Aračinovo Krizi

Araçinova Krizi
2001 Makedonya isyanı

•Sol üst: Aračinovo'daki Makedon T-55 tankı ve mürettebatı.
  • Sağ üst: Kuzey Makedonya'daki NLA militanları.
  • Orta sol: Kumanovo yakınlarında Hızlı Müdahaleler için Makedon Özel Polis Birimi'nin bir müfrezesi, 2001.
  • Orta sağ: Makedonya Savunucuları Anıtı.
  • Sol alt: Raduša yakınlarında Makedon polis sınır devriyesi.
42°01′35″K 21°33′50″D / 42.02639°K 21.56389°D / 42.02639; 21.56389
Tarih12-25 Haziran 2001
Bölge
Aračinovo, Üsküp, Kuzey Makedonya
Sonuç
  • Makedon'un Aračinovo'yu askeri güçle ele geçirememesi
  • Ateşkes anlaşması, NATO güçlerinin arabuluculuğuyla isyancıların geri çekilmesi
    • Coğrafi
    Değişiklikler
  • Makedon birlikleri, anlaşmadan sonra AGİT gözetimi altında Aračinovo üzerindeki kontrolü yeniden ele geçirmiştir.
    • Taraflar
  • NLA
    		•
  •  Makedonya
    • Komutanlar ve liderler
  • Xhezair Shaqiri
  • Emrush Suma
  • Avdil Jakupi
  • Nazmi Sulejmani
  • Beqir Sadiku †
  • Lefter Koxhaj
    		•
  • Boris Trajkovski
  • Pande Petrovski
  • Ljube Boškoski
  • Risto Galevski
  • Stojanče Angelov
    • Çatışan birlikler
  • 113. Tugay Ismet Jashari
  • Skanderbeg özel birimi
    		•
  • Makedon Ordusu
  • Makedon Polisi
  • Kaplanlar Birimi (Özel operasyon birimi)
  • Kurtlar (özel harekat alayı)
  • Özel Destek Birimi
    • Güçler
  • 350 isyancı
    		•
  •  makedonya 18.468 personel [1]
  • MI-24 saldırı helikopterleri
  • MI-17 ve MI-8 helikopterleri
  • T-55 tankı (54 adet)
  • 130 adet mayın tarama gemisi
  • 40 adet obüs
  • 10 adet hafif roketatar
  • 135 adet occop taşıyıcısı
    • Kayıplar
  • 6 ölü
    		•
  • 3 ölü
  • 1 ölü
  • 17 ölü

    • Aračinovo Krizi, 12 Haziran 2001 tarihinde Kuzey Makedonya'nın başkenti Üsküp'ün yakınlarındaki Araçinova köyünün Ulusal Kurtuluş Ordusu tarafından işgal edilmesi ve Makedon ordusunun geri alması sırasında yaşanan bir takım olaylardır.[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11]

    Makedon saldırısı, birlikleri bir ateşkes anlaşmasının ardından kuşatma altındaki isyancıları tahliye eden NATO ile bir açmaza neden oldu. Kriz, 2001 Makedonya savaşının dönüm noktası ve en tartışmalı olaylarından biri olarak kabul edilmektedir.

    Araçinova Savaşı'nda Makedon Ordusu’nun yedek tank mürettebatı

    Olayın gelişmesi

    12 Haziran 2001'de birkaç yüz kişiden oluşan bir NLA isyancı grubu, başkent Üsküp'ün sekiz kilometre ilerisinde bulunan ve etnik olarak karışık bir köy olan Aracinovo'nun kontrolünü ele geçirdi.[12] Aračinovo köyünü ele geçiren NLA güçlerinin komutanı Xhezair Shaqiri, birliklerinin 120 mm'lik havan toplarına sahip olduğunu söyledi ve Makedon ordusunun ülkenin kuzeyindeki NLA mevzilerine yönelik saldırılarını durdurmaması halinde 120 mm'lik havan toplarımızla polis karakolları, havaalanı, hükûmet binaları ve parlamentoda dahil olmak üzere elimden gelen her şeye saldırmaya başlayacağım açıklamasında bulundu.[12][13] Shaqiri’nin amacı, isyancıların temel taleplerini ülkenin anayasal geleceğine ilişkin görüşmelere dahil etmekti ancak bu talep hükûmet tarafından açıkça reddedildi.[13] Daha önce Makedonya hükûmet güçleri, MH-1 Operasyonu, Vaksince Operasyonu gibi başarılı operasyonlarla bir dizi köyü geri aldı ve Slupčane yakınlarındaki bölgenin kontrolü için savaşmaktalardı, burada yavaş kazanımlar elde ettiler, bu durum köylerde güvenlik güçlerini birden fazla kez operasyonlarını durdurmaya zorlayan binlerce sivilin varlığı nedeniyle karmaşık bir hal aldı.[14][15][16][17]

    Aracinovo'nun ele geçirilmesi, birçoğu kuzeye komşu Kosova'ya kaçan bölge sakinlerinin daha fazla göç etmesine neden oldu. Makedonya Hükûmeti, NLA'nın ültimatomuna resmi bir yanıt vermedi, ancak raporlara göre kilit tesislerin etrafındaki güvenliği artırdı.[12]

    Aracinovo krizi, Makedonya hükûmeti üzerinde, NATO ve Avrupa Birliği'nin çatışmaya siyasi bir çözüm bulunması yönündeki diplomatik baskısını daha da artırdı.[18] Aračinovo krizinin çektiği ilgi o kadar büyüktü ki, NATO Genel Sekreteri George Robertson ve Avrupa Birliği güvenlik şefi Javier Solana çatışmaya siyasî bir çözüm bulunması yönündeki çabaları desteklemek için Makedonya'yı ziyaret etti.[19] Kriz aynı zamanda çatışmanın çözümüne yönelik yaklaşım konusunda hükûmet içindeki bölünmeyi de derinleştirdi. Başbakan Lubço Georgievski ve İçişleri Bakanı, Mart ve Mayıs 2001'deki başarılı saldırıların devamından yanayken, Cumhurbaşkanı Boris Traykovski ise siyasî bir çözüm için bastırmaktaydı.[18]

    Solana ile görüşmesi sırasında Cumhurbaşkanı Trajkovski, Aracinovo krizini siyasî diyalog yoluyla çözme sözü verdi. Ancak, "Krizin Çözümü için Koordinasyon Organı" ve "Üsküp Şehri Savunma Komutanlığı" ile yapılan birkaç toplantının ardından, 18 Haziran'da Aračinovo'daki NLA güçlerini ezmek için askeri bir operasyon yürütülmesine karar verildi. Askerî plan, General Pande Petrovski tarafından hazırlandı. Plana göre operasyon Ordunun topçu ve hava desteği vermesiyle, polis ve piyade birlikleri tarafından yürütülecekti. NATO'nun Makedonya'daki temsilcileri bu karardan haberdar edilmedi.[20]

    Operasyon

    Makedon güvenlik güçleri tarafından yapılacak operasyon 21 Haziran günü sabah saat 4:30'da ordunun top ateşleriyle başlamıştır. Makedon ordusu en ağır ateş gücünden oluşan helikopter ve savaş gemilerini köydeki hedeflere saldırması için kullanmıştır. Akşam karanlığında, İçişleri Bakanlığı'nın 6. müfrezesi ve Özel Polis birimi "Tiger", komşu Singelich banliyösü yönünden bir saldırı başlatmıştır. Bu saldırı Brnjarci yönünden bir tank müfrezesinin saldırısıyla koordine edilmiş ve böylece Aracinovo'nun kuzeyden bağlantısı kesilmiştir. Kuzey tarafında yaşan ilk çatışmalardan sonra güvenlik güçleri yavaş yavaş köy mezarlıklarına yaklaşmış ve isyancılar yeni cami çevresindeki mevzilerini güçlendirdirmiştir. Aracinovo operasyonunu komuta eden General Pande Petrovski'ye göre, ARM'nin elinde yaklaşık 20.000 askerden oluşan birkaç zırhlı tabur, 54 tank, 120-130 havan topu, Mi-24 helikopterleri ve NLA'yı etkili bir savaş gücü olarak yok etmek için yeterli miktarda mühimmat vardı. Savaş üç gün sürmüş ve Makedon raporlarında köyün üçte ikisinin ele geçirildiği iddia edilmiştir. Ancak yerel köylüler Makedon Ordusunun hiç ilerlemediğini ve köye giremediğini iddia etmiştir. Batılı raporlar da Makedon iddialarını sorgulamış ve Makedon Saldırısının başarısızlıkla sonuçlandığını ileri sürmüştür. Makedon basını, NATO'nun Makedon ordusunun kasabaya saldırmasından dolayı NLA isyancılarını kurtarmak için ateşkese aracılık ettiğini iddia etmiştir. Ancak bu iddialara daha sonra Batılı raporlar tarafından itiraz edilmiş ve NLA'yı kasabadan çıkarmak işin ateşkes isteyenin Makedon hükûmeti olduğunu iddia etmişlerdir.[2][4][6][7][8][9][10][11][20][21][22]

    NLA'nın elinde bulunan mevzilerin doğu kısmına yönelik yapılan saldırılarda, özellikle Bel Kamen tarafında güçlü direniş nedeniyle daha da yavaş ilerlenmiştir. Bel Kamen ancak güneyden saldırıya destek için takviye birlikler gönderildiğinde polisin eline geçmiştir. İsyancılar, ekipmanlarının çoğunu geride bırakarak Bel Kamen'den geri çekilmiştir. Köyün batısındaki 354 rakımlı tepe de ilk gün ele geçirilerek güvenlik güçlerinin köye girmesinin önü açılmıştır. Operasyonun ilk gününün sonunda Makedon polisi köye kuzeyden ve batıdan girmeyi başarmış, ancak UGK mevzilerinin güçlü direnişi nedeniyle çok yavaş ilerlemiştir. Doğuda ve güneyde polis geçici olarak köyün girişinde mevzi kurmuştur.[20][23]

    İkinci günde Makedon birlikleri NLA'nın elindeki Aracinovo'yu ağır bir topçu ateşine tutmaya devam etmiştir. İkinci gün operasyonları Sukhoi Su-25 keşif uçuşlarıyla başlamış, bunu topçu, tank ve helikopter taarruzları izlemiştir. Orduya ait Mi-24 helikopterleri köyün üzerine çullanarak NLA'nın Makedonya'nın başkentini ve havaalanını bombalamakla tehdit ettiği bölgeye defalarca ateş açmıştır. Havan ateşiyle desteklenen polis, doğu tarafından köye piyade saldırıları düzenlemiş ve merkeze doğru küçük ilerlemeler kaydetmiştir. Batı tarafından polis yeni camiye kadar ilerlemiş ve köyün sadece merkezi UGK'nın elinde kalmıştır. Makedonya ordu sözcüsü, piyadelerin savaşın ikinci gününde büyük bir taarruzun parçası olarak köyün üçte birini geri aldığını söylemiştir. İkinci gün isyancılar şiddetli bir direniş göstermiştir. NLA direnişi, Makedon güvenlik güçlerinin saldırısının üçüncü gününde Brnjarci mezarlığında üç polis mensubunun çatışmada öldürülmesiyle doruğa ulaşmıştır. Özel polis birimi "Tiger "ın bir üyesi de 28 Haziran'da aldığı yaralar nedeniyle ölmüştür. Resmi olarak açıklanmamış olsa da dost ateşinden şüphelenilmektedir. Aynı birliğin komutanı Stojance Angelov köyün merkezine sızma girişimi sırasında ağır yaralanmıştır. Ancak kayıplara rağmen güvenlik güçleri operasyonlara devam etmiştir.[20][23][24][25][26][27][28]

    Makedon güvenlik güçleri, ateşkes için yapılan uluslararası baskılara rağmen etnik Arnavut isyancılara yönelik saldırılarını üçüncü gün de sürdürmüştür. Bir hükümet sözcüsü isyancıların dört ya da beş gün içinde yenilgiye uğratılacağından emin olduğunu açıklamıştır. Çatışmanın üçüncü gününde polis köyün üçte ikisini kontrol ettiğini iddia etmiş ve ciddi bir direnişle karşılaşılan köy merkezine saldırıldığını söylemiştir. Köy merkezine doğru ilerlerken, güvenlik güçleri her yeni NLA noktasını önce top ve tank mermileriyle bombalamış ve daha sonra polisi göndermiştir. Bu taktik, istihbarat kaynaklarına göre sadece sınırlı miktarda erzağa sahip olan isyancıları tüketmek için tasarlanmıştı. Savaşın dördüncü gününde Cumhurbaşkanı Trajkovski güvenlik güçlerine tüm operasyonları derhal durdurmaları yönünde emir vermiştir.[20][26]

    Operasyonun durdurulması

    Operasyondan sorumlu olan General Pande Petrovski, 25 Haziran'da sabah saat 9:00'da Başkan tarafından çağrılmış ve operasyonun durdurulması yönünde emir verilmiştir. Ancak Petrovski, saldırının devam etmesini emretmiştir. 12:45'te başkan general Petrovski'yi tekrar aramış ve şöyle demiştir: “General, saat 13:00'e kadar Aracinovo'daki tüm faaliyetlerinizin durdurulmasını istiyorum ve NATO elçileriyle görüşmek üzere "Belvi" oteline gideceksiniz. Sakın havacılığı kullanmaya kalkmayın, oyun oynamayın, konunun ne olduğunu zaten açıkladım!”.[20]

    Petrovski güvenlik güçlerine askeri faaliyetlerin durdurulması emrini vermiş ve televizyon ekipleri, yabancı diplomatlar, hükümet temsilcileri ve Cumhurbaşkanı kabinesinin temsilcileriyle karşılaştığı "Belvi" oteline yönelmiştir. Kendisine, “herkesin saat 16:00'da Javier Solana'nın gelmesini bekledikleri” yönünde bilgi verilmiştir.[20]

    Aynı gün AB'nin üst düzey dış politika yetkilisi Javier Solana ile yapılan görüşmede Makedon hükûmeti Aračinovo'daki askeri faaliyetlerini tamamen durdurmayı ve NLA isyancılarının kuşatılmış köyü terk etmesine izin vermeyi kabul etmiştir. Cumhurbaşkanı Boris Trajkovski ve Javier Solana arasındaki görüşmelerin ardından Makedon hükûmeti Aračinovo'da NLA'ya karşı yürüttüğü saldırıya son verdiğini resmen açıklamıştır.[29][30][31]

    İsyancıların tahliye edilmesinin, 101. Hava İndirme Tümenine bağlı ABD askerlerinin lojistik desteğiyle gerçekleştirilmesi kararlaştırılmıştır. Tahliye sırasında isyancıların silahlarını, ölü ve yaralılarını yanlarında götürecekleri de hükûmet tarafından kabul edilmiştir. Tahliyenin lojistik detayları ABD'nin Balkanlar özel temsilcisi Peter Feith tarafından organize edilmiştir. Tahliye saat 17:00'de başlamış ve Üsküp Uluslararası Havaalanı'ndaki Able Sentry Kampı'nda bulunan Kosova'daki KFOR bünyesindeki Amerikan birliğinden ABD Ordusu personeli tarafından gerçekleştirilmiştir. NLA isyancılarının tahliyesi ile görevlendirilen ABD askerleri Makedonya'yı geçerek köyde bulunan tüm NLA üyelerini yanlarına alarak köye girmiştir. Ancak tahliye güzergâhına doğru ilerlerken, tahliyeyi protesto eden etnik Makedon sivil gruplar tarafından yerleştirilen barikatlara rastlamışlardır. Hükûmet sivillerle konuşmak üzere temsilciler gönderdikten sonra, siviller barikatları kaldırmayı ve konvoyun planlandığı gibi ilerlemesine izin vermeyi kabul etmiştir. Konvoy, isyancıları NLA kontrolündeki Nikuştak köyüne taşımıştır. Ertesi gün Makedon birlikleri Aracinovo'ya girmiş ve başkente yönelik stratejik tehdit ortadan kalkmıştır.[29][32][33]

