Herbert Lawrence Anderson (24 Mayıs 1914 - 16 Temmuz 1988), Manhattan Projesi’ne katkı sağlayan Amerikalı nükleer fizikçidir. Ayrıca Amerika’da Kolumbiya Üniversitesi’nin Pupin binasının bodrumunda nükleer fizyonun ilk gösterimini yapan takımın da üyesiydi. Trinity kod adlı ilk atom bombası testinde yer aldı. İkinci dünya savaşı bittikten sonra 1982’ye kadar Chicago Üniversitesi’nde fizik profesörlüğü yaptı. Burada, Fermi’ye Enrico Fermi Enstitü’sünü kurmaya yardım etti ve 1958’den 1962’ye kadar yöneticiliğini yaptı. Kariyerinin ikincisi parçasında ise Los Alomos Ulusal Laboratuvar’ında kıdemli olarak çalıştı. Enrico Fermi Ödülü’nü de aldı. Anderson’ın soyundan Haham Meir Katzenellenbogen (Padua Maharamı) The Unbroken Chain’de detaylandırılmıştır.

New York’ta doğan Anderson Kolumbiya Üniversitesi’nde 1931’de Edebiyat Fakültesi, 1935'te Elektrik Elektronik Mühendisliği ve 1940'ta doktora olmak üzere 3 diploma almıştır.

Kolumbiya Üniversitesi fizik profesörü John R. Dunning Ernest Lawrence’ın siklotron üzerine çalışmaları yakından takip etti. Dunning daha güçlü bir nötron kaynağı istiyordu ve siklotron bu isteğini sonlandıracak ilgi çekici bir araç olarak ortaya çıktı. 1935 ve 1936 yılları sırasında birçok değerlendirilmiş parçaları kullanarak oluşturduğu siklotron sayesinde maliyetleri ve endüstriyel ve özel bağışlardan gelen fonlamayı düşürdü. Siklotron tasarımı ve üretimi başlama zamanı Anderson’ın mühendislik diplomasını almasına denk geliyordu. Profesör Dana Mitchell’in önerisi üzerine Dunning, Anderson’a siklotron tasarımı ve üretimine yardım etmesi koşulu ile öğretim görevlisi pozisyonunu teklif etti. Anderson doktorası üzerine çalışırken projeye iki büyük katkıda bulundu. İlki, genel de kullanılan doğru akım versiyonun tersine yüksek frekanslı lamba teli kaynağı tasarlamaktı. Bu tasarım siklotron çevresindeki yüksek manyetik alana maruz kalan lamba telinin ömrünü uzattı. İkinci ve daha önemli katkısı ise alışılmış olan indüksiyon sistemi yerine siklotron D’lerini (D şeklindeki siklotron elektrotları) besleyecek bir çift eş merkezli hat kullanmasıydı. Bu düzeltme daha büyük siklotron verimliliği ile sonuçlandı ve böylelikle siklotron tasarımında düzenli bir özellik haline geldi. Anderson’a yardım edenler Eugene T. Booth, G. Norris Glasoe, Hugh Glassford ve profesör Dunning idi. Siklotron ile yürütülen deneylerin beklentisinde, Anderson 1938’in sonlarında bir iyonlaşma odası ve doğrusal kuvvenlendirici geliştirdi.^[1][2]

Aralık 1938’de, Alman kimyagerler Otto Hahn ve Fritz Strassmann Naturwissenschaften’e (Doğa Bilimleri) uranyumu nötron bombardımanına tutarak baryum elementini keşfettiklerini yazan bir el yazısı gönderdiler. Aynı zamanda bu sonuçları Lise Meitner’e de ilettiler. Meitner ve yiğeni Otto Robert Frisch bu sonuçların nükleer fizyon olduğunu doğru şekilde yorumlamıştır. Frisch bunu 13 ocak 1939’da deneysel olarak doğrulamıştır. 1944’te Hahn nükleer fizyonun keşfi için Kimya Nobel Ödülü’nü aldı. Nükleer fizyon keşfinin tarihini belgelemiş olan bazı tarihçiler, Meitner’in de Hahn ile birlikte Nobel Ödülü’nü alması gerektiğine inanıyor.^[3][4][5]

Meitner ve Frisch’in Hahn ve Strassmann’ın çalışmasına yaptıkları yorum daha yayınlanmadan, Princeton Üniversitesi’nde ders anlatan Niels Bohr ile Atlantik Okyanusu’nu aşmıştı bile. Kolumbiya Üniversitesi’nin iki fizikçisi aynı zamanda Princeton Üniversitesi’nde çalışan Isidor Isaac Rabi ve Willis Lamb duydukları bu söyledi. Az bir zaman sonra Bohr Princeton’dan Kolumbiya’ya Fermi’yi görmeye gitti. Onu ofisinde bulamayınca siklotron bölümüne gitti ve Anderson’la karşılaştı. Onu omzundan tutan Bohr şöyle der: "Genç adam, izin ver sana fizikte yeni ve heyecan verici bir şey açıklayayım." Kolumbiya’daki bilim adamları nötron bombardımanına tutulan uranyum nükleer fizyonunda ortaya çıkan enerjiyi keşfetmeleri gerektiğini biliyorlardı. 25 Ocak 1939’da Amerika’da, Anderson, ilk kez nükleer fizyon deneyini Puppin Binası’nın bodrumunda gerçekleştiren Kolumbiya Üniversitesi’nin deney ekibinin bir üyesiydi. Takımın diğer üyeleri ise Eugene T. Booth, John R. Dunning, Enrico Fermi, G. Norris Glasoe ve Francis G. Slack idi.^[6]

Fermi bu tarihi gösteriden kısa bir zaman önce Kolumbiya’ya vardı. Fermi ve Anderson’ın bir araya gelmesi Fermi’nin 1954’teki ölümüne kadar süren değerli bir arkadaşlıkla sonuçlandı. Fermi ve Anderson nötronun grafitte yavaşlaması üzerine Kolumbiya’da, sayısız uygun malzeme ile yavaş nötronların soğurma ve yansıması, uranyumun parçalanması ve grafitte uranyum kafesi kullanarak hazırlık deneyleri yapmak gibi deneyler serisi yürüttüler. Anderson’ın doktora tezi olan ‘Nötron’un Uranyum tarafından titreşime yakalanması’ güvenlik nedenleri ile 10 yıl sonrasına kadar yayınlanmadı..^[7]

Manhattan Projesi’nin bir parçası olarak Metallurgical Laboratuvarı (Met Lab) şubat 1942’de Chicago Üniversitesi’nde, Kolumbiya’dan Fermi, Anderson ve Walter Henry Zinn’in Chicago Pile-1 (CP-1)’in tasarım ve üretiminde liderlik ettiği, 2 Aralık 1942’de ilk yapay zincirleme çekirdek tepkimesini başardıkları projeyi başlattı. Daha sonra Anderson 1943’te Argonne Ulusal Laboratuvar’ında CP-2’nin üretimine de liderlik etti. Ayrıca, Amerika’nın nükleer cephanesi için bölünebilir plütonyumu oluşturan Hanford reaktörlerinin üretimi ve tasarımında DuPont için çözüm danışmanıydı.

1944’te Anderson Los Alamos Ulusal Laboratuvarı’nda Omega reaktörünü kullanarak uranyum-235 in kritik kütlesini bulmaya dahil oldu. 16 Temmuz 1945’te Trinity kod adlı ilk nükleer test cihazının hazırlığında, Anderson ve radyokimya meslektaşları patlayan yerdeki fizyon parçalarını toplayarak nükleer gücü belirleyen bir metot geliştirdiler. Bu teknik daha sonra uçuşan fizyon parçacıklarının nükleer güç saptamalarını analiz etmek için de kullanılmıştır.^[8]

İkinci Dünya Savaşı bittikten sonra Anderson ve Fermi Chicago Üniversitesi’ne geri döndüler. Orada, bugün Enrico Fermi Enstitüsü olarak anılan Nükleer Çalışmalar Enstitüsü’nü kurdular. Üniversite de Anderson 1946-1947 arasında fizik asistan profesörlüğü, 1947’den 1950’ye kadar doçent doktor, 1950’den 1977’ye kadar profesör ve 1977’den 1982’ye kadar da ordinaryüs profesör olarak çalıştı. 1958’den 1962’ye kadar ise Fermi Enrico Enstitüsü’nün yöneticiliğini yaptı.^[7]

Anderson’ın İtalya ve Brezilya’daki çalışmalarına ek olarak aralıklı olarak Los Alamos Laboratuvar’ında çalıştı. Sonunda 1978’de Laboratuvar’a temelli döndü ve üye olarak başlayıp daha sonra neredeyse kırk yıldır verdiği berilyoz mücadelesinden ölene kadar kıdemli olarak çalıştı. 16 Temmuz 1988’de Los Alomos, New Mexico’daki ölümü, atom bombasının ilk testinin 43. Yıl dönümüydü.

Anderson’ın seçkin kariyeri ona birçok ödül kazandırdı.

• 1955'ten 1957’ye kadar Guggenheim ÃœyeliÄŸi görevi
•  1956’dan 1957’ye kadar Ä°talya’da Fulbright Öğretim Ãœyesi
• 1960 ABD Ulusal Bilimler Akademisi Ãœyesi
• 1978 Amerikan Bilim ve Güzel Sanatlar Akademisi Ãœyesi
•  1982 Enrico Fermi Ödülü

Makaleler

• H. L. Anderson, E. T. Booth, J. R. Dunning, E. Fermi, G. N. Glasoe ve F. G. Bolluk Fisyon Uranyum, Fiz. Rev. Hacmi 55, Sayı 5, 511 - 512 (1939). Kurumsal alıntı: Pupin Fizik Laboratuvarları, Columbia Ãœniversitesi, New York, New York. Alınan 16 Åžubat 1939.
• H. L. Anderson, E. Fermi ve Leo Szilard Nötron Ãœretimi ve Emilimi Uranyum, Fiz. Rev. Hacmi 56, Sayı 3, 284 - 286 (1939). Kurumsal alıntı: Columbia Ãœniversitesi, New York, New York. Alınan 3 Temmuz 1939.
• Harold M. Agnew ve Herbert L. Anderson Çift Lens Nükleer Manyetik Spektrometre, Rev. Sci. Ä°nstrum. Cilt 20, 869 (1949). Kurumsal alıntı: Enstitüsü Nükleer AraÅŸtırmalar Ãœniversitesi, Chicago, Chicago, Illinois.
• Herbert L. Anderson Rezonans Yakalama Nötronlar Uranyum, Fiz. Rev. Hacmi 80, Sayı 4, 499 - 506 (1950). Kurumsal alıntı: Columbia Ãœniversitesi, New York, New York. Alınan 27 Nisan 1940. Ne zaman Anderson gönderilen kâğıt, esas onun Doktora Tezi, o bir Ãœniversite Arkadaşı, Columbia Ãœniversitesi. Ulusal güvenlik nedeniyle, kâğıt deÄŸildi yayınlanan kadar 10 yıl sonra. O sırada Anderson olsaydı Enstitüsü Nükleer Çalışmaları, Chicago Ãœniversitesi, Chicago, Illinois.