Beldir Çazı

Beldir Çazı köyü
Белдир-Чазы (Tıva Türkçesi)
Белдир-Чазы (Rusça)
Üst idare Teregöl kojuunu
Üst idare Teregöl kojuunu
Ülke Tuva
KojuunTeregöl kojuunu
sumKargı sumu
Nüfus
 • Toplam146
Zaman dilimiUTC+07.00 (DAZD)

Beldir Çazı (Tuva Türkçesi:Белдир-Чазы сууру / Beldir-Çazı suuru) — Tuva Cumhuriyeti'nde Teregöl kojuununa bağlı Kargı beldesinin yönetim merkezi olan köy.[1][2][3]

Kargı beldesinin tek nüfuslu yerleşim yeri ve yönetim merkezi Beldir-Çazı köyüdür.

Sözkökü ve Söz tanımı

Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır. Tıva'da köy ve kasaba türü yerleşimler için ködee suur denilmektedir. İlçe, belediye, belde türüne karşılık olarak ise sum, rayon adlandırmaları kullanılır. Tıva'da eski dönemlerden kalma idari birim adları halen kullanılmaktadır. Eskiden bu adlandırmalar şöyle idi.

  • 10 ailelik yer — arban,
  • 150 kişi üzeri — sumon(sum,sumu),
  • 2 ve daha fazla sum — hoşun (kojuun).

Şimdi Tıva Cumhuriyeti'nde idari bölge birimleri ve belediyeleri (kırsal yerleşim statüsünde) sumu, sumon olarak adlandırılıyor.

Kargı beldesinin yönetim merkezi olan Beldir-Çazı olup Beldir sözü kavşak anlamına gelmektedir.[4]

Tarih

Tere-Höl kojuunu ile Toju kojuunu halk yapısı yönünden diğer bölgelere göre birbirine çok yakındır. Bu benzer yapı sınır ötesini de aşarak Buryatya ve Moğolistan taraflarındaki Dukha, Soyot-Tuğka, Soyıt-Dukha, Soyıt-Tuha gibi değişik adlarla adlandırılmış soydaşlar ile aynıdır. Kargı sumu, 28 Aralık 2005 tarihinde N 1486 VX-I Tuva Cumhuriyeti Kanunu'na göre "Tıva Cumhuriyeti'nin Tere-Höl kojuun'unda Balıktıg, Kargı ve Emi sumularının oluşumu üzerine" 2005 yılında kurulmuştur. Merkezi Beldir-Çazı köyü kabul edilerek Kargı beldesi oluşturuldu.[5]

8 Mayıs 2009 Rusya Federasyonu Hükûmeti'nin emrine göre, 631-r Kargı sumu da "Rusya Federasyonu yerli halklarının geleneksel ikamet yerleri ve geleneksel ekonomik faaliyetleri listesine" dahildir.

Coğrafya

Tıva'nın güneydoğu yönünde ulaşılması güç yer olan Dağlık Sangilen yaylasında Haygıs akarsuyu'nun birleştiği yerde Kargı akarsuyu yakınındadır.

Yerleşim olmayan yer adları

Adıglık, Barbalık, Bayan-Kol, Bel-Ödek, Beldir, Bogur, Boş tag, Bugalıg, Kara-Dag, Kızıl-Boom, Kıyıg-Adaa, Ottug-Daş, Sarızın, Tıvıday, Uzuk, Uzun-Çıl, Haygıs, Çalaş, Çeveglig.

Nüfus

Toplam Nüfusu 2010[6] yılında 148 iken 2020 yılı — 146 kişi.[7]

Yıllara göre kişi sayısı:

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
148 147 146 146 146 148 149 147 146 147 146

Altyapı

Köydeki idari faaliyetler

Beldir-Çazı Köy yönetimi.

Kargı Belde yönetimi.

Sosyal

Köyün yerli halkı Toju Tıvalarıdır. 1991'de, Rusya Hükûmeti'nin kararıyla Kuzey'in yerli halkları olarak sınıflandırıldılar. "Emi" («Эми Община») topluluğu, Toju Tıvalarının haklarını, özgürlüklerini ve meşru çıkarlarını korumak için tasarlanan Tıva Hükûmeti altındaki danışma organının bir parçasıdır. Başkanı Vladimir Munzuk'tur. Geyik yetiştiriciliği ana faaliyettir. Merkezi Kungurtug'dadır.

Ulaşım

Köy yolu vardır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ ""Tuva Cumhuriyeti'nin idari-toprak yapısı hakkında" kanun". 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "OKATO ( общероссийский классификатор административно-территориальных образований)-Rusya'da idari bölümler". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "24 Aralık 2010 268 sayılı Tuva Cumhuriyeti Kanunu - "Tuva Cumhuriyeti belediyelerinin statüsü hakkında"". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Dorugool Monguş. Tuvaca-Türkçe Sözlük, B maddesi
  5. ^ "İdari değişim". 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Nüfus verileri". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "2020 yılı Nüfus sayımı". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar