Bir ilacın gebelik kategorisi, gebelik sırasında anne tarafından belirtildiği şekilde kullanılması durumunda, ilaca bağlı fetal hasar riskinin bir değerlendirmesidir. Anne sütünde farmasötik ajanlar veya metabolitleri tarafından verilen herhangi bir riski içermez.
Her ilacın ürün literatüründe listelenmiş özel bilgileri vardır. İngiliz Ulusal Formüleri'nde hamilelikte kaçınılması veya dikkatli kullanılması gereken ilaçlara ilişkin bir tablo yer almaktaydı ve bunu sınırlı sayıda anahtar ifade kullanarak yapmaktaydı, ancak günümüzde Ek 4 (Hamilelik tablosu) kaldırılmıştır. Ek 4 artık "İntravenöz Katkı Maddeleri" başlığını taşımaktadır.[1] Bununla birlikte, daha önce eski Ek 4 (gebelik) ve Ek 5'te (emzirme) mevcut olan bilgiler artık bireysel ilaç monograflarında mevcuttur.[2]
Amerika Birleşik Devletleri
Amerikan yasaları, belirli ilaçların ve biyolojik ürünlerin çok özel bir şekilde etiketlenmesini gerektirmektedir. Federal Düzenlemeler Kanunu Başlık 21, Kısım 201.57 (9)(i), "gebelik kategorisi" tanımı da dahil olmak üzere, ilaçların gebe nüfus üzerindeki etkileri bakımından etiketlenmesine ilişkin özel gereklilikleri listelemektedir. Bu kurallar Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından uygulanmaktadır.
Bu bilgileri tamamlamak üzere FDA, gebelik ve emzirme dönemi etiketlemesine ilişkin ek kurallar yayınlamaktadır.[3]
FDA tüm tehlikeli ve tehlikeli olmayan maddelerin etiketlenmesini düzenlememektedir. Alkol de dahil olmak üzere birçok maddenin hamile kadınlar ve fetüsleri için fetal alkol sendromu da dahil olmak üzere ciddi tehlikelere neden olduğu yaygın olarak bilinmektedir. Diğer birçok kirletici ve tehlikeli maddenin de benzer şekilde üremeye zarar verdiği bilinmektedir. Ancak, bu maddelerden bazıları ilaç etiketleme yasalarına tabi değildir ve bu nedenle 21 CFR 201.57 uyarınca bir "Gebelik Kategorisi" atanmamıştır.
Gebelik Kategorisi
Tanım
A
Kontrollü insan çalışmalarında risk yoktur: Yeterli ve iyi kontrollü insan çalışmaları gebeliğin ilk üç ayında fetüs için bir risk olduğunu gösterememiştir (ve daha sonraki üç aylık dönemlerde risk olduğuna dair bir kanıt yoktur).
B
Diğer çalışmalarda risk yoktur: Hayvan üreme çalışmaları fetüs için bir risk gösterememiştir ve hamile kadınlarda yeterli ve iyi kontrollü çalışmalar yoktur veya hayvan çalışmaları advers etkiler göstermiştir, ancak hamile kadınlarda yeterli ve iyi kontrollü çalışmalar herhangi bir trimesterde fetüs için bir risk gösterememiştir.
C
Risk göz ardı edilmemiştir: Hayvan üreme çalışmaları fetüs üzerinde olumsuz bir etki göstermiştir ve insanlarda yeterli ve iyi kontrollü çalışmalar yoktur, ancak potansiyel faydalar, potansiyel risklere rağmen ilacın hamile kadınlarda kullanılmasını gerektirebilir.
D
Pozitif risk kanıtı: Araştırma veya pazarlama deneyiminden veya insanlarda yapılan çalışmalardan elde edilen advers reaksiyon verilerine dayanan insan fetal riskine ilişkin pozitif kanıt vardır, ancak potansiyel faydalar, potansiyel risklere rağmen ilacın hamile kadınlarda kullanılmasını gerektirebilir.
X
Gebelikte kontrendikedir: Hayvanlarda veya insanlarda yapılan çalışmalar fetal anormallikler göstermiştir ve/veya araştırma veya pazarlama deneyiminden elde edilen advers reaksiyon verilerine dayalı olarak insan fetal riskine dair pozitif kanıt vardır ve ilacın gebe kadınlarda kullanımıyla ilgili riskler potansiyel faydalardan açıkça ağır basmaktadır.
N
FDA henüz ilacı belirli bir gebelik kategorisinde sınıflandırmamıştır.
FDA'nın gebelik kategorileri tanımlarının bir özelliği, bir ilacın Gebelik Kategorisi A olarak tanımlanabilmesi için FDA'nın o ilaçla ilgili nispeten yüksek miktarda yüksek kaliteli veri gerektirmesidir. Bunun sonucu olarak, diğer ülkelerde güvenli olarak etiketlenecek birçok ilaç FDA tarafından Kategori C'ye tahsis edilmektedir.
Aralık 2014 tarihli Gebelik ve Laktasyon Etiketleme Kuralı
13 Aralık 2014 tarihinde FDA, reçeteli ilaçlar ve biyolojik ajanlar için gebelik ve laktasyon bölümlerinin etiketleme gerekliliklerini değiştiren Gebelik ve Laktasyon Etiketleme Nihai Kuralı'nı (PLLR) yayınladı.[3] Nihai kural gebelik harf kategorilerini kaldırmış ve gebelik maruziyeti ve riski, laktasyon ve kadın ve erkekler için üreme potansiyeline etkiler için açıklayıcı alt bölümler oluşturmuştur. Bu kuraldan kaynaklanan etiketleme değişiklikleri 30 Haziran 2015 tarihinde başlamış olup, reçeteli ilaçlar ve biyolojik ajanlar için yapılan tüm başvurularda etiketleme değişiklikleri derhal kullanılacaktır. Daha önce 30 Haziran 2001 tarihinden itibaren onaylanmış ilaçlar yeni etiketlemeye kademeli olarak geçecektir. Kural, reçetesiz satılan ilaçların veya 30 Haziran 2001 tarihinden önce onaylanmış ilaçların etiketlenmesini etkilememektedir.
Avustralya
Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri'nden biraz farklı bir gebelik kategorisi sistemine sahiptir. Gebelikte kullanılacak ilaçların kategorizasyonu hiyerarşik bir yapı izlememektedir.
Özellikle Kategori B'nin alt bölümlere ayrılması (B1, B2 ve B3 kategorilerindeki ilaçlar için insan verileri eksik veya yetersizdir ve alt kategorizasyon aslında bunun yerine hayvan verilerine dayanmaktadır)
B kategorisinin tahsis edilmesi, C kategorisinden daha fazla güvenlik anlamına gelmez
Aşağıda özetlenen sistem, tıbbi ve bilimsel uzmanlar tarafından, belirli ilaçların hamileyken alınmasıyla ilişkili risklere dair mevcut kanıtlara dayanarak geliştirilmiştir. Genel nitelikte olduğundan, sağlık profesyonellerine veya halka tıbbi tavsiye olarak sunulmamaktadır.[4]
Avustralya İlaç El Kitabı gibi bazı reçeteleme kılavuzları, gebelik kategorilerini kullanmaktan uzaklaşmaktadır, çünkü bu kategorilerin doğasında, alfabetik kodun her zaman böyle olmadığı halde güvenlikle ilgili olduğu varsayımı vardır. Kategorizasyon fetal gelişimin hangi aşamalarının etkilenebileceğini göstermez ve belirli bir durumda riskler ve faydalar arasındaki denge hakkında bilgi vermez. Buna ek olarak, kategoriler mutlaka muhafaza edilmemekte veya yeni verilerin mevcudiyeti ile güncellenmemektedir.[5]
Gebelik Kategorisi
Gebelikte ilaç reçetelemeye yönelik Avustralya kategorizasyon sistemi
A
Birçok hamile kadın ve doğurganlık çağındaki kadın tarafından, malformasyon sıklığında bir artış veya fetüs üzerinde doğrudan veya dolaylı diğer zararlı etkiler gözlenmeden kullanılan ilaçlar.
B1
İnsan fetüsü üzerinde malformasyon sıklığında veya diğer doğrudan veya dolaylı zararlı etkilerde bir artış gözlenmeden, yalnızca sınırlı sayıda hamile kadın ve doğurganlık çağındaki kadın tarafından alınan ilaçlar.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar fetal hasarın arttığına dair bir kanıt göstermemiştir.
B2
İnsan fetüsü üzerinde malformasyon sıklığında veya diğer doğrudan veya dolaylı zararlı etkilerde bir artış gözlenmeden, yalnızca sınırlı sayıda hamile kadın ve doğurganlık çağındaki kadın tarafından alınan ilaçlar.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar yetersizdir veya eksik olabilir, ancak mevcut veriler fetal hasar oluşumunda artışa dair bir kanıt göstermemektedir.
B3
İnsan fetüsü üzerinde malformasyon sıklığında veya diğer doğrudan veya dolaylı zararlı etkilerde bir artış gözlenmeden, yalnızca sınırlı sayıda hamile kadın ve doğurganlık çağındaki kadın tarafından alınan ilaçlar.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar, insanlarda önemi belirsiz kabul edilen fetal hasar oluşumunun arttığına dair kanıtlar göstermiştir.
C
Farmasötik etkileri nedeniyle, insan fetüsü veya yenidoğan üzerinde malformasyona neden olmaksızın zararlı etkilere neden olan veya neden olduğundan şüphelenilen ilaçlar. Bu etkiler geri döndürülebilir olabilir.
D
İnsan fetal malformasyonlarının veya geri dönüşü olmayan hasarların insidansında artışa neden olan, neden olduğundan şüphelenilen veya neden olması beklenen ilaçlar. Bu ilaçların advers farmakolojik etkileri de olabilir.
X
Fetüste kalıcı hasara yol açma riski o kadar yüksek olan ilaçlar hamilelikte veya hamilelik olasılığı olduğunda kullanılmamalıdır.
Almanya
Kategori
Grup
Tanım
Grup 1
Kapsamlı insan testleri ve hayvan çalışmaları ilacın embriyotoksik/teratojenik olduğunu göstermemiştir
Grup 2
İlaç üzerinde yapılan kapsamlı insan testleri ilacın embriyotoksik olduğunu göstermemiştir.
Grup 3
İnsanlarda yapılan kapsamlı testler ilacın embriyotoksik olduğunu göstermemiştir. Ancak, ilacın hayvanlarda embriyotoksik/teratojenik olduğu görülmektedir.
Grup 4
İlacın insanlar üzerindeki etkilerine ilişkin yeterli ve iyi kontrollü çalışmalar mevcut değildir. Hayvan çalışmaları embriyotoksik/teratojenik etki göstermemiştir.
Grup 5
İlacın insanlar üzerindeki etkilerine ilişkin yeterli ve iyi kontrollü çalışmalar mevcut değildir.
Grup 6
İlacın insanlar üzerindeki etkilerine ilişkin yeterli ve iyi kontrollü çalışmalar mevcut değildir. Hayvan çalışmaları embriyotoksik/teratojenik etkiler göstermiştir.
Grup 7
İlacın insanlarda, en azından ilk trimesterde embriyotoksik/teratojenik olma riski vardır.
Grup 8
İlacın ikinci ve üçüncü trimester boyunca fetüsler için toksik olma riski vardır.
Grup 9
İlacın doğum öncesi komplikasyonlara veya anormalliklere neden olma riski vardır.
Grup 10
İlacın insan fetüsü üzerinde hormona özgü etkiye neden olma riski vardır.
Grup 11
İlacın mutajen/kanserojen olduğuna dair bilinen bir risk vardır.
Seçilen maddelerin sınıflandırılması
Sunulan veriler yalnızca karşılaştırma ve açıklama amaçlıdır ve güncellenmiş verilerle değiştirilmiş olabilir.
Bazı maddelerin farklı ulusal kurumlara göre sınıflandırılması
^"Loperamide Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
^"Acetaminophen". The American Society of Health-System Pharmacists. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2017.
Medicines in Pregnancy Working Party (14 Şubat 2007). "Prescribing medicines in pregnancy". Therapeutic Goods Administration (Tga). Australian Drug Evaluation Committee. 5 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.
Sannerstedt, R.; Lundborg, P.; Danielsson, B. R.; Kihlström, I.; Alván, G.; Prame, B.; Ridley, E. (February 1996). "Drugs during pregnancy: an issue of risk classification and information to prescribers". Drug Saf. 14 (2): 69-77. doi:10.2165/00002018-199614020-00001. PMID8852521.
Food and Drug Administration. Federal Register 1980; 44:37434–67
