Ezra ve Nehemya Operasyonu, 1950 ile 1952 arasında yapılan yaklaşık 120-130 bin Irak Yahudisinin hava yoluyla İsrail'e getirilme harekâtıdır.[1][2] Taşıma, Kıbrıs ve İran üzerinden yapılmıştır. Irak'ta 1968'de sadece iki bin, bugün ise hepsi Bağdat'ta yaşamak üzere yüzden az Yahudi kalmıştır.
Operasyon, adını Tevrat'ta anlatıldığı üzere, MÖ 5. yüzyılda Babil Sürgünü'nden İsrail'e dönerken liderlik yapan Ezra ve Nehemya peygamberlerden almıştır.
Iraklı Yahudi kimliğinin en kritik değişimi Bağdat'ta Yahudilere karşı düzenlenen Farhud olarak bilinen pogromla başladı. Bu olay, 1-2 Haziran 1941'de Raşid Ali Geylani'nin Nazi yanlısı "Altın Meydan" hükûmetinin çökmesiyle patlak verdi. Ayaklanmalarda en az yüz seksen Yahudi öldü.
1945'ten başlayarak, Siyonizm baz alınarak Yahudilere karşı sıkça gösteriler düzenlendi. 1947'de Birleşmiş Milletler Paylaşım Planı'nın onaylanmasıyla Yahudiler hayatlarının riske girdiğini hissetti. Çoğu ağır hüküm giydi veya ağır para cezasına çarptırıldı.
1948'de Şefik Ades'in idam edilmesiyle Yahudilerin güvensizlik hissi daha da arttı.
İsrailli yetkililerin ve Irak'taki "Halutz hareketi"nin desteği ile 1949 ve 1952 yılları arasında yaklaşık 130.000 Yahudi Irak'tan İsrail'e göç etti. Bu olaydaki kilit isimlerden biri, sonra dan İsrail hükûmetinde bakan olacak olan Şlomo Hillel'di.
Irak hükûmetinin çıkardığı göç izni yasasıyla başlayan çıkış birkaç ay sürdü.
Önceleri göç yasası, Yahudilerin mal varlıklarını ve işlerini tasfiye etmeye izin veriyordu. Fakat sonra da hükûmet vatandaşlıktan feragat eden Yahudilerin mal varlığına el koydu. Mart 1950'de 1950-1951 Bağdat bombalamaları ile Yahudiler ve mekânları hedef alınınca Yahudilerin İsrail'e göç etme arzusu arttı. Bugün dahi bu bombalamaları Siyonistlerin mi yoksa radikal Yahudi karşıtı Arapların mı yaptığı tartışma konusudur.[kaynak belirtilmeli]
Bağdat'ta bekleyiş gergin ve zor geçti. Bir ay içinde elli bin Yahudi tahliye olmak için kayıt oldu, iki ay sonra bu sayı doksan bine çıktı. Bu toplu hareket, mülteci sayısının sekiz bini aşmayacağını düşünen Irak hükûmetini şaşırttı. Hükûmet, Yahudilerin işçi olduğu idari enstitülerin çökme ihtimali nedeniyle, bundan korktu. Bu sırada Siyonist hareket, Yahudileri göç için kayıt yapmaya çağıran bir bildiri yayınladı. Bildiri "Ey, Siyon, Babil'in kızından kaç," ile başlayıp "Yahudiler! İsrail sizi çağırıyor - Babil'den çıkın" ile bitiyordu.
İlk uçaklar 1951'in Mayıs'ında Kıbrıs üzerinden İsrail'e uçtu. Birkaç ay sonra Bağdat'tan direkt Lod Havalimanı'na yüklü bir nakliye gerçekleşti. 1952'nin başında biten Ezra ve Nehemya Operasyonu'nun sonunda iki bin 800 yıllık Yahudi cemaatinin çoğu Irak'ı terk etmiş oldu ve Irak'ta sadece yaklaşık altı bin Yahudi kaldı.[3]
Sonucu
İlk göçün ardından Bağdat'taki Yahudi sayısı yüz binlerden beş binlere düştü. Her ne kadar Abdülkerim Kasım hâkimiyeti altında kısa süreli bir güven hissiyle yaşadılarsa bile sonraki rejimler Irak Yahudilerine karşı olan zulmü artırdı.[4] 1968'de sadece yaklaşık iki bin Yahudi vardı. 27 Ocak 1969'da dokuz Yahudi, İsrail için casusluk yapma sebebiyle idam edilince cemaatten geriye kalanların çoğu da ülkeyi terk etti. Bugün ülkede yüzden az Yahudi kaldığı tahmin edilmektedir.
Ezra ve Nehemya Operasyonu'na kadar Bağdat'ta yirmi sekiz Yahudi eğitim enstitüsü vardı; bunların on altısı cemaate bağlıyken geriye kalanları özel kuruluşlardı. Bu okullara giden öğrencilerin sayısı 12 bine kadar ulaşıyordu, diğer öğrenciler ise yabancı veya devlet okullarında eğitim görüyordu. Yaklaşık dört yüz öğrenci tıp, hukuk, ekonomi, ecza ve mühendislik okuyordu. 1951'de Yahudi körlere hizmet veren okul kapandı; bu Bağdat'ta türünün tek örneği bir okuldu. Yahudilerin Bağdat'ta iki hastanesi vardı, fakirler parasız tedavi ediliyordu ve başka hayırsever kuruluşları da vardı. 1950'deki altmış sinagogdan 1970'te yedi tane kaldı. Binaların çoğu hükûmet tarafından ya düşük fiyata satın alındı ya da el konuldu.[4]
