Dörtlü Takrir

Dörtlü Takrir, 7 Haziran 1945'te CHP'li Celâl Bayar, Refik Koraltan, Adnan Menderes ve Fuat Köprülü'nün meclis grubunda açık olarak görüşülmek üzere verdiği önergedir. Dört kişi verdiği için Dörtlü Takrir diye anılır.[1] CHP'nin Toprak Reformuna karşı çıkan, CHP içindeki toprak ağası isimler tarafından, reformun hayata geçirilmesi arefesinde verildiği için, asıl amacı tartışmalıdır. İçeriğinde, Türkiye'nin tek parti yönetiminden çok partili hayata geçmesi, serbest seçimlerin yapılması, üniversite özerkliği, tek dereceli seçim sistemi, yürütme erkinin CHP'nin tüzel hamiliğinden çıkarılması gibi talepler bulunmaktadır. Takrir, bu isteklerden bazıları CHP tüzüğünde değişiklik gerektirdiği ve bu konunun Kurultay Toplantısı ile çözülebileceği; bazıları da CHP'nin Demokratikleşme hedefleri içinde zaten bulunduğu için reddedilmiştir. Menderes ile Köprülü Vatan gazetesinde muhalif yazılar yazmaya başlayınca 21 Eylül 1945'te ikisi de partiden ihraç edildi. Buna tepki gösteren Refik Koraltan'ın partiden ihraç edilmesi takip etti. Gelişen olaylar doğrultusunda Celâl Bayar ise hem milletvekilliğinden hem de partiden istifa etmiştir.

Toprak reformu

Ana madde: Türkiye'de toprak reformu

İkinci Dünya Savaşı'nın ardından toprak reformu olarak bilinen Çiftçiyi Topraklandırma[2] hakkındaki kanun tasarısı CHP içinde ayrılığa neden oldu. CHP milletvekilleri içindeki toprak sahipleri taslağa karşı çıktı. Bu tartışmalarda bir toprak sahibi olarak Aydın milletvekili Adnan Menderes öne çıktı.[3]

Önerge

12 Haziran 1945'te, Toprak Reformu yasasının görüşülmesinden[4] bir gün sonra, CHP milletvekillerinin önergesi görüşmeye açıldı. Önerge CHP'nin halihazırda demokratik hayata geçiş halinde olduğu gerekçesiyle reddedildi. Önergenin reddi parti içi muhalefetin güçlenmesine neden oldu. Dörtlü Takrir imzacılarından Adnan Menderes ve Fuat Köprülü 21 Eylül 1945'te oybirliği ile ihraç edildi. Refik Koraltan ile Celâl Bayar ise daha sonra istifa etti.

Partiden ayrılan bu dört kişi, 7 Ocak 1946'da Demokrat Parti'yi kurmuşlardır.

Takrir; önerge, anlatma demektir.[5]

İlgili sayfalar

Kaynakça

  1. ^ Akandere, Osman. "Bir Demokrasi Beyannamesi Olarak "Dörtlü Takrir'in" Amacı ve Mahiyeti:" (PDF). 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013. 
  2. ^ "Resmî Gazete, Sayı 6032" (PDF). 15 Haziran 1945. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  3. ^ Şevket Süreyya Aydemir: İkinci Adam Cilt II. ss. 346, 350. ISBN 975-14-0229-8. 
  4. ^ "CHP'DE PARTİ İÇİ MUHALEFETİN İLK ÖRNEĞİ: ÇİFTÇİYİ TOPRAKLANDIRMA KANUNU VE TBMM'DE YAŞANAN TARTIŞMALAR". 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ TDK. "Takrir kelime anlamı". TDK. 28 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012. 
ile ilgili metin bulabilirsiniz.