Gökada iplikçikleri (alt tipler: süperküme kompleksleri, gökada duvarları ve gökada tabakaları)[1][2] kozmolojide kütleçekimsel olarak bağlı olan gökada süperkümelerinin duvarlarından oluşan evrendeki bilinen en büyük yapılardır. Bu devasa iplik benzeri oluşumlar, 80 megaparsek h−1'e (160 ila 260 milyon ışıkyılı[3][4]) ulaşabilir ve büyük boşluklar arasındaki sınırları oluşturur.[5]
Oluşum
Evrenin evriminin standart modelinde galaktik iplikçikler (galaktik ağ veya kozmik ağ olarak da adlandırılan), ağ benzeri karanlık madde dizileri boyunca oluşur ve onu takip eder.[6] Bu karanlık maddenin, evrenin yapısını en büyük ölçeklerde belirlediği düşünülmektedir. Karanlık madde kütleçekimsel olarak baryonik maddeyi çeker ve gök bilimcilerin süper-galaktik kümelerin uzun, ince duvarlarını oluşturduğunu gördükleri "normal" maddedir.
2004 yılında keşfedilen, CfA2 Büyük Duvarı uzunluğundaki ClG J2143-4423 proto-kümesi çevresinde bulunan bir iplikçiktir. 2008 itibarıyla, kırmızıya kayması 2'den fazla olan en büyük yapıydı.[17][18][19][20]
2008 yılında gök bilimciler Adi Zitrin ve Noah Brosch, Samanyolu ve Yerel Grup civarında yıldız patlama gökadalarının hizalanmasıyla tanımlanan kısa bir iplikçiğin varlığını öne sürdüler.[21] Bu iplikçiğin gerçekliği ve benzer fakat daha kısa bir iplikçiğin tanımlanması, McQuinn'in ve arkadaşlarının TRGB yöntemini kullandığı mesafe ölçümlerine dayalı bir çalışmasının sonucuydu (2014).[22]
Gökada duvarları
İplikçiklerin alt tipi olan gökada duvarı, uzunlamasına eksen boyunca enine kesitte küçük eksenden önemli ölçüde daha büyük olan bir ana eksene sahiptir.
Evrende keşfedilen ilk süper-büyük büyük-ölçekli yapı veya sözde-yapıydı. CfA Homunculus Büyük Duvar'ın kalbinde yer alır ve Saç Süperkümesi homunculus yapısının çoğunu oluşturur. Saç Kümesi çekirdekte yer alır.[23][24]
Gözlemlenebilir evrendeki bilinen en büyük yapıdır.[10][11][12]
"Erboğa Büyük Duvarı" ("Ocak Büyük Duvarı" veya "Başak Duvarı") diğer bir yapı olarak önerilmiştir. Bu duvarın bir parçası olarak Ocak Duvarı (görsel olarak Kaçınma Bölgesi tarafından oluşturulan) ile birlikte Suyılanı-Erboğa Süperkümesi'ni ve Samanyolu Gökadası'nın bulunduğu yer olan Başak Süperkümesi'ni birlikte içerecektir (bu nedenle Yerel Büyük Duvar olarak da adlandırılabilir).[25][26]
Cetvel Kümesi'ni içerecek olan Büyük Çekici'nin fiziksel bir ifadesi olarak bir duvar önerilmiştir. Bu nedenle bazen Büyük Çekici Duvarı veya Cetvel Duvarı olarak anılır.[27] Ancak Laniakea Süperkümesi'nin keşfiyle, Büyük Çekici, Suyılanı-Erboğa Süperkümesi ve Başak Süperkümesi artık yeni süper yapıya dahil edilmiştir.[28]
2000 yılında, B3 0003+387 radyo gökadasının yakınında z = 1.47'de bulunan bir duvar önerildi.[29]
2000 yılında, Hubble Derin Alanının (HDF North) kuzey bölgesinde z = 0.559'da bulunan bir duvar önerildi.[30]
En yakın gökada duvarlarının haritası
Büyük Kuasar Grupları
Büyük kuasar grupları (LQG'ler) bilinen en büyük yapılardan bazılarıdır.[31] Bunlar ön-hiperkümeler/ön-süperküme kompleksleri/gökada iplikçiği öncüleri olarak teorize edilir.[32]
^R.G. Clowes; "Large Quasar Groups - A Short Review"; The New Era of Wide Field Astronomy, ASP Conference Series, vol. 232.; 2001; Astronomical Society of the Pacific; 1-58381-065-X ; Bibcode: 2001ASPC..232..108C
^abcdefHorvath I., Hakkila J. ve Bagoly Z.; Hakkila, J.; Bagoly, Z. (2013). "The largest structure of the Universe, defined by Gamma-Ray Bursts". 7th Huntsville Gamma-Ray Burst Symposium, GRB 2013: Paper 33 in EConf Proceedings C1304143. Cilt 1311. s. 1104. arXiv:1311.1104 $2. Bibcode:2013arXiv1311.1104H.
^ab'Astronomy and Astrophysics' (ISSN0004-6361), vol. 138, no. 1, Sept. 1984, pp. 85-92. Research supported by Cornell University "The Coma/A 1367 filament of galaxies" 09/1984Bibcode: 1984A&A...138...85F
^'Astrophysical Journal', Part 1 (ISSN0004-637X), vol. 299, Dec. 1, 1985, pp. 5-14. "A possible 300 megaparsec filament of clusters of galaxies in Perseus-Pegasus" 12/1985Bibcode: 1985ApJ...299....5B
^abThe Astrophysical Journal Supplement Series, volume 121, issue 2, pp. 445-472. "Photometric Properties of Kiso Ultraviolet-Excess Galaxies in the Lynx-Ursa Major Region" 04/1999Bibcode: 1999ApJS..121..445T
^Palunas, Povilas; Teplitz, Harry I.; Francis, Paul J.; Williger, Gerard M.; Woodgate, Bruce E. (2004). "The Distribution of Lyα-Emitting Galaxies at z=2.38". The Astrophysical Journal. 602 (2). ss. 545-554. arXiv:astro-ph/0311279 $2. Bibcode:2004ApJ...602..545P. doi:10.1086/381145.
^Francis, Paul J.; Palunas, Povilas; Teplitz, Harry I.; Williger, Gerard M.; Woodgate, Bruce E. (2004). "The Distribution of Lyα-emitting Galaxies at z=2.38. II. Spectroscopy". The Astrophysical Journal. 614 (1). ss. 75-83. arXiv:astro-ph/0406413 $2. Bibcode:2004ApJ...614...75F. doi:10.1086/423417.
^Relativistic Astrophysics Legacy and Cosmology - Einstein's, ESO Astrophysics Symposia, Volume . 978-3-540-74712-3. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2008, p. 358 "Ultraviolet-Bright, High-Redshift ULIRGS" 00/2008Bibcode: 2008ralc.conf..358W
^Zitrin, A.; Brosch, N. (2008). "The NGC 672 and 784 galaxy groups: evidence for galaxy formation and growth along a nearby dark matter filament". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 390 (1). ss. 408-420. arXiv:0808.1789 $2. Bibcode:2008MNRAS.390..408Z. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13786.x.
^abcUnveiling large-scale structures behind the Milky Way. Astronomical Society of the Pacific Conference Series, vol. 67; Proceedings of a workshop at the Observatoire de Paris-Meudon; 18-21 Ocak 1994; San Francisco: Astronomical Society of the Pacific (ASP); c1994; edited by Chantal Balkowski and R. C. Kraan-Korteweg, p.21 ; Visualization of Nearby Large-Scale Structures 27 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; Fairall, A. P., Paverd, W. R., & Ashley, R. P. ; 1994ASPC...67...21F
^abcdAstrophysics and Space Science, volume 230, issue 1-2, pp. 225-235 "Large-Scale Structures in the Distribution of Galaxies" 08/1995Bibcode: 1995Ap&SS.230..225F
^abClowes, Roger G.; Harris, Kathryn A.; Raghunathan, Srinivasan; Campusano, Luis E.; Soechting, Ilona K.; Graham, Matthew J.; "A structure in the early universe at z ~ 1.3 that exceeds the homogeneity scale of the R-W concordance cosmology"; arXiv:1211.6256 ; Bibcode: 2012arXiv1211.6256C ; DOI:10.1093/mnras/sts497 ; Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 11 Ocak 2013