Fatma Settar kızı Muhtarova (Azerice: Fatma Səttar qızı Muxtarova; 26 Şubat 1893, Urmiye - 19 Ekim 1972, Bakü) Azerioyuncu, kadın mezo-soprano ve opera sanatçısıdır.[1]
Hayatı
Fatma Muhtarova 26 Mart 1893 tarihinde Güney Azerbaycan'ın Urmiye şehrinde doğdu. Küçük yaşlarda ailesiyle birlikte Rusya'ya (önce Rostov'a, sonra ise St. Petersburg'a) taşındı. Babası Abbas Rzayev, Fatma 3 yaşındayken öldüğünden, annesi Sara hanım, ikinci kez Sattar Muhtarov isimli biriyle evlendi.[2] 1910 yılında yeni aile Saratov'a yerleşti. Fatma Muhtarova, 12 yaşında sokaklarda şarmanka ile şarkılar söyleyerek para kazanmaya başladı. Saratov'da onu "Katya Muhtarova" veya "Şarmankacı Katya" olarak tanıyorlardı. Kazandığı paranın tamamını eve veriyordu. Para biriktirmeye başladı ve bir yıl içinde o dönem için azımsanmayacak bir miktar olan 1000 ruble topladı. Saratov'un "Spravoçnı listok" gazetesi, Fatma'nın bu parayla demiryolunda çalışan L. Kamenski'nin ailesinin yanına gittiğini yazıyordu. Kamenski'nin eşi opera sanatçısıydı. Burada Fatma'ya müzik öğretileceği sözü verilmişti, ancak durum farklı gelişti. Fatma, kirli bulaşıkları yıkıyor, evi temizliyor, mutfakta aşçıyla birlikte yemek yiyordu. Misafir geldiğinde ise hemen ona farklı kıyafetler giydiriliyor, "beyler" ve "hanımlar"la aynı masaya oturtuluyordu. Bu durumdan çok üzülen Fatma, yaşadıklarını kendisiyle ilgilenen gazeteci, "Saratovski listok"un baş editörü Nikolay Arhangelski'ye anlattı. Kültürlü, tiyatro ve opera hayranı olan Arhangelski, bu günden sonra hiçbir "eğitim" olmayacağına söz verdi. Baş editör, müzik okulunda Fatma için bir yardım konseri düzenledi. Konsere yeterince dinleyici toplandı ve toplanan paralar, Fatma'nın Saratov Konservatuvarı'nda eğitim almasına yeterli oldu.[2]
1913 yılında Fatma Muhtarova ilk kez Bakü'ye geldi. Bakü ona olağanüstü başarı getirdi ve burada ona özel ilgi gösterdiler. Bu ziyaretlerden biri hakkında 21 Haziran 1913 tarihli "Kaspi" gazetesi şöyle haber yayımladı: "Dün Astrakhan'dan Bakü'ye, yolüstü Zakaspiysk ve Türkistan bölgelerinde, Povoljye'de ünlü olan halk şarkıcısı Muhtarova, halk şarkıcısı Anikina ve Kamil Mutıqi Tuxvatullin geldiler. Şarkıcılar sadece bir konser vermeyi planlıyorlar. Povoljye gazetelerinin yazdıklarına göre, onlar her yerde büyük başarı elde ediyorlardı. Konser Rusça ve Tatarca verilecek."[3]
Konservatuvarda 2 yıl eğitim aldıktan sonra Saratov'dan Moskova'ya gitti ve burada ünlü müzisyen Fyodor Şalyapin ile tanıştı.1914 yılında Fatma Muhtarova, Aleksandr Malinin ile evlendi. Çiftin bu evlilikten bir kızları dünyaya geldi. Fatma hanım Muhtarova, 19 Ekim 1972'de Bakü'de öldü ve ikinci Fahri Hiyaban'da defnedildi.[3]
Faaliyeti
Saratov Konservatuvarı'nı bitirdikten sonra Fatma Muhtarova, Moskova, Saratov, St. Petersburg, Kiev, Harkov, Odessa ve diğer şehirlerin opera tiyatrolarında sahne almış, 1938-1953 yılları arasında Azerbaycan Devlet Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu'nun solisti olarak görev yapmıştır.[4]
Daha sonra Fyodor Şalyapin'in aracılığıyla Sergey İvanoviç Zimin'in opera tiyatrosuna davet edilerek 1917 yılına kadar burada sahne almıştır. 1920'den itibaren Kazan, Leningrad, Kiev, Harkiv, Odessa, Tiflis ve diğer şehirlerin opera tiyatrolarında da performans sergilemiştir.[3]
Fatma Muhtarova, 1938-1953 yılları arasında M. F. Ahundov adına Azerbaycan Devlet Opera ve Bale Tiyatrosu'nun solisti olmuştur. Konser programlarıyla da sahne almıştır.[2]
Timbresi güçlü mezzo-soprano sesi olan Muhtarova, bu tür bir ses için yazılan zor rollerin üstesinden başarıyla gelmiştir. Bunlar arasında "Maça Kızı" operasından Polina'nın rolü, "Mazepa" operasından Lyubov'un rolü, "Çereviçki" operasından Salokha'nın rolü, "Kar Kızı" operasından Bahar'ın rolü, "Çar Gelini" operasından Lyubaşa'nın rolü, "Hovanşina" operasından Marfa'nın rolü, "Faust" operasından Siebel'in rolü ve birçok başka başroller sayılabilir. Yaratıcılığının zirvesi ise Carmen ("Carmen", Georges Bizet) rolüdür. Onun opera sahnesindeki ilk çıkışı ise başrolde Şalyapin'in sahne aldığı V. Serov'un "Yudif" operasında Oloferni rolü olmuştur.[4]
1949 yılında Fatma Muhtarova iki operada iki büyük rolle sahne almıştır. Bunlardan ilki Georges Bizet'in "Carmen" operasında (rejisör: İ. Hidayetzade, şef: A. Hasanov) Carmen ve ikincisi ise 22 Mart'ta sahnelenen Giuseppe Verdi'nin "Trubadur" operasında (rejisör: P. Tveretski, şef: V. Traximoviç) Azucena rolleridir. 1953 yılında ise Fatma Muhtarova sahneye veda etmiştir.[3]
