Şerif Mardin (d. 1927, İstanbul - ö. 6 Eylül 2017, İstanbul), Türk sosyolog ve siyaset bilimcisiydi.[2]
Hayatı
1927 yılında İstanbul'da doğdu. Galatasaray Lisesi’nde başladığı orta öğrenimini Amerika Birleşik Devletleri'nde tamamladı. Kökleri İslam Peygamberi Muhammed'in torunu Hüseyin'e kadar gittiği iddia edilen[3] Mardinizade ailesine mensuptur ve baba tarafından Betûl Mardin ve Arif Mardin'in kuzenidir.[3]
Stanford Üniversitesi Siyasal Bilimler Bölümü mezuniyetinin ardından lisansüstü eğitimini Johns Hopkins Üniversitesi'nde yaptı. Doktorasını Stanford Üniversitesi'nde Hoover Institute'de “The young Ottoman movement: a study in the evolution of Turkish political thought in the nineteenth century” başlıklı tezle savundu. Aynı tezin genişletilmiş halini 1962 yılında Princeton Üniversitesi Press'ten "The Genesis of The Young Ottoman Thought" adıyla bastırdı. Bu konu üzerindeki çalışmalarını 1964 yılında çıkan diğer eseri "Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908" (Türkiye İş Bankası Yayınları) ile taçlandırdı. Bu iki çalışma sonraki çalışma alanını tayin etti ve Türk Modernleşmesi problematiğini genişletecek ayrıntılı makale çalışmaları ile devam etti. 1954-1966 yılları arasında dönemin önemli dergisi olan Forum'da yazarlık yaptı.
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde 13 yıl hocalık yaptıktan sonra Boğaziçi Üniversitesi'nde İktisadi İdari Bilimler Fakültesi'nin kurucu Dekanlığını ve Sosyoloji Bölümü Başkanlığı yaptı (1973). Daha sonra yaklaşık 13 sene Washington'daki American University'de İslam Araştırmaları Merkezi Başkanlığını yürüttü. Sonra Türkiye'ye Sabancı Üniversitesi'ne Tanzimat Dönemi Türk Düşüncesi hakkındaki çalışmalarını geliştirecek bir programın başına döndü. 2011 yılında Emeritus statüsü verilmiştir. Sonrasında İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyoloji Bölümüne katılmıştır. Vefatına kadar burada derslerine devam etmiştir. İnsan, tarih, sosyoloji, popüler kültür konularında her Pazar yayınlanan Gerçek Orada Bir Yerde adlı sohbet programında, Oğuz Haksever’in yönetiminde Gündüz Vassaf ve Murat Belge ile birlikte yer aldı.
Akademik çalışmaları
1993 yılında ODTÜ Prof. Dr. Mustafa Parlar Eğitim ve Araştırma Vakfı Yılın Bilim Adamı Ödülünü (Prof. Dr. Tekin Dereli ile birlikte)aldı. 1967–1970 yıllarında Türkiye Sosyal Bilimler Derneği (TSBD) kurucu başkanlığı yaptı. Yine 1994 yılında Yeni Demokrasi Hareketi (YDH) kurucu üyesi olarak geçici bir dönem siyasete girdi. Stanford Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi ve İstanbul Şehir Üniversitesi'nde öğretim üyeliği yapmıştır.
İlk kez Edward Shils tarafından kullanılan merkez-çevre teorisini Türkiye’ye adapte eden kişidir. Şerif Mardin, “Türk Siyasını Açıklayabilecek Bir Anahtar : Merkez-Çevre İlişkileri” adlı makalesini 1973 yılında İngilizce olarak bir dergide yazar ve 1975 yılında yine İngilizce olarak makale yayınlanır.[4] Daha sonrasında makale 1985 yılında Türkçeye çevrilir ve aynı yıl bu sefer Türkçe olarak Türkiye’de yayınlanır. Merkez-çevre kuramının bu anlamda Türkiye’de karşılık bulması, 1980’lerin ikinci yarısından itibarendir. Türkiye’de çok baskın olan “güçlü devlet” anlatısı merkez-çevre kuramıyla örtüşür.[5]
Şerif Mardin’in merkez-çevre kuramı sadece merkezi değil çevreyi de dikkate alan bir perspektifle anlatır. Türkiye’yi anlamak için açıklamalar getirir. Dualist anlatısı, kültüralist bir okuma sunması ve oryantalist bir yaklaşım içermesi ise eleştirilere neden olmuştur.[6]
Şerif Mardin, 2007 yılında Vatan Gazetesi'nden Ruşen Çakır'la yaptığı bir röportajda 'mahalle baskısı' kavramını ortaya attı. Bu kavramla, muhafazakârlaşan bir toplum içerisinde, bu muhafazakarlaşmanın baskın hale gelmesi durumunda "dini" bir hayat tarzını benimsemeyenlerin kendilerini dışlanmış hissedeceklerini ve baskın hale gelen muhafazakârların değerlerinin ağırlık kazanabileceğini anlatmaya çalıştı.
Ölümü
Şerif Mardin, 6 Eylül 2017 tarihinde İstanbul'da 90 yaşında öldü. Cenazesi Yeniköy Camii'nde kılınan namazın ardından Kilyos Mezarlığında defnedildi.[1]
Kitapları
- Din ve İdeoloji
- İdeoloji
- Bediüzzaman Said Nursi Olayı/Modern Türkiye'de Din ve Toplumsal Değişim
- Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908
- Siyasal ve Sosyal Bilimler
- Türk Modernleşmesi
- Türkiye'de Din ve Siyaset
- Türkiye'de Toplum ve Siyaset
- Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu
- Religion, Society and Modernity in Turkey", Syracuse University Press'ten (2006)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