    Kaynakça

    1. ^ Според податоци од генералот Панде Петровски
    2. ^ a b Lamont, Christopher K. (22 Nisan 2016). International Criminal Justice and the Politics of Compliance (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-317-11425-3. 28 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    3. ^ Pardew, James W. (5 Ocak 2018). Peacemakers: American Leadership and the End of Genocide in the Balkans (İngilizce). University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-7436-5. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    4. ^ a b Phillips, John (2004). Macedonia : warlords and rebels in the Balkans. Internet Archive. New Haven, CT : Yale University Press. ISBN 978-0-300-10268-0. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    5. ^ "Генерал Тејта: ОНА планираше „виетнамски" напади врз Скопје – DW – 3.02.2014". dw.com (Makedonca). 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    6. ^ a b Laity, Mark (2008). Preventing War in Macedonia: Pre-emptive Diplomacy for the 21st Century (İngilizce). Royal United Services Institute. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    7. ^ a b Zartman, I. William (13 Mayıs 2019). I William Zartman: A Pioneer in Conflict Management and Area Studies: Essays on Contention and Governance (İngilizce). Springer. ISBN 978-3-030-06079-4. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    8. ^ a b Collier, Paul; Sambanis, Nicholas (1 Ocak 2005). Understanding Civil War: Europe, Central Asia, and other regions (İngilizce). World Bank Publications. ISBN 978-0-8213-6050-7. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    9. ^ a b Digest of United States Practice in International Law (İngilizce). International Law Institute. 2001. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    10. ^ a b Raith, Michael (2006). Der rot-grüne Beitrag zur Konfliktregulierung in Südosteuropa: eine rollen- und zivilmachttheoretische Untersuchung der deutschen Kosovo- und Mazedonienpolitik (Almanca). Nomos. ISBN 978-3-8329-1917-7. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    11. ^ a b Wood, Nicholas; Aracinovo (28 Haziran 2001). "Police retake gutted town of seven people". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    12. ^ a b c "CNN.com - Macedonia army calls ceasefire - June 11, 2001". edition.cnn.com. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    13. ^ a b "Rebels threaten Macedonian capital" (İngilizce). 11 Haziran 2001. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    14. ^ Poolos, Alexandra (9 Nisan 2008). "Macedonia: Troops Step Up Offensive Against Ethnic Albanian Fighters". Radio Free Europe/Radio Liberty (İngilizce). 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    15. ^ Naegele, Jolyon (9 Nisan 2008). "Macedonia: Army Declares Cease-Fire After UCK Ultimatum". Radio Free Europe/Radio Liberty (İngilizce). 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    16. ^ Staff (11 Haziran 2001). "Macedonian government launches new attack on rebels". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    17. ^ "CNN.com - Fighting traps Macedonia villagers - May 21, 2001". edition.cnn.com. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    18. ^ a b 2001 Војна со две лица". Манчо Митевски. Култура. 2008. 24 Aralık 2023. 
    19. ^ "Nato presses for Macedonia peace" (İngilizce). 14 Haziran 2001. 12 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    20. ^ a b c d e f g "19" (PDF). 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    21. ^ "Analysis: Attack changes political picture" (İngilizce). 22 Haziran 2001. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    22. ^ Pardew, James W. (24 Aralık 2023). Peacemakers: American Leadership and the End of Genocide in the Balkans (İngilizce). University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-7436-5. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
    23. ^ a b "29". star.dnevnik.com.mk. 3 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    24. ^ "Macedonia defiant as attacks continue" (İngilizce). 24 Haziran 2001. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    25. ^ "CNN.com - Macedonian army pounds village - June 22, 2001". www.cnn.com. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    26. ^ a b "Third day of shelling in Macedonia" (İngilizce). 24 Haziran 2001. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    27. ^ "33". www.mkd.mk. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    28. ^ "34". www.mkd.mk. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    29. ^ a b "35". star.dnevnik.com.mk. 3 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    30. ^ "Ceasefire agreed in Macedonia" (İngilizce). 24 Haziran 2001. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    31. ^ "Macedonia 'agrees ceasefire'" (İngilizce). 24 Haziran 2001. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    32. ^ "Dnevnik". web.archive.org. 11 Aralık 2014. 11 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
    33. ^ "ОНА планираше виетнамски напади врз Скопје". web.archive.org. 21 Mart 2017. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.