey'in ölümünden Sonra Hıdır bey geçmiştir Buna karşın bu durumdan Memnun olmayan Osmanlı'nın Mısır seferine katılan Muhammed bey Mısır seferinde büyük yararlılık göstermiştir bunun karşılığında Sason beyliğini istemiş Hıdır beyin kendi isteğiyle Tahtı Muhammed beye Bırakmıştır Mir Muhammed Bey döneminde Osmanlı'ya katılan Sason beyliği Yurtluk-ocaklik şeklinde idare edilmiştir[5] 1596 yılında Hezo Beylerinden Mir Saruhan beyin ölümüyle birlikte Hezo Beyleri arasında Bey olmak için mücadele verilmiştir Saruhan beyinin oğlu Ahmed beyin Hükümdar olduğunu öğrenen amcası Muhammed bey bu duruma itiraz etmiş Ahmed beyin kendisini öldürmek istemesi sebebiyle Sason kalesine sığınmıştır Ahmed beyin başarısızlığı üzerine Sason'un yöneticilerinden Kethüda Şemseddin bey tarafından azledilmiş bey olarak Bahhadin bey tayin edilmiştir bunun üzerine çaresiz kalan Muhammed bey Bitlis beyinden destek istemiştir Bitlis birliklerinin bölgeye gelmesi ile birlikte beyliğin başına çatışmasız bir şekilde geçmiştir[6] buna karşın Kethüda Şemseddin Cizre beyi Emir Şerefi kışkırtması sonucu Sonucu Sason'u Kuşatması üzerine Diğer beylerin araya girmesi sonucu geri çekilmiştir. Muhammed beyin Ahmed beyi öldürmesiyle birlikte beyliğin başına geçmiştir 16 yüzyılın sonlarına doğru varlıkları devam ettirmişlerdir.

Emirler

Şerefname'de bahsedilen Sason Emirleri;

  •  Emir Ebubekir
  •  Emir Ebubekir b. Emir Hıdır Bey
  • Emir Ebubekir b. Emir Ali Bey
  •  Ali Bey b. Hıdır Bey
  • Ali Beyb. Emir Muhammed Bey
  • Emir Muhammed b. Emir Süleyman Bey
  • Emir Muhammed b. Emir Bahaeddin Bey
  • Emir Muhammed b. Saruhan Bey
  • Saruhan Bey b. Muhammet Bey
  • Hıdır Bey b. Ahmet Bey
  • Hıdır Bey b. Muhammet Bey

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 242. ISBN 978-605-66520-1-1. 
  2. ^ Osmanlı'da Sason. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020. [ölü/kırık bağlantı]
  3. ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 243. ISBN 978-605-66520-1-1. 
  4. ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 245. ISBN 978-605-66520-1-1. 
  5. ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 244. ISBN 978-605-66520-1-1. 
  6. ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 246. ISBN 978-605-66520-1-1. 
Genel